انحلال
زوالِ صورتِ چیزی را انحلال می‌گویند و از آن در اصول فقه، کتب قواعد فقهی و نیز بابهای عقود و ایقاعات فقه سخن رفته است.
مراد از انحلال نذر چیست؟ و موارد انحلال کدام است؟ و آیا در صورت انحلال و تخلّف نذر، کفاره بر هر فرد واجب است؟
مراد از انحلال، سقوط نذر از وجوب عمل به آن است، مثلاً اگر نذر برای ترک مطلق فعلی باشد، با تخلّف از آن کفاره واجب است ولی نذر پس از آن منحل می شود و هم چنین اگر در وقت عمل، کار نذر شده شرعا مرجوح شود، نذر منحلّ می شود و معنای دیگر انحلال نذر، تعدّد واقعی نذر به تعداد دفعات و افراد است، مثل این که نذر کند هر هفته کاری را انجام دهد و یا به طور مستمر سیگار کشیدن را ترک کند و برای هر دفعه سیگار کشیدن، صدقه بدهد که در این صورت برای هر تخلّف، کفاره جداگانه لازم است.
مراد از انحلال، سقوط نذر از وجوب عمل به آن است، مثلاً اگر نذر برای ترک مطلق فعلی باشد، با تخلّف از آن کفاره واجب است ولی نذر پس از آن منحل می شود و هم چنین اگر در وقت عمل، کار نذر شده شرعا مرجوح شود، نذر منحلّ می شود و معنای دیگر انحلال نذر، تعدّد واقعی نذر به تعداد دفعات و افراد است، مثل این که نذر کند هر هفته کاری را انجام دهد و یا به طور مستمر سیگار کشیدن را ترک کند و برای هر دفعه سیگار کشیدن، صدقه بدهد که در این صورت برای هر تخلّف، کفاره جداگانه لازم است.
عنوان سوال:
مراد از انحلال نذر چیست؟ و موارد انحلال کدام است؟ و آیا در صورت انحلال و تخلّف نذر، کفاره بر هر فرد واجب است؟
پاسخ:
مراد از انحلال، سقوط نذر از وجوب عمل به آن است، مثلاً اگر نذر برای ترک مطلق فعلی باشد، با تخلّف از آن کفاره واجب است ولی نذر پس از آن منحل می شود و هم چنین اگر در وقت عمل، کار نذر شده شرعا مرجوح شود، نذر منحلّ می شود و معنای دیگر انحلال نذر، تعدّد واقعی نذر به تعداد دفعات و افراد است، مثل این که نذر کند هر هفته کاری را انجام دهد و یا به طور مستمر سیگار کشیدن را ترک کند و برای هر دفعه سیگار کشیدن، صدقه بدهد که در این صورت برای هر تخلّف، کفاره جداگانه لازم است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- به نظر حضرتعالی، برای هر بار تخلف از نذر یک کفاره واجب می شود یا پس از اوّلین تخلف، کفاره واجب می شود و پس از تخلف های بعدی چیزی بر عهده نذر کننده نیست؟
- کفار تخلف نذر چیست؟
- در چه شرایطی عمل به قسم واجب می شود و تخلّف از آن کفاره خواهد داشت؟
- اگر نذر کند ایام معینی را معتکف شود و از آن ایام معین تخلف کند، آیا قضای آن بر او واجب است یا خیر؟
- اگر یک فردی به دو نفر سلام کند، ولی مشخص نکند که کدام مراد است و آن دو فرد هم ندانند که مراد کدامشان است، آیا بر آن ها جواب سلام واجب است؟
- اگر کسی نذر کند در صورت برآورده شدن حاجتش، فرزند خردسال (دوساله) خود را هر روز به حرم ببرد، آیا این نذر منعقد است؟ با توجه به زحمت و مشقّتی که برای فرزند هست آیا ولایت پدر آن قدر توسعه دارد که چنین نذری را درباره ی فرزندش بنماید؟ اگر این نذر منعقد شود، حنث آن چگونه است؟ آیا برای هر روز که تخلف کند، یک حنث می آید یعنی در هفته، هفت حنث و هفت کفاره می آید یا این که با یک تخلف، نذر رأسا حنث شده است؟
- اگر کسی به جهت بیماری نتوانست به نذر عمل کند، آیا کفاره بر او واجب است؟
- چنان چه فردی نذر کند که اگر فلان گناه را مرتکب شد، روزه بگیرد. آیا پس از ارتکاب، روزه بر او واجب است یا کفّاره ی نذر؟
- آیا در انجام نذر مباشرت نذر کننده لازم است؟ و مثلاً اگر غذایی که نذر کرده یا صلوات ها و قرآن نذر شده او را فرد دیگری انجام دهد، عمل به نذر او تحقق یافته است؟
- آیا کفّاره ی نذر با کفّاره ی یمین (قسم) یکی است یا فرق می کند؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی نذر کند ایام معینی را معتکف شود و از آن تخلف کند، آیا علاوه بر کفاره، قضای آن نیز واجب است یا صرفاً باید کفاره عمل نکردن به نذر را بدهد ؟
- [آیت الله نوری همدانی] اگر کسی نذر کند ایام معینی را معتکف باشد و از آن ایام معین تخلف نمایید آیا قضا بر او واجب است؟
- [آیت الله سیستانی] اگر ضمن عقد منقطع، شرط نفقه شده باشد آیا این شرط صحیح است و بر فرض صحت تاییدیّه نفقه از ناحیه زوج وتحقق تخلف شرط آیا زوجه می تواند تقاضای انحلال نکاح را بنماید؟
- [آیت الله خوئی] قدر واجب در کفاره اطعام ده مسکین یا شصت مسکین چیست، به معنی این که مراد از طعام و کمیت آن چیست؟
- [آیت الله نوری همدانی] شخصی نذر (یا شبه نذر) کرده معتکف بشود، اگرعمدا و بدون عذر اعتکاف خود را بشکند آیا کفاره نذر بر عهدهاش میآید یا کفاره اعتکاف و یا کفاره جمع؟
- [آیت الله سیستانی] کفاره نذر چیست؟
- [آیت الله نوری همدانی] شخصی نذر (یا شبه نذر) کرده معتکف بشود، اگر عمداً و بدون عذر اعتکاف خود را بشکند آیا کفاره نذر بر عهدهاش میآید یا کفاره اعتکاف و یا کفاره جمع؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر کسی نذر کرده باشد و هنوز واجب نشده باشد و احتمال میدهد هیچ گاه واجب نخواهد شد اگر آن را فسخ کند باید کفاره بدهد؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر در کودکی در منزل پدری کفّاره روزه شامل فرد شود دادن کفّاره برعهده کیست؟
- [آیت الله نوری همدانی] اگر نذر کند در ماه رمضان معتکف شود، سپس در ماه رمضان روزه خود را باطل کند، چند کفاره بر او واجب می‌شود؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر از روی اختیار به نذر خود عمل نکند، باید کفاره بدهد، و کفاره آن بنابر اظهر کفاره (قَسَم) و بنابر احتیاط مستحب، کفاره افطار عمدی روزه ماه رمضان است. و نیز اگر نذر روزه معین کرده باشد، کفاره آن بنابر احتیاط واجب، همان کفاره افطار عمدی است.
- هرگاه نذر کند که اگر مریض او خوب شود و یا مسافرش به سلامت برسد، عملی را انجام دهد و بعداً معلوم شود که قبل از نذر مریض خوب شده و مسافر به سلامت برگشته، عمل به نذر واجب نیست.
- نذر زن، بدون اجازه شوهر، بنابر احتیاط واجب وضعاً منعقد می‌شود.
- اگر روزهدار در ماه رمضان با زن خود که روزهدار است نزدیکی کند، چنانچه زن را مجبور کرده باشد، کفاره روزه خودش و روزه زن را باید بدهد، ولی اگر در اثنا زن راضی شود، بنابر احتیاط واجب مرد دو کفاره بدهد و زن یک کفاره و اگر زن به نزدیکی راضی بوده، بر هر کدام یک کفاره واجب می‌شود.
- مالی را که انسان به مصرف نذر و کفاره میرساند، جزء مخارج سال است و نیز مالی را که به کسی ببخشد یا جایزه دهد، در صورتی که از شأن او زیاد نباشد، از مخارج سال حساب می‌شود.
- اگر کسی عمداً قی کند روزهاش باطل است و قضا دارد، ولی کفاره واجب نیست و در صورت اماله کردن با چیز روان، بنابر احتیاط واجب، کفاره لازم است.
- اگر کفاره واجب شود و چند سال آن را بهجا نیاورد، چیزی بر آن اضافه نمیشود.
- اگر نذر کند کاری را انجام دهد، باید بنابر اقرب، آن کار واجب یا مستحب باشد، پس اگر نذر کند کار مباحی انجام دهد، صحیح نیست، و اگر نذر کند کاری را ترک کند، باید آن کار حرام یا مکروه باشد.
- اگر کفاره واجب شود، نباید در بهجا آوردن آن کوتاهی کرد، ولی لازم نیست فوراً آن را انجام داد.
- کسی که میخواهد دو ماه روزه کفاره رمضان را بگیرد، باید سیویک روز آن را پیدرپی بگیرد و اگر بقیه آن پیدرپی نباشد اشکال ندارد، بنابراین کسی که میخواهد سیویک روز پیدرپی روزه بگیرد، باید زمانی را انتخاب کند که در بین این سیویک روز، روزی که روزه داشتن در آن حرام است، مثل عید قربان، وجود نداشته باشد، و همچنین روزی نباشد که روزه آن بر او واجب باشد، مثل اینکه نذر کرده باشد یا ماه مبارک رمضان پیش آید.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] اگر برای تخلّف از نذر یا قسم یا عهد خود کفّارهای معیّن کند به عنوان مثال بگوید: (با خدا عهد کردم که دیگر سیگار نکشم و اگر کشیدم صد تومان صدقه بدهم) در صورت تخلّف، باید تنها آنچه را معیّن نموده انجام دهد و کفّاره دیگری واجب نیست.
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسی که نذر کرده عملی را مستمراً ترک کند و زمانی برای آن معین ننموده، چنانچه از روی اختیار آن را به جا آورد برای دفعه اول باید کفاره بدهد و اگر نذر او چنان بوده که هر دفعه از آن عمل، مستقلاً تحت نذر قرار داشته احتیاط واجب آن است که برای هر دفعه، کفاره ای بدهد، اما اگر چنین قصدی نداشته، یا شک کند قصدش چگونه بوده یک کفاره بیشتر واجب نیست.
- [آیت الله سیستانی] در نذر باید صیغه خوانده شود ، و لازم نیست آن را به عربی بخواند ، پس اگر بگوید چنانچه مریض من خوب شود برای خدا بر من است که ده تومان به فقیر بدهم ، نذر او صحیح است ، و اگر بگوید برای خدا نذر کردم چنین کنم ، بنابر احتیاط واجب باید عمل کند ، ولی اگر نام خدا را نبرد و فقط بگوید نذر کردم ، یا نام یکی از اولیای خدا را ببرد نذر صحیح نیست . و نذر اگر صحیح بود و مکلف به نذر خود عمداً عمل نکرد گناه کرده است ، و باید کفاره بدهد ، و کفاره وفا نکردن به نذر مانند کفاره مخالفت قسَم است ، که بعداً خواهد آمد.
- [آیت الله خوئی] اگر نذر کند که روز معینی را روزه بگیرد، چنانچه در آن روز عمداً روزه خود را باطل کند، باید کفاره بدهد و کفارة آن به نحوی است که در کفاره حنث نذر بیاید.
- [آیت الله مظاهری] کسی که نذر کرده عملی را ترک کند، اگر از روی فراموشی یا ناچاری یا اشتباه آن عمل را انجام دهد کفّاره بر او واجب نیست.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر نذر کند که روز معینی را روزه بگیرد چنانچه در ان روز عمدا روزه خود را باطل کند باید کفاره بدهد و کفاره مخالفت نذر کفاره مخالفت قسم است که در مساله خواهد امد
- [آیت الله سیستانی] - اگر معتکف اعتکاف واجب را با جماع و آمیزش عمداً باطل کند، چه در روز باشد یا شب، کفّاره واجب می‌شود و در سایر محرّمات، کفّاره ندارد هرچند احتیاط مستحب است که کفّاره بدهد. و کفّاره بطلان اعتکاف، همانند کفّاره ماه مبارک رمضان است که فرد مخیر است شصت روز را روزه بگیرد یا شصت فقیر را طعام بدهد، هرچند احتیاط استحبابی مراعات کفّاره مرتّبه است یعنی شصت روز روزه بگیرد و اگر نتوانست شصت فقیر را طعام دهد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر انسان از روی اختیار به نذر خود عمل نکند، باید کفّاره بدهد و کفّاره آن، کفّاره قسم است که در مسأله 3302 آمده است.
- [آیت الله اردبیلی] کسی که خمس یا زکات بدهکار است و کفاره و نذر و مظالم هم بر او واجب است و قرض هم دارد، چنانچه نتواند همه آنها را بدهد، اگر مالی که خمس یا زکات آن واجب شده، از بین نرفته باشد، باید دادن خمس و زکات را بر بقیه مقدم کند و اگر از بین رفته باشد، پرداخت واجبات دیگر غیر از نذر و کفّاره را بر آن دو مقدّم می‌کند و بنابر احتیاط واجب مال را به نسبت بین آنها تقسیم نماید.
- [آیت الله سیستانی] اگر نذر کند که روز معینی را روزه بگیرد ، چنانچه در آن روز عمداً روزه خود را باطل کند ، باید کفاره بدهد ، و کفاره آن در احکام نذر خواهد آمد .