رد مظالم
رَدّ مظالم بازگرداندن مالی هست که به ناحق گرفته شده است.
ردّ مظالم یعنی چه و چه حکمی دارد و مصرف آن چگونه است؟ آیا در مصرف آن اجازه مجتهد لازم است؟
مظالم عباد به اموال و حقوقی گفته می‌شود که از روی ظلم از بندگان خدا گرفته یا به حقوق آنها تعدّی شده است که در صورتی که عین آنها باقی باشد و صاحبانشان معلوم باشند باید به آنها داده شود و اگر عین موجود نیست باید مثل یا قیمت آنها را پرداخت نمود و اگر حقوق آنها مورد تعدّی قرار گرفته باید رضایت آنان را بدست آورد و در صورتی که صاحبان آنها معلوم نباشد از مصادیق مجهول المالک است و همچنین هر نوع مال و حقّی که از دیگران به عهده انسان تعلّق گرفته است و صاحبانشان معلوم نباشد از موارد مجهول المالک به حساب می‌آیند که باید بعد از تلاش برای شناسائی صاحبان آنها و یأس از شناخته شدن آنان، بنابر احتیاط با اجازه حاکم شرع به فقیر صدقه داد.
مظالم عباد به اموال و حقوقی گفته می‌شود که از روی ظلم از بندگان خدا گرفته یا به حقوق آنها تعدّی شده است که در صورتی که عین آنها باقی باشد و صاحبانشان معلوم باشند باید به آنها داده شود و اگر عین موجود نیست باید مثل یا قیمت آنها را پرداخت نمود و اگر حقوق آنها مورد تعدّی قرار گرفته باید رضایت آنان را بدست آورد و در صورتی که صاحبان آنها معلوم نباشد از مصادیق مجهول المالک است و همچنین هر نوع مال و حقّی که از دیگران به عهده انسان تعلّق گرفته است و صاحبانشان معلوم نباشد از موارد مجهول المالک به حساب می‌آیند که باید بعد از تلاش برای شناسائی صاحبان آنها و یأس از شناخته شدن آنان، بنابر احتیاط با اجازه حاکم شرع به فقیر صدقه داد.
عنوان سوال:
ردّ مظالم یعنی چه و چه حکمی دارد و مصرف آن چگونه است؟ آیا در مصرف آن اجازه مجتهد لازم است؟
پاسخ:
مظالم عباد به اموال و حقوقی گفته می‌شود که از روی ظلم از بندگان خدا گرفته یا به حقوق آنها تعدّی شده است که در صورتی که عین آنها باقی باشد و صاحبانشان معلوم باشند باید به آنها داده شود و اگر عین موجود نیست باید مثل یا قیمت آنها را پرداخت نمود و اگر حقوق آنها مورد تعدّی قرار گرفته باید رضایت آنان را بدست آورد و در صورتی که صاحبان آنها معلوم نباشد از مصادیق مجهول المالک است و همچنین هر نوع مال و حقّی که از دیگران به عهده انسان تعلّق گرفته است و صاحبانشان معلوم نباشد از موارد مجهول المالک به حساب می‌آیند که باید بعد از تلاش برای شناسائی صاحبان آنها و یأس از شناخته شدن آنان، بنابر احتیاط با اجازه حاکم شرع به فقیر صدقه داد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- انسانی که می خواهد برای میت پولی را هزینه کند نیت صدقه کند یا رد مظالم ؟ کدام بهتر است ؟
- آیا افرادیکه زکات بدهکارند میتوانند بدون اجازه مجتهد به مسجد بپردازند.
- با اجازه مجتهدِ عادلِ جامع الشرایط اشخاصی که خمس به ذمّه دارند میتوانند کتاب دینی و نوار مذهبی خریداری نمایند؟
- ج: در فرض فوق فقط حاکم شرع چون بر اساس رعایت مصلحت عمل می‌کند، میتواند اجازه بدهد و دادگاه صالح که مجاز از فقیه باشد نیز با رعایت مصلحت میتواند اجازه بدهد.
- آیا مظالم و کفارات (مثل کفاره روزه) و صدقات واجبه را می‌شود به واجب النفقه داد یا خیر؟
- آیا بر مجتهد متجزّی تقلید حرام است، بر زن مجتهد چطور؟
- ج- آیا منظور از قاضی، قاضی مجتهد است یا قضات مأذون غیر مجتهد را نیز شامل می‌شود؟
- در صورتی که مجتهدی که از دنیا رفته از مجتهد زنده اعلم باشد و یا احتمال اعلمیّت او نسبت به مجتهد زنده وجود داشته باشد،آیا مقلّدین او میتوانند تمام یا برخی احکام را از مجتهد زنده تقلید نمایند؟
- در بعضی از مساجد اجناس بدون مصرف میماند از قبیل قند، چای، که از نذورات محسوب می‌شود و بعضی دیگر از وسائل مسجد بوده از قبیل بخاری و وسایل چایی و قهوه خانه و آشپزخانه که فعلاً از استفاده افتاده آیا اجازه میفرمائید امناء مسجد آنها را فروخته و در عوض وسائل مورد نیاز خریداری کنند؟
- احتراما به نظر حضرت عالی می رسانیم که از طرف اهالی روستایمان به علّت داشتن مشکلات فراوان مخصوصا مشکل نبود آب که زن و بچه هایمان از 3 کیلومتری روستا آب می آورند و امسال تصمیم گرفته ایم با توفیق خداوند دست به دست همدیگر بدهیم و به روستا آب بیاوریم و لذا اجازه مصرف زکاه فطره را در این مورد تقاضامندیم .
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خوئی] در تقاص و پرداخت رد مظالم اجازه فقیه لازم است یا خیر؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا برای ردّ مظالم به فقرا، باید از مجتهد اجازه بگیریم یا خیر؟
- [آیت الله علوی گرگانی] مظالم یعنی چه؟ آیا مصرف آن نیاز به اجازه مجتهد دارد؟
- [آیت الله بهجت] آیا اجازه برای پرداخت ردّ مظالم حتما باید از مرجع تقلید، یعنی مرجع اعلم هر زمان باشد یا می توان از مجتهد دیگری غیر از مرجع تقلید اجازه گرفت؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا پدر میتواند مخارج تحصیل فرزند ذکور یا اناث خود را از باب زکات به سعه، زکات فطره، سهم سادات اگر فرزند سیّد باشد و یا ردّ مظالم و سهم امام 7 البتّه با اجازه مجتهد بدهد و در صورت مثبت بودن تمامی صدر مذکور، اطّلاع فرزندان لازم است یا پدر خودش خرج کند ولی نیّت وجوه منطبقه کند، در صورت لزوم اطفال صغار که متوجّه اینگونه مسائل نمیشوند با اجازه مجتهد حلّ می‌شود یا نه؟
- [آیت الله اردبیلی] وقتی میدانیم مجتهد به مصرف کردن سهم امام علیهالسلام در موردی راضی است، آیا باز هم لازم است برای مصرف در آن مورد، از او اجازه بگیریم؟
- [سایر] رد مظالم چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] ردّ مظالم یعنی چه؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا سهم امام 7، سهم سادات، زکات، ردّ مظالم، کفّارات و سایر چیزهائی که باید بدست مجتهد برسد پس از رسیدن به دست او، میتواند قرض بدهد یا خیر؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا جایز است سهم امام علیهالسلام را بدون اجازه مجتهد، در جای خودش مصرف کنیم و بعدا از مجتهد اجازه بگیریم؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- خمس را باید دو قسمت کنند : یک قسمت آن سهم سادات است ، بنابر احتیاط واجب باید با اذن مجتهد جامع الشرائط به سیّد فقیر ، یا سیّد یتیم ، یا به سیّدی که در سفر درمانده شده ، بدهند و نصف دیگر آن سهم امام ( علیه السّلام ) است که در این زمان باید به مجتهد جامع الشّرائط بدهند ، یا به مصرفی که او اجازه می دهد برسانند . ولی اگرانسان بخواهد سهم امام را به مجتهدی که از او تقلید نمی کند بدهد ، در صورتی به او اذن داده می شود که بداند آن مجتهد و مجتهدی که از او تقلید می کند ، سهم امام را به یک طور مصرف می کنند .
- معادن بطور کلّی جزء اَنفال است و استخراج آنها در زمان کنونی ما بدون اجازة فقیه جامع الشرائط و برنامه ای که از طرف وی مقرّر می گردد جائز نیست و لازم است در این مورد با نظر او برنامه ای تنظیم و بر اساس آن عمل شود . 3 گنج
- اگر توتقّف داشته باشد جلوگیری از معصیت ، بر کتک زدن وسخت گرفتن بر شخص معصیت کار ، ودر مضیقه قرار دادن او جایز است ، لکن لازم است مراعات شود که زیاده روی نشود ، وبهتر آن است که در این امر ونظیر آن اجازه از مجتهد جامع الشرایط گرفه شود .
- اگر مصرفی را که میّت معیّن کرده ، از ثلث مال او بیشتر باشد وصیّت او در بیشتر از ثلث در صورتی صحیح است که ورثه حرفی بزنند ، یا کاری کنند که معلوم شود عملی شدن وصیّت را اجازه داده اند و تنها راضی بودن آنان کافی نیست . اگر مدّتی بعد از مردن او هم اجازه بدهند صحیح است و اگر بعضی از ورثه اجازه و بعضی ردّ نمایند وصیّت در حِصّه آنهائی که اجازه نموده اند صحیح و نافذ است .
- اگر اجیر پیش از تمام کردن نمازهای میت بمیرد و خودش هم نماز قضا داشته باشد ، باید از مال او برای نماازهائی که اجیر بوده دیگری را اجیر نمایند واگر چیزی زیاد آمد ، در صورتی که وصیت کرده باشد و ورثه اجازه بدهند برای تمام نمازهای او اجیر بگیرند . و اگر اجازه ندهند ثلث آن را به مصرف نماز خودش برسانند.
- رو به قبله کردن محتضر بر هر مسلمان واجب است و اجازه گرفتن ازو ولی او لازم نیست ، هر چند أه اولی است .
- تا انسان یقین نکند که فتوای مجتهد عوض شده است ، می تواند به آنچه در رساله نوشته شده عمل نماید ، و اگر احتمال دهد که فتوای او عوض شده جستجو لازم نیست .
- صنعتگر یا مالک یا تاجری که در آمد او از مخارج سالش کمتر است ، می تواند برای کسری مخارجش زکوه بگیرد ، و لازم نیست ابزار کار یا ملک یا سرمایه خود را به مصرف مخارج برساند .
- اگر پدر وجدّ پدری غائب باشند . به طوری که نشود ازآنان اذن گرفت ودختر هم احتیاج به شوهر کردن داشته باشد لازم نیست از پدر وجدّ پدری اجازه بگیرند وهمچنین اگر از ازدواج با کسی که با دختر کفو است ، را شرعاً و عرفاً منع کنند و دختر احتیاج به شوهر کردن داشته باشد و نیز اگر دختر باکره نباشد ، در صورتی که بکارتش به واسطة شوهر کردن از بین رفته باشد ، اجازه پدر و جدّ لازم نیست .
- بدست آوردن فتوی یعنی دستور مجتهد چهار راه دارد : اول : شنیدن از خود مجتهد . دوم : شنیدن از دو نفر عادل که فتوای مجتهد را نقل کنند . سوم : شنیدن از کسی که مورد اطمینان و راستگوست . چهارم : دیدن در رسالة مجتهد در صورتی که انسان به درستی آن رساله اطمینان داشته باشد .
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] (صدقه) بر دو قسم است: اوّل:صدقه واجب، نظیر زکاتِ مال، زکات فطره، ردّ مظالم (یعنی جبران تجاوزات انسان به اموال مردم با جهل به صاحبان آنها که به اجازه مجتهد جامعالشرایط صدقه داده می‌شود) و کفّارههای گوناگون. دوم:صدقه مستحب، یعنی احسان و اعانت مالی به دیگران یا تأسیس مؤسسه خیریه که منافع آن عاید عموم گردد که درباره خواص و آثار آن روایات زیادی وارد شده است.
- [آیت الله مظاهری] اگر دسترسی به مظلوم نداشته باشد، باید با اذن حاکم شرع آنچه را بدهکار است به عنوان ردّ مظالم بدهد، و اگر مظلوم مرده است باید به وارث او بدهد، و اگر قدرت بر این کار ندارد، باید با اذن حاکم شرع، از طرف او به عنوان ردّ مظالم بدهد.
- [امام خمینی] پول بلیطهایی که به دست شرکتها میآید، و پول قرعهکشیها که به دست اشخاص میآید مجهول المالک است، و اگر میتوانند صاحبان آنها را پیدا کنند، باید به صاحبانش رد کنند، و اگر نمیشود باید از طرف صاحبان آنها صدقه بدهند، و احتیاط لازم آن است که از مجتهد جامع الشرایط اجازه بگیرند و صدقه بدهند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] سهم سادات را بدون اجازه مجتهد نمی توان به ساداتی که در بالا گفته شد پرداخت (بنابر احتیاط واجب)، و سهم امام(علیه السلام) را نیز اگر بدون اجازه مجتهد بپردازد قبول نیست، مگر این که مجتهد بعداً بپذیرد و اجازه دهد.
- [آیت الله سیستانی] اگر مصرفی را که میت معین کرده، از ثلث مال او بیشتر باشد، و ورثه آن را اجازه نمایند، دیگر نمیتوانند از اجازه خود برگردند، و اگر در حال حیات موصی رد کردند میتوانند پس از مرگ اجازه دهند، ولی اگر پس از مرگ رد کردند، اجازه بعد اثری ندارد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر کسی سهم امام علیهالسلام را به دست مجتهد جامع الشرایط یا نماینده او نرساند یا به مصرفی که او اجازه نداده است برساند، تکلیف از او ساقط نمیشود و باید دوباره سهم امام علیهالسلام را به مجتهدی که دارای همه شرایط است یا نماینده او بپردازد و یا به مصرفی که او اجازه میدهد برساند، مگر این که پس از مصرف، مرجع تقلید آن مصرف را قبول نماید.
- [آیت الله مکارم شیرازی] سهم سادات را بدون اجازه مجتهد نمی توان به ساداتی که در بالا گفته شد پرداخت (بنابر احتیاط واجب)، و سهم امام(علیه السلام) را نیز اگر بدون اجازه مجتهد که از او تقلید کند بپردازد قبول نیست، مگر این که مجتهد بعداً بپذیرد و اجازه دهد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر میت برای غسل و کفن و دفن و نماز خود غیر از ولیّ، کس دیگری را معیّن کند احتیاط آن است که ولیّ و آن کس هر دو اجازه بدهند و کسی که میت او را برای انجام این کارها معیّن کرده، میتواند این وصیت را رد کند؛ ولی اگر آن را رد نکند یا رد آن به وصیت کننده نرسد تا بمیرد، لازم است وصی پس از مرگ به آن عمل کند.
- [آیت الله علوی گرگانی] بچه صغیری که ولیّ ندارد بدون اجازه مجتهد نمیتوان اجیر کرد و کسی که به مجتهد دسترسی ندارد، میتواند از چند نفر مؤمن که عادل باشند، اجازه بگیرد و او را اجیر نماید.
- [آیت الله سبحانی] بچه صغیری را که ولیّ ندارد بدون اجازه مجتهد نمی شود اجیر کرد. و کسی که به مجتهد دسترسی ندارد، می تواند از یک نفر مؤمن که عادل باشد; اجازه بگیرد و او را اجیر نماید.