بری الذمه
كسی كه چيزی برگردن او نيست.
آیا هنگام پرداخت خمس قصد قربت واجب است؟ و چنانچه قصد قربت نکرد برئ الذمه می‌شود یا خیر؟
قصد قربت در آن شرط است.
قصد قربت در آن شرط است.
پاسخ:
قصد قربت در آن شرط است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- سلام علیکم.با آرزوی سلامتی برای شما.من از حق الناس شدیدامیترسم.شغلم دندانپزشکی است ودربعضی موارددرمعالجات ممکن است قصوری صورت بگیردکه منجربه ازدست رفتن دندان یاکم شدن عمر خدمت ارائه شده مثل ترمیم دندان شود ایادر این موارد اگر درشکست درمان بیمار مراجعه کند وشاکی نباشد واعتراضی یامطالبه حقی نکند آیا عامل بری الذمه می‌شود ؟
- آیا شرعاً می شود به احتیاط واجب که در بعضی مسائل آمده عمل نکرد ؟
- آیا به وامی که باید طی چند سال قسط آن را پرداخت نماید، خمس تعلّق میگیرد؟ چه مقدار؟
- این جانب یکی از مقلدین حضرتعالی در همدان بوده و معلم میباشم نظر به پرداخت وجوهات مالیه (خمس و زکات) و وجوب آن به فتوای عموم علما اعلام سال قرار داده بودم ولی متأسفانه به سبب گرانی ارزاق و بالا بودن سطح مخارج در پایان سال چیزی اضافه نکرده بلکه کسر هم آوردهام ولی مایلم جزو پرداخت کنندگان وجوهات و مشمول دهندگان زکات که از صفات مؤمنان و شیعیان ائمه اطهار عیلهم صلوات اللّه میباشد قرار گیرم آیا میتوانم به صورت اقساطی ماهیانه عشر (یک دهم) آن را کنار گذاشته و در هر ماه به نماینده آن حضرت جهت مصارف حقوق و وجوهات مالیه پرداخت نمایم؟ و آیا این مقدار کفاف خمس و زکات خواهد داد یا هنوز بدهکار محسوب میگردم با توجه به اینکه نمیخواهم مسایل خمس و زکات را عوض نموده بلکه جهت تسهیل در پرداخت ن اینطو عمل نمایم.
- افرادی که خانه خودشان را میفروشند و تبدیل به پول مینمایند آیا منتظر رسیدن سال باشند تا اینکه خمس آن را پرداخت نمایند یا به محض فروختن خانه و تحویل گرفتن پول خمس به آن تعلّق میگیرد؟
- آیا برای خرید مایحتاج زندگی مثل خانه میتواند بدون پرداخت خمس پول جمع کرد ولو اینکه چند سال بر آن بگذرد؟
- کسی که تا مدّتی وجوب غسل را نمیدانست و بعد از بلوغش نیز به این مسئله آگاه نشد و مثلاً جماع کرده و خیال میکرد که بعد از انزال منی غسل واجب می‌شود نه تنها با دخول و وسائل تحقیق هم نداشت یا ملتفت نبود که از کسی سؤال کند و مدت زیادی هم نماز خوانده و روزه گرفته و بعدها چندین بار با نیت غسل ما فی الذمه غسل را انجام داده در این صورت وظیفه نماز و روزههائی که قبل از غسل ما فی الذّمه خوانده چه خواهد بود؟
- آیا پرداخت نفقه محجور و زوجهاش و فرد واجب النفقه وی (با توجّه به تمکّن مالی محجور) از ناحیه ولیّ وی واجب است؟
- شخصی است هم کشاورزی دارد و هم چند رأس دام دارد دامها به حدّ نصاب نمیرسند که زکات آنها را بدهد و دامها نیز معلوفه هستند و حال اگر این شخص بخواهد، خمس مالش را بدهد چه کار باید بکند، آیا به درآمد کشاورزی و درآمد و منفعت دامها خمس تعلّق میگیرد و اگر سال اول خمس داد و سال دوم تعداد دامها تغییر نکرد از نظر عدد ولی از نظر قیمت، آنها بالا رفت آیا بازهم خمس به اضافه قیمت آنها تعلّق میگیرد یا خیر؟
- اگر شخصی نذر کند که اگر کاری انجام گیرد مبلغی را به جایی پرداخت نماید اما بعد از برآورده شدن و انجام فعلش فراموش کند که نذر کرده یا خیر. آیا پرداخت نذر شکی واجب است یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] کسی که در میزان وجوب کفّاره شکّ دارد، چقدر باید بدهد تا برئ الذمّه شود؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر مدیون هنگام پرداخت بدهی به طلبکار تذکّر ندهد که این وجه از بابت بدهی است، آیا در صورت آگاهی یا عدم توجّه طلبکار، بدهکار برئ الذمّه می‌شود؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی مال غیر مخمّس خود را به دیگری هبه نموده و موهوب له، خمس آن را بدون اطلاع او پرداخت است. آیا خمس از عهده واهب ساقط است؟ آیا بری الذّمه شده یا نه؟ و اصولا پرداخت خمس دیگری تبرّعاً چه حکمی دارد؟ و آیا تکلیف از صاحب خمس ساقط می شود هرچند مال متعلّق خمس نزد او موجود باشد؟ مثلا شوهر خمس مال همسرش را تبرّعاً بدهد با اینکه مال متعلق خمس نزد زن موجود است.
- [سایر] آیا در پرداخت خمس، قصد قربت شرط است؟
- [آیت الله خامنه ای] شخصی چندین سال است که خمس درآمد سالانه خود را نمی پرداخته، و فعلاً نمی داند چه مقدار بدهی از این بابت دارد، او در حال حاضر چگونه می تواند خود را از خمس بری الذمّه نماید؟
- [آیت الله بهجت] فردی هنگام دادن خمس، قصد قربت ندارد و آن را به ریا می دهد امّا بعدا قصد قربت می کند، آیا خمس، صحیح پرداخت شده است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسی از دنیا رفته است و خمس بدهکار است، ورثه او فعلا قدرت مالی ندارند که کلّ خمس را بپردازند. لذا ناچارند دستگردان کنند، تا پس از تمکّن پرداخت کنند. آیا بعد از دستگردان، میّت برئ الذمه می شود، و از عذاب الهی خلاص خواهد شد؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا انسان با پرداخت خمس به مرجع تقلید خودش بریء الذمّه می‌شود یا این که باید آن را به ولیّ امر مسلمین پرداخت کند؟
- [آیت الله اردبیلی] خانوادهای که در جایی مشهور به سیّد بودن هستند، ولی هیچ گونه مدرکی در این رابطه وجود ندارد، آیا مجاز به گرفتن خمس هستند یا خیر؟ در صورت پرداخت خمس به آنها، آیا پرداخت کننده بریء الذمّه می‌شود یا خیر؟
- [آیت الله خامنه ای] چندین سال است که مقداری از اموال مربوط به بیت المال نزد من است و اکنون می خواهم خود را برئ الذمّه نمایم، وظیفه من چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- در امر به معروف و نهی از منکر قصد قربت معتبر نیست ، بلکه مقصود اقامة واجب و جلوگیری از حرام است . شرایط امر به معروف ونهی از منکر :
- لازم نیست در وقت غسل نیت کند که غسل واجب یا مستحب می کنم و اگر فقط به قصد قربت یعنی برای انجام فرمان خداوند عالم غسل کند کافی است .
- اگر پیش از اذان صبح نیت کند و بیهوش شود و در بین روز به هوش آید ، بنابر احتیاط واجب باید روزة آن روز را تمام نماید نکرد قضای آن را بجا آورد .
- اگر مخارج سیّدی که زوجة انسان نیست بر انسان واجب باشد بنا بر احتیاط واجب ، نمی تواند از خمس خوراک و پوشاک او را بدهد ، ولی اگر مقداری خمس ملک او کند که به مصرف دیگری غیر مخارج خودش که بر خمس دهنده واجب است برساند ، مانعی ندارد .
- اگر از کافر یا کسی که به دادن خمس عقیده ندارد ؛ مالی بدست انسان بیاید ؛ واجب نیست خمس آن را بدهد .
- بنابر احتیاط واجب باید خمس مال حلال مخلوط به حرام را از عین همان مال بدهد ولی خمس های دیگر را می تواند از همان چیز بدهد یا به مقدار قیمت خمس که بدهکار است پول بدهد .
- احتیاط واجب آن است که بیشتر از مخارج یک سال به یک سیّد فقیر خمس ندهند .
- اگر در شهر انسان سیّد مستحقّی نباشد و احتمال هم ندهد که پیدا شود ، یا نگهداری خمس تا پیدا شدن مستحّق ممکن نباشد ، باید خمس را به شهردیگریببردو به مستحّق برساند و احتیاط واجب آن است که مخارج بردن آن را از خمس بر ندارد .و اگر خمس از بین برود چنانچه در نگهداری آن کوتاهی کرده باید عوض آن را بدهد و اگر کوتاهی نکرده چیزی بر او واجب نیست .
- اگر از غیر کسب مالی بدست آورد ؛ مثلاً چیزی به او ببخشند واجب نیست خمس آن را بدهد ، اگر چه احتیاط مستحّب آن است که اگر از مخارج سالش زیاد بیاید ، خمس آن را هم بدهد .
- اگر در ظرفهای متعدّدی که در یک جا دفن شده مالی پیدا کند که قیمت آنها رویهم 105 مثقال نقرة سکّه دار یا 15 مثقال طلای سکّه دار باشد ، بنا بر احتیاط واجب باید خمس آن را بدهد . ولی چنانچه چند گنج پیدا کند ، هر کدام آنها که قیمتش به این مقدار برسد ، بنا بر احتیاط خمس آن واجب است و گنجی که قیمت آن به این مقدار نرسیده خمس ندارد .
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] هرگاه میّت وصیّت به حجّ بلدی کرده باشد ولی وارث کسی را از میقات اجیر نماید، گرچه گناه کرده است ولی میّت بری الذمّه می‌شود.
- [آیت الله اردبیلی] خُمس یک واجب عبادی است؛ بنابر این پرداخت آن باید با قصد قربت، یعنی اطاعت خدای متعال انجام شود. =============================================================================== 1 وسائل الشیعة، چاپ آل البیت، باب 3 از (أبواب الأنفال و ما یختصّ بالإمام)،ح2،ج9،ص538.
- [آیت الله مظاهری] واجبات مالی نظیر بدهکاری و خمس و زکات و حجّ از اصل مال برداشته می‌شود گرچه میّت برای آنها وصیّت نکرده باشد امّا واجبات بدنی نظیر نماز و روزه از اصل مال برداشته نمیشود و سزاوار است که ورثه میّت را بری الذمّه نمایند گرچه مال هم نداشته باشد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر خریدار جنسی را به ذمه بخرد و ما فی الذمه را از مال حرام ادا کند معامله صحیح است ولی تا انچه را که بدهکار است از مال حلال ندهد ذمه اش بری نمی شود
- [آیت الله سبحانی] برای پرداخت بدهی واجب، باید مسجد را ترک کند و بدهی را بپردازد و سپس بر گردد ولی اگر این کار را نکرد، اعتکاف او باطل نمی شود.
- [آیت الله جوادی آملی] .در مواردی که کافر ذمّی باید خمس بدهد، قصد قربت لازم نیست; همچنین خمس ی که حاکم شرع از کافر ذمّی می گیرد، لازم نیست از سوی او قصد قربت کند.
- [آیت الله مظاهری] کسی که نایب بوده و عمره تمتع را انجام داده و بعد ناچار شده است که به وطن برگردد میتواند بقیه اعمال را به دیگری واگذار نماید ولی استحقاق اجرتی را که گرفته است ندارد گرچه منوب عنه بری الذّمّه می‌شود، و باید با کسی که او را اجیر کرده است تصالح کنند، ولی اگر بعد از وقوف به عرفات ناچار شده است که به وطن بازگردد میتواند در بقیه اعمال نایب بگیرد و علاوه بر اینکه منوب عنه بری الذّمّه می‌شود استحقاق کلیه اجرت را هم دارد.
- [آیت الله بهجت] کسی که خمس میدهد، هنگام دادن خمس به مجتهد یا نماینده او یا در صورتی که مجاز است، هنگام رساندن خمس به موارد مصرف آن، باید قصد قربت نماید؛ یعنی خمس را به قصد انجام فرمان خداوند و برای نزدیک شدن به او بدهد، ولی اگر دیگری را برای رساندن خمس وکیل کرده باشد، همین که وکیل قصد قربت کند کافی است.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر کافر ذمی زمین را از مسلمان بخرد؛ باید خمس آن را از همان زمین یا از قیمت آن بدهد. و نیز اگر خانه و دکان و مانند اینهارا از مسلمان بخرد؛ باید خمس زمین آن را بدهد و در دادن این خمس قصد قربت لازم نیست بلکه حاکم شرع هم که خمس را از او می گیرد؛ لازم نیست قصد قربت نماید.
- [آیت الله خوئی] اگر کافر ذمی زمینی را از مسلمان بخرد، باید خمس آن را از همان زمین یا از مال دیگرش بدهد. و نیز اگر خانه و دکان و مانند اینها را از مسلمان بخرد، باید خمس زمین آن را بدهد و در دادن این خمس قصد قربت لازم نیست، بلکه حاکم شرع هم که خمس را از او میگیرد، لازم نیست قصد قربت نماید.