اموال دولتی
بیت المال به محلّ نگهداری اموال عمومی گفته می شود. از این عنوان در باب‌های زیادی نظیر طهارت، صلاة، زکات، خمس، حج و... سخن رفته است.
فردی که برخی اموال دولتی را تضییع کرده است مثلاً پول بلیط قطار را نپرداخته باشد چه وظیفه ای دارد؟
باید آن مال را به همان شعبه ی مخصوص بدهد و ضامن است، مگر این که یقین کند که با برگرداندن، در همان مورد خودش مصرف نمی شود. مانند برگرداندن به بانک ها، که در این صورت باید از باب ردّ مظالم آن را به فقیر مؤمن بپردازد.
باید آن مال را به همان شعبه ی مخصوص بدهد و ضامن است، مگر این که یقین کند که با برگرداندن، در همان مورد خودش مصرف نمی شود. مانند برگرداندن به بانک ها، که در این صورت باید از باب ردّ مظالم آن را به فقیر مؤمن بپردازد.
عنوان سوال:
فردی که برخی اموال دولتی را تضییع کرده است مثلاً پول بلیط قطار را نپرداخته باشد چه وظیفه ای دارد؟
پاسخ:
باید آن مال را به همان شعبه ی مخصوص بدهد و ضامن است، مگر این که یقین کند که با برگرداندن، در همان مورد خودش مصرف نمی شود. مانند برگرداندن به بانک ها، که در این صورت باید از باب ردّ مظالم آن را به فقیر مؤمن بپردازد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- رفتن به منزل افرادی که انسان علم دارد خمس اموال خود را نپرداخته اند، چه حکمی دارد؟
- مغازه داری مقداری جنس به صورت نسیه خریداری کرده و هنوز پول آن را نپرداخته و سال خمسی او فرا رسیده است، حساب خمس او چگونه است؟
- آیا مدیر عامل کارخانه دولتی می تواند از محصولات کارخانه به جای مزد به فردی پرداخت نماید؟
- وظیفه مسلمین درباره ی منکرهایی که گاه در سطح مسؤولین و یا در ادارات و سازمان های دولتی و غیر دولتی مثل رشوه، پارتی بازی، و... اتفاق می افتد چیست؟
- آیا زن می تواند مخارج روزهای گذشته را که مرد نپرداخته و زن از پول خودش خرج کرده یا از پس انداز مخارج روزهای قبل خرج کرده را از شوهر مطالبه نماید؟
- کسی که فوت کرده و عمدا خمس نمی داده است. آیا ورثه نسبت به پرداخت خمس اموال وی وظیفه دارند؟
- وظیفه زن و فرزند کسانی که خمس بدهکارند و پرداخت نمی کنند در مصرف اموال و غذاها چیست؟
- یک فردی مرده است و ما یقین نداریم که کسی نمازش را خوانده یا نه وظیفه چیست؟
- فردی که پس از طلوع صبح محتلم می شود، آیا روزه اش باطل است؟ چه وظیفه ای دارد؟
- فردی که پشانیش به علت زخم به طور کامل بسته یا باندپیچی شده است؛ وظیفه اش چیست؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] شخصی از دنیا رفته است و قبل از فوت اعلام کرده که خمس اموال را نپرداخته است و ضمناً وصی تعیین نکرده است وظیفه ورثه چیست؟
- [آیت الله خامنه ای] با توجه به اینکه خریدارِِ بلیط هواپیما، بلیط را پس از پرداخت پول دریافت می کند آیا قوانینی که روی بلیط هواپیما چاپ شده، معتبر و لازم الاجرا است و آیا قرارداد صحیح است؟
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر شخصی مبلغی ارز به فردی بدهد که عوض ان را به قیمت دولتی یا ازاد پول ایرانی بگیرد چه حکمی دارد
- [آیت الله فاضل لنکرانی] رفتن به منزل افرادی که انسان علم دارد خمس اموال خود را نپرداخته اند، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله خامنه ای] استفاده شخصی از امکانات دولتی و اموال عمومی
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر در مسافرت از نوبت بلیط دیگران استفاده شود یا با بلیطی که پول آنرا دیگری پرداخته بدون جلب رضایت صاحب بلیط استفاده شود، نماز و روزه فرد استفاده کننده چه صورتی دارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر کسی بلیط خریداری کرد ولکن نیامد آیا دیگران میتوانند پول بدهند و جای او را خریداری کنند؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] با توجه به اینکه استفاده شخصی از ماشین دولتی جایز نیست، آیا اگر کارمند دولت از ماشین دولتی جهت سفرهای شخصی خود استفاده کند، سفر او معصیت است تا نماز او تمام و روزه اش صحیح باشد؟ و نیز اگر کسی برای مسافرت بلیط کسی را غصب کند و با آن سفر کند، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا پول مثلی است یا قیمی با توجّه به اینکه ارزش ذاتی ندارد و محض اعتبار است مثل کوپن و بلیط نه مثل طلا و گندم؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا زن می تواند مخارج روزهای گذشته را که مرد نپرداخته و زن از پول خود یا پس انداز مخارج روزهای قبل خرج کرده، از شوهر طلب کند؟
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [امام خمینی] اخیراً اسم بلیط بختآزمایی را عوض کرده‌اند و به اسم اعانه ملی بلیط را میدهند ولی عمل، همان عمل است، و چون بلیط بختآزمایی مورد اشکال بوده است، و جمعی از خرید آن خودداری مینمودند، سودجویان اسم را برای اغفال این دسته عوض نموده، لکن در عمل فرقی ندارد، و در این صورت با تغییر اسم حلال نمی‌شود، و پول بلیط و پول قرعه حرام و موجب ضمان است.
- [آیت الله سیستانی] بانکهای مشترک در مواردی که گذشت حکم بانکهای دولتی را دارد و اموال موجود در آن حکم اموال مجهولالمالک را دارد بدون اذن حاکم شرع تصرف در آن جایز نیست.
- [آیت الله خوئی] گرفتن پول از بانکهای دولتی و تصرف در آن بدون اجازه حاکم شرع و یا وکیل او جایز نیست. (1)
- [آیت الله علوی گرگانی] گرفتن پول از بانکهای دولتی و تصرّف در آن بدون اجازه حاکم شرع و یا وکیل او جائز است.
- [آیت الله سیستانی] قرض گرفتن از بانکهای دولتی، به شرط پرداخت سود، جایز نیست؛ زیرا ربا است و در آن تفاوتی میان گذاشتن رهن و نگذاشتن آن نیست. و اگر کسی با این شرط از بانک دولتی قرض کند، قرض و شرط آن، هر دو باطل است؛ زیرا بانک مالک اموال خود نیست تا آنها را به تملیک قرض گیرنده درآورد. برای رهایی از این اشکال، قرض گیرنده میتواند با اذن حاکم شرع (مرجع تقلید) مبلغ مورد نظر را قرض کند به این لحاظ، که اموال بانک مجهولالمالک و اختیار تصرف در آنها با حاکم شرع است، و این اذن را ما به همه مؤمنین دادهایم و کافی است کسی که پول از بانک میگیرد هنگام گرفتن پول پیش خودش بگوید این پول را از طرف حاکم شرع به خودم قرض دادم، و در این صورت اشکال ندارد هرچند بداند قانون ملزم به پرداخت اصل و سود به بانک است.
- [آیت الله سیستانی] اموال موجود در بانکهای دولتی، و یا مشترک در کشورهای اسلامی، از اموال مجهولالمالک است، که تصرف در آنها بدون رجوع به حاکم شرع جایز نیست، بنابراین اشتغال در اینگونه بانکها و گرفتن و پرداختن اموال به مشتریانی که بدون رجوع به حاکم شرع برای اصلاح اموال، در آنها تصرف میکنند، بدون اذن حاکم شرع (مرجع) جایز نیست، ولی اگر حاکم شرع اشتغال در اینگونه بانکها را در موارد مذکور اجازه دهد اشکال ندارد.
- [امام خمینی] اگر فرضاً یک شرکت یا مؤسسه پیدا شود و برای اعانت به مؤسسات خیریه از قبیل بیمارستان یا مدارس اسلامی بلیطهایی منتشر کند، و مردم هم برای اعانت این مؤسسات مبلغی بدهند، و آن شرکت از مال خودش یا وجوهی که از انتشار بلیط به دست میآید، با اجازه تمام پول دهندگان مبلغی به اشخاصی که قرعه به نام آنها بیرون میآید بدهد مانع ندارد، لکن این مجرد فرض است، و بلیطهایی که اکنون فروخته می‌شود، و قرعهکشیهایی که اکنون عمل می‌شود، به این نحو نیست، و پول بلیط و قرعه حرام است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] زن بنابر آنچه بیان شد تنها از قیمت اموال غیر منقول ارث میبرد لذا نمی تواند به مقدار سهم الارث خود عین اموال را مطالبه کند همانطور که سایر ورثه هم باید پول اموال غیر منقول را به زن بدهند البته اگر با هم مصالحه کنند مانعی ندارد.
- [آیت الله اردبیلی] خمس مال حلال مخلوط به حرام را مانند خمس اموال دیگر میتواند از همان چیز بدهد یا به مقدار قیمت خُمس که بدهکار است، پول بدهد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر با پولی که خمس و زکات آن را نداده ملکی بخرد، تصرف او در آن ملک حرام است و نمازش هم در آن اشکال دارد، همچنین است اگر به ذمه بخرد اما هنگام خریدن قصدش این باشد از مالی که خمس یا زکاتش را نپرداخته پول آن را بپردازد که بنابر احتیاط واجب باید از آن اجتناب کند.