وظیفه
تکلیف مستفاد از اصول عملی، هنگام شک یا جهل به حکم واقعی را وظیفه عملی گویند. این بحث در اصول فقه کاربرد دارد.
در صورتی که نمازگزار سهوا قیام کامل یا قیام نیمه تمام نمود، چه وظیفه ای دارد؟ در صورتی که این عمل عمدی باشد؛ چه وجهی دارد؟
در مورد اوّل احتیاطا سجده ی سهو به جا آورد و در صورت عمد، اگر به قصد جزئیت نباشد و فعل کثیر هم نباشد، اشکال ندارد.
در مورد اوّل احتیاطا سجده ی سهو به جا آورد و در صورت عمد، اگر به قصد جزئیت نباشد و فعل کثیر هم نباشد، اشکال ندارد.
عنوان سوال:
در صورتی که نمازگزار سهوا قیام کامل یا قیام نیمه تمام نمود، چه وظیفه ای دارد؟ در صورتی که این عمل عمدی باشد؛ چه وجهی دارد؟
پاسخ:
در مورد اوّل احتیاطا سجده ی سهو به جا آورد و در صورت عمد، اگر به قصد جزئیت نباشد و فعل کثیر هم نباشد، اشکال ندارد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- نمازگزار در حال قیام، در یک یا دو رکعت شک می کند. وظیفه اش چیست؟
- اگر نمازگزار در حال قیام شک کند که یک رکعت خوانده است یا دو رکعت؛ وظیفه اش چیست؟
- ترک قیام غیر رکن، عمدا یا سهوا چه حکمی دارد؟
- آیا نمازگزار می تواند وقتی به حالت قیام رسید و ذکر بحول اللّه هنوز تمام نشده، آن را قطع کند؟
- اگر نمازگزار قبل از تمام شدنِ ذکر رکوع، سهوا، سر از رکوع بر دارد، نمازش چه حکمی دارد؟
- اگر مأموم بعد از رفتن به رکوع متوجّه شود که امام در حال قیام است، وظیفه اش چیست؟
- اگر در نماز جماعتی امام بدون رکوع از قیام به سجده برود، وظیفه ی امام و مأمومین چیست؟
- اگر در حال نماز صدای موسیقی بلند باشد، نمازگزار چه وظیفه ای دارد؟
- اگر شخصی در رکعت دوم نماز تشهد را فراموش کند و در حالت قیام رکعت سوم یادش بیاید، وظیفه اش چیست؟
- اگر نمازگزار در حین قیام در رکعت 3 و 4 شک کند، و بعد از شک یادش بیاید که در رکعت قبل یک سجده را فراموش کرده؛ حکمش چیست؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله وحید خراسانی] شخصی طواف را از حجر الاسود شروع کرد و در هر شوط به رکن یمانی که می رسید نیت ختم می کرد و از حجر الاسود نیت شوط بعد را می نمود و هفت شوط طواف را این گونه تمام کرد به گمان اینکه ختم طواف و اشواط ان باید در رکن یمانی باشد ایا وظیفه اش چیست
- [آیت الله سبحانی] اگر در نماز عید فطر صندوق کفاره قرار داده شود ولی کفاره عمدی یا غیر عمدی آن مشخص نشده باشد وظیفه متولیان در این خصوص چیست؟
- [آیت الله سبحانی] اگر در نماز عید فطر صندوق کفاره قرار داده شود ولی کفاره عمدی یا غیر عمدی آن مشخص نشده باشد وظیفه متولیان در این خصوص چیست؟
- [سایر] 1. آیا سبقت عمدی در افعال نماز جماعت موجب فرادی شدن نماز است؟ 2. آیا در صورتی که سهوا زودتر از امام از سجده بلند شد و نمی دانداگر به سجده باز گردد میرسد یا نه آیا واجب است برگردد؟ 3. اگر سهوا فعل را زودتر ازامام انجام دهد وعمداً باز نگردد فرادی می شود؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر نمازگزار سهواً آیه ای از سوره را نخواند، حکم نماز او چیست؟
- [آیت الله نوری همدانی] اگر نمازگزار سهواً ذکر رکوع را در سجده بخواند آیا نمازش باطل می‌شود؟
- [آیت الله سبحانی] شخصی مرتکب قتل غیر عمدی گردیده و توانائی پرداخت دیه را ندارد وظیفه چنین فردی چیست؟
- [سایر] این که امام زمان(علیه السلام) به سنت جدید و قضاوت جدید قیام خواهند نمود، یعنی چه؟
- [آیت الله سبحانی] اگر محل نیش زالو، خون باقی بماند وظیفه نمازگزار چیست؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا طهارت لباس احرام یا سایر شرایط لباس نمازگزار شرط صحّت احرام نیز هست، و آیا با ترک عمدی آن، احرام صحیح است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر عمداً در نماز چیز کمی بخورد، بهطوریکه موالات یعنی پیدرپی آوردن کارهای نماز بههم نخورد و از صورت نمازگزار هم خارج نشود، بنابر احتیاط واجب، نمازش را باید دو مرتبه بخواند، ولی اگر سهواً باشد، بنابر اظهر نماز صحیح است.
- اگر مکلف مدتی اعمال خود را بدون تقلید انجام دهد، در صورتی اعمال او صحیح است که بفهمد به وظیفه واقعی خود رفتار کرده است، یا عمل او با فتوای مجتهدی که وظیفه اش تقلید از او بوده، یا با فتوای مجتهدی که فعلاً باید از او تقلید کند مطابق باشد، و عباداتی را که قبلاً انجام داده با قصد قربت انجام داده باشد.
- کسی که غسل مس میت بر او واجب شده، اما غافل از تکلیف به غسل مس میت، غسل جنابت انجام داده در صورتی که این غسل به قصد انجام وظیفه واقع شده، کفایت از غسل مس میت میکند.
- مکان نمازگزار اگر نجس است، نباید بهطوری تر باشد که رطوبت آن به بدن یا لباس او برسد، مگر اینکه طوری تر باشد که اگر نجاست به بدن یا لباس سرایت کرد، نماز را باطل نکند چنانکه خواهد آمد؛ ولی جایی که پیشانی را بر آن میگذارد اگر نجس باشد در صورتی که خشک هم باشد، نماز باطل است.
- پول و مالی که از شخص متوفی بهصورت امانت نزد انسان موجود است، و در عین حال این متوفی به شخصی که مال نزد اوست و یا به شخص دیگر بدهکاری دارد در صورتی که دانسته شود که ورثه او از پرداخت بدهی متوفی امتناع میورزند، میتوان از آن مال برای ادای دین استفاده نمود و در صورتی که زیادتر بود مازاد به ورثه برمیگردد.
- اگر سر سوزنی خون سگ، خوک، کافر، مردار و حیوان حرامگوشت بنابر احوط، در بدن یا لباس نمازگزار باشد، نماز او باطل است و بنابر احتیاط خون حیض، نفاس و استحاضه نیز چنین است، ولی خونهای دیگر مثل خون بدن انسان یا خون حیوان حلالگوشت، اگرچه در چند جای بدن و لباس باشد، در صورتی که روی هم کمتر از دِرهم باشد، نماز خواندن با آن اشکال ندارد.
- اگر شک کند که سلام نماز را گفته یا نه، در صورتی که مشغول تعقیب نماز شده یا بهسبب انجام کاری که نماز را بههم میزند از حال نمازگزار خارج شده، به شک خود اعتنا نمیکند، و در صورت دوم در بعضی از موارد احتیاط مستحب در اعاده است، و اگر پیش از اینها شک کند باید سلام را بگوید، و امّا اگر در صحیح بودن سلام شک کند، چه مشغول کار دیگر شده باشد یا نه، باید به شک خود اعتنا ننماید.
- کسی که میخواهد نماز بخواند، اگر برای پوشاندن خود حتی برگ درخت و علف هم نداشته باشد و احتمال ندهد که تا آخر وقت چیزی پیدا کند که خود را با آن بپوشاند، در صورتی که نامحرم او را میبیند باید نشسته نماز بخواند و عورت خود را با ران خود بپوشاند. و اگر کسی او را نمیبیند، ایستاده نماز بخواند و جلوی خود را با دست بپوشاند و اگر در رکوع و سجود بیشتر عورت او دیده شود میتواند رکوع و سجود را در حال قیام با اشاره انجام دهد و برای سجود سر را قدری پایینتر آورد.
- اگر در زمانی که نزدیکی با زن حرام است ( مثلاً در روزه ماه رمضان یا در حال حیض ) با زن خود نزدیکی کند ، در صورتی که عرق او خشک نشده و اگر وظیفه اش تیمم باشد تیمم نکرده ، بنا بر احتیاط واجب باید از عرق خود ، در حال نماز ، اجتناب نماید . و اگر تیمم کرده ، بنا بر اظهر اجتناب از عرقی که بعد از تیمم فوق حاصل شده ، حتی اگر خشک نشده باشد ، لازم نیست .
- نماز مغرب و عشا هر کدام وقت مخصوص و مشترک و وقت فضیلتی دارند؛ وقت مخصوص نماز مغرب: از اول مغرب است، تا وقتی که از مغرب به اندازه خواندن سه رکعت نماز بگذرد، که اگر کسی مثلاً مسافر باشد و تمام نماز عشا را سهواً در این وقت بخواند نمازش باطل است؛ و وقت مخصوص نماز عشا: برای شخص مختار، موقعی است که به اندازه خواندن نماز عشا به نصف شب مانده باشد که اگر کسی تا این موقع نماز مغرب را نخواند، باید اول نماز عشا و بعد از آن نماز مغرب را بخواند، ولی احتیاط در این است که در صورت اضطرار و تأخیر نماز از نیمه شب، آخر شب را ملاک برای وقت مخصوص نماز عشا قرار دهد؛ بنابراین اگر به مقدار پنج رکعت به آخر شب وقت دارد هر دو نماز را به قصد مافِیالذّمه بخواند، و اگر کمتر وقت دارد اگرچه یک رکعت باشد اول نماز عشا را به قصد اینکه احتمالاً وظیفه او نماز عشا است، بخواند بعد نماز مغرب را قضا کند و بعد از آن احتیاطاً نماز عشا را دو مرتبه به نیت قضا بخواند. و بین وقت مخصوص نماز مغرب و وقت مخصوص نماز عشا، وقت مشترک نماز مغرب و عشا است که اگر کسی در این وقت اشتباهاً نماز عشا را پیش از نماز مغرب بخواند و بعد از نماز ملتفت شود، نمازش صحیح است و باید نماز مغرب را بعد از آن بهجا آورد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله جوادی آملی] .در حال گفتن (االله اکبر ) باید ایستاده باشد و ترک عمدی یا سهوی قیام , سبب بطلان آن است ; نیز در حال گفتن آن، بدن باید آرام باشد و ترک عمدی آن, سبب بطلان است و در صورت ترک سهوی, باطل نمیشود.
- [آیت الله جوادی آملی] .مکان نمازگزار باید از لحاظ ارتفاع، طول و عرض به قدری باشد که بتوان تمام افعال نماز را در آن انجام داد، اگر مساحت مکان نمازگزار در یکی از جهات یادشده , به اندازه ای کم باشد که قیام یا رکوع یا سجود یا نشستن در آن ممکن نباشد، نماز باطل است و در صورت ناچاری ، در حدّ امکان باید قیام، رکوع و سجود انجام شود. شرط چهارم
- [آیت الله مظاهری] شرط دوّم: مکان نمازگزار باید بیحرکت باشد ولی اگر سهواً یا در حال ناچاری یا ندانستن اینکه مکان او متحرّک است یا ندانستن مسئله باشد اشکال ندارد.
- [آیت الله وحید خراسانی] هفتم از مبطلات نماز خنده با صدا و عمدی است مگر این که جاهل قاصر باشد و چنانچه عمدا بی صدا یا سهوا با صدا بخندد نمازش اشکال ندارد
- [آیت الله مظاهری] باید ایستادن نمازگزار و رکوع او متّصل به هم باشد. یعنی در حال ایستادن به رکوع رود چنانچه بعد از رکوع باید بایستد و به سجده رود و رکوع متحقق نمیشود مگر به این دو قیام که به آن قیام متّصل به رکوع میگویند و آن یک امر قهری است، و گفتنی یا به جا آوردنی بلکه متوقف بر نیّت هم نیست، و آن رکن است که اگر عمداً یا سهواً یا جهلاً به جا آورده نشود، نماز باطل است زیرا رکوع متحقق نشده است.
- [آیت الله جوادی آملی] .چون قیام متصل به رکوع , واجب رکنی است , اگر نمازگزار پس از حمد و سوره یا تسبیحات اربع، رکوع را فراموش کرد و نشست و سپس به یادش آمده که رکوع را انجام نداده , نمی تواند به حال خمیده به حدّ رکوع برگردد , بلکه باید بایستد و به رکوع برود , تا نما ز او بر اثر حفظ قیامِ متصل به رکوعّ باطل نشود.
- [آیت الله جوادی آملی] .واجب است نمازگزار در حال قیام , به جایی تکیه نکند و از صورت ایستادن بر اثر خمیدگی خارج نشود و تمام بدن او آرام باشد , مگر در حالت ناچاری. با حفظ قیام متصل به رکوع، حرکت پا در حال خم شدن جهت رکوع, اشکال ندارد.
- [آیت الله وحید خراسانی] دوازدهم از مبطلات نماز ان است که رکن نماز را عمدا یا سهوا کم کند یا چیزی را که رکن نیست عمدا کم یا زیاد نماید مگر این که جاهل قاصر باشد و اگر رکوع یا دو سجده از یک رکعت را عمدا یا سهوا زیاد کند نمازش باطل می شود ولی زیاد کردن تکبیره الاحرام سهوا مبطل نماز نیست و بطلان نماز به زیادی عمدی ان از جاهل قاصر محل اشکال است
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر نمازگزار تشهّد را فراموش کند و برخیزد و پیش از رکوع یادش بیاید, باید بنشیند و تشهّد را بخواند و برخیزد و وظیفه رکعت را انجام دهد و پس از نماز, دو سجده سهو جهت قیام بیجا بهجا آورد و اگر بعد از رفتن به رکوع یا پس از سربرداشتن از آن یادش بیاید, باید نماز را تمام کند و بعد از سلام نماز, تشهّد فراموش شده را قضا کند و دو سجدهّ سهو بهجا آورد.
- [آیت الله مظاهری] مکان نمازگزار سه شرط دارد: شرط اوّل: باید مکان نمازگزار مباح باشد، و در ملک غصبی یا روی فرش و تخت غصبی و مانند اینها نماز نخوانند ولی نماز خواندن در زیر سقف و خیمه غصبی مانعی ندارد، همینطور اگر سهواً یا در حال ناچاری یا ندانستن اینکه مکان او غصبی است یا ندانستن مسئله باشد اشکال ندارد.