حقوق
حقوق، از مهم ترین شاخه های علوم اجتماعی که به مطالعه قواعد حاکم بر روابط میان اشخاص (حقیقی و حقوقی) در عرصه جامعه می‌پردازد.
استخدامی که بر اساس روابط است، آیا حقوق دریافتی آن حلال است یا حرام؟
با اهلیّت و صلاحیّت شخص و حلّیت کار و عدم کم کاری، حلال است.
با اهلیّت و صلاحیّت شخص و حلّیت کار و عدم کم کاری، حلال است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- حقوق بگیران و افرادی که ماهیانه مبلغی به عنوان حقوق یا شهریه دریافت می کنند، آیا می توانند برای هر حقوق دریافتی ماهیانه خود، سال جداگانه ای قرار دهند؟ طلاب شهریه بگیر چه طور؟
- شخصی برای استخدام در کاری دولتی که شرط آن دارا بودن امتیاز خاصّی می باشد، به دروغ ادّعای آن امتیاز را می کند و با تدلیس استخدام می شود و حقوق می گیرد، آیا حقوق او حلال است؟
- درآمد افراد شراب خوار حلال است یا حرام؟
- اشتغال زنان در مواردی که شغل آن ها صد در صد مورد نیاز جامعه نیست (مثل ادارات) و نیز خانواده نیاز مبرم به حقوق دریافتی آنان ندارند، (فقط به این عنوان که زن هم عضوی از خانواده و اجتماع است و باید در مسایل روزمرّه دخیل باشد)، چه حکمی دارد؟
- مال حلال مخلوط به حرام در چه صورتی باید دوبار خمس آن را پرداخت؟
- اگر ماهی در تور صیّادی در زیر آب بمیرد، حلال است یا حرام؟
- آیا خوردن غذاهای حلال که موجب تشدید یا طولانی شدن بیماری می شود، حرام است؟
- اگر تراشیدن ریش طبق احتیاط واجب حرام باشد، آیا می توان به مجتهدی رجوع کرد که حلال می داند؟
- زنی که همسرش فوت کرده است، با همسر خواهرش به صورت پنهانی برای مدتی روابط نامشروع داشته اند، آیا این عمل موجب حرمت ابدی همسر این مرد بر او می شود یا موجب حرمت ابدی خواهر بر این مرد می شود؟
- کارمند دولت هستم و مقداری پول بابت حقوق و مزایا بر عهده دولت است که باید بپردازد و به عللی از جمله عدم توانایی یا مشکلات اداری، پس از دو سال پرداخت می شود. آیا مبلغ مزبور جزو درآمد سال محسوب می گردد یا بر اساس این که مربوط به دین گذشته است و سال بر آن گذشته، خمس دارد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله نوری همدانی] حقوق بگیران و افرادی که ماهیانه مبلغی دریافت میکنند آیا میتوانند برای هر حقوق دریافتی، سال جداگانهای قرار دهند؟
- [آیت الله سبحانی] اگر ذبح بر اساس فتوای مرجع تقلید ذابح حلال باشد ولی بر اساس فتوای مرجع تقلید ناظر، حرام باشد آیا ناظر حق معدوم کردن این ذبیحه را دارد؟
- [آیت الله سیستانی] اگر کسی با پارتی سر کار برود ایا حقوق او حلال است یا حرام؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] حقوق بگیران و افرادی که ماهیانه مبلغی دریافت می کنند، آیا می توانند برای هر حقوق دریافتی، سال جداگانه ای قرار دهند؟
- [سایر] آیا تشکیل حکومت بر اساس تکلیف، منافی با تشکیل حکومت بر اساس حقوق مردم نیست؟
- [آیت الله خامنه ای] در انگلستان، به دانشجویان وام پرداخت می شود. یکی از شرایط این وام این است که دانشجو موظف به بازپرداخت وام نیست تا وقتی که بعد از فارغ التحصیلی پول دریافتی و حقوق سالانه او بالاتر از حد معین شود. هر چند قرض وام هم هر ماه افزایش پیدا می کند و بر اساس نرخ تورم اقتصاد انگلستان این رشد صورت می گیرد. حال آیا قرض گرفتن این پول برای تحصیل که بر اساس سود مذکور است جایز می باشد؟
- [سایر] حکومتی که بر اساس فقه اداره شود قادر بر ادارهٔ جامعه نیست و فضای حقوق بشر را تنگ میکند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] برخی همکاران بنده به دلیل تمام شدن مرخصی سالانه خود به صورت غیر قانونی به مرخصی رفته و کارت ورود و خروج آن را دیگر همکاران هر روز برای او می زنند، به صورتی که فرد در خارج از شرکت است ولی حضور او ثبت شده است. سوال اول اینکه حقوقی که فرد از این راه دریافت می کند چه حکمی دارد؟ آیا کل حقوق دریافتی آن ماه حرام است و یا فقط حقوق روزی که مرخصی غیر قانونی بوده؟ سوال دوم اینکه عمل همکاران وی که کارت را می زنند چه حکمی دارد؟ آیا آنها در گناه و کسب درآمد غیر حلال سهیم هستند؟
- [سایر] آیا بر اساس سازوکارهای توافق جامع هستهای برای حل و فصل اختلافها، امیدی به دستیابی ایران به حقوق بدیهیای وجود دارد؟
- [سایر] آیا بر اساس «حقوق مشاع شهروندان» نسبت به کشور و آب و خاک، میتوان گفت که رهبر و حاکم نظام، وکیل مردم است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر کسی از حرام جنب شود و بعد با حلال خود نزدیکی کند باید از عرق خود اجتناب کند ؛ و اگر اول با حلال نزدیکی کند و سپس از حرام جنب شود ، می تواند با آن نماز بخواند.
- انسان اگرچه مخارج افراد تحت تکفل خود را از مال حرام بدهد، باید فطره آنان را از مال حلال بدهد.
- اگر مال حلال با مال حرام بهطوری مخلوط شود که انسان نتواند آنها را از یکدیگر تشخیص دهد و صاحب مال حرام و مقدار آن، هیچ کدام معلوم نباشد؛ باید خمس تمام مال را بدهد و بعد از دادن خمس، بقیه مال حلال میشود.
- کار کردن برای کسی که مالش مخلوط به حرام است، و دستمزد گرفتن از او، در صورتی که شخصی یقین ندارد که در مال مورد ابتلای او، حرام وجود دارد، مانعی ندارد و حلال است.
- اگر مال حلال با حرام مخلوط شود و انسان مقدار حرام را بداند، ولی صاحب آن را نشناسد، باید آن مقدار را به نیت صاحبش صدقه بدهد، و احتیاط واجب آن است که از حاکم شرع هم اذن بگیرد.
- اگر مرد طواف نساء را، که یکی از اعمال حج است، بهجا نیاورد، زنش که بهواسطه مُحْرِم شدن بر او حرام شده بود، حلال نمیشود، و نیز اگر زن طواف نساء نکند، شوهرش بر او حلال نمیشود، ولی اگر بعداً طواف نساء را انجام دهند به یکدیگر حلال میشوند.
- وصیت به صرف کردن مالی در معصیت جایز نیست، پس وصیتی که مشتمل بر کمک ظالم در ظلمش و فاسق در فسقش است باطل میباشد، بهشرط اینکه مقصود او منحصراً این مصرف خاص بوده باشد، وگرنه اصل وصیت صحیح است، ولی در راههای خیر مصرف میگردد و همچنین اگر مورد وصیت مشترک بین حلال و حرام باشد، حمل بر حلال میشود، مگر آنکه بدانیم که در وصیت قصد حرام نموده، که در این صورت صحیح نیست، و اگر وصیت به چیزی کرد که استفاده از آن غالباً در حرام است، ولی بدانیم که مقصود او منفعت حلال بوده است واطمینان به مصرف در حلال باشد و عرفاً کمک به انجام معصیت نباشد، وصیت صحیح است.
- رساندن غبار یا دود غلیظ به حلق بنابر اظهر روزه را باطل میکند، چه غبار چیزی که خوردن آن حلال است مثل آرد، یا غبار چیزی که خوردن آن حرام باشد.
- اگر حیوانی را شکار کنند، یا سر ببرند و بچه زندهای از آن بیرون آید، چنانچه آن بچه را به دستوری که در شرع معین شده سر ببرند، حلال است و اگر خودش بمیرد، حرام میباشد.
- اگر چند سگ را بفرستد و با هم حیوانی را شکار کنند، چنانچه همه آنها دارای شرایطی که در مسئله قبل گفته شد، بودهاند، شکار حلال است و اگر یکی از آنها دارای آن شرایط نبود، شکار حرام است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] تخمِ پرندگان حلال گوشت، حلال و تخمِ پرندگان حرام گوشت، حرام است و اگر بین حلال و حرام مشتبه شود، تخمهایی که دو طرف آن مساوی باشد، حرام است و تخمهایی که یک طرف آن باریکتر باشد، حلال است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] تخم حیوانات دریایی حلال، حلال و تخم حیوانات دریایی حرام، حرام است.
- [آیت الله اردبیلی] معاشرت و روابط بین مسلمانان باید بر اساس برادری و رعایت حقوق و حیثیّت و نوامیس یکدیگر تنظیم گردد؛ پس اموری از قبیل عدالت، احسان، صداقت، احترام، حسن ظن، فداکاری، ادای امانت، حفظ اسرار یکدیگر، اصلاح ذاتالبین، مشورت با یکدیگر و تعاون در اعمال خیر، در معاشرت با یکدیگر باید رعایت شوند، بخصوص اگر طرف معاشرت، پدر و مادر و بستگان، بزرگان دین و دانش، معلّمان و استادان، زنان و خردسالان و افراد محروم و مستضعف و سالخورده و یا مصیبتدیدگان باشند.
- [آیت الله اردبیلی] اگر در روابط تجاری با بیگانگان خوف آن باشد که به بازار مسلمین صدمه اقتصادی وارد شود و موجب استثمار تجاری و اقتصادی گردد، قطع این گونه روابط واجب است و این نحو تجارت حرام است.
- [آیت الله مظاهری] اگر در روابط تجاری با اجانب خوف آن است که به بازار مسلمین صدمه اقتصادی وارد شود و موجب اسارت تجاری و اقتصادی شود، قطع اینگونه روابط واجب است و اینگونه تجارت حرام میباشد.
- [امام خمینی] اگر در روابط تجاری با اجانب خوف آن است که به بازار مسلمین صدمه اقتصادی وارد شود و موجب اسارت تجاری و اقتصادی شود، واجب است قطع این گونه روابط و حرام است این نحو تجارت.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] تخم پرندگان حلال، حلال و تخم پرندگان حرام، حرام است. و اگر مشتبه باشد تخمهائی که دو طرف آن مساوی است حرام است و تخمهائی که یک طرف آن باریک تر است حلال است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر در روابط تجاری با اجانب خوف آن است که به بازار مسلمین صدمه اقتصادی وارد شود و موجب اسارت تجاری و اقتصادی شود، واجب است قطع این گونه روابط و حرام است این نحو تجارت.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر در روابط تجاری با اجانب خوف آن است که به بازار مسلمین صدمة اقتصادی وارد شود و موجب اسارت تجاری و اقتصلدی شود ، واجب است قطع این گونه روابط و حرام است این نحو تجارت .
- [آیت الله اردبیلی] بر مسلمانان لازم است روابط اجتماعی خود را از اموری همچون غیبت، تهمت، حسد، تکبّر، تجسّس، دروغ، تملّق، خدعه و مکر، رشوه، سوء ظن، فتنهانگیزی، خیانت، نفاق، استهزا، تضییع حقوق یکدیگر و ظلم و از هرگونه معصیت پاک گردانند.