خرید
«معاملات» عبارت از احکام شرعی متعلق به امور دنیاست به اعتبار بقای شخص؛ مانند بیع، رهن، اجاره، نکاح و جز آن‌ها... و بالجمله آنچه مقصود اهم از آن دنیا باشد، معامله است. [۱]
آیا مبلغی را که فرد مثلاً جهت تعمیرات مسجد وقف می‌کند می‌توان در جای دیگر مثلاً خرید فرش برای مسجد خرج کرد یا اینکه فقط برای موردی که وقف شده باید مصرف شود؟
در صورتی که صاحب پول اجازه بدهد اشکال ندارد.
در صورتی که صاحب پول اجازه بدهد اشکال ندارد.
عنوان سوال:
آیا مبلغی را که فرد مثلاً جهت تعمیرات مسجد وقف می‌کند می‌توان در جای دیگر مثلاً خرید فرش برای مسجد خرج کرد یا اینکه فقط برای موردی که وقف شده باید مصرف شود؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا وسایلی که وقف مسجد نمودهاند می‌توان درصورت عدم نیاز به آن وسایل آن‌ها را با وسایل مورد نیاز مسجد تعویض نمود و یا اینکه آن‌ها را فروخت و وسایل مورد نیاز خریداری شود و یا اینکه پس از فروش آن‌ها مبلغ کسب شده را برای خرج تعمیرات مسجد گذاشت؟
- مسجدی دارای موقوفه است آیا می‌توان وقفیات آن مسجد را در اموری غیر از مورد وقف در همان مسجد خرج نمود؟
- آیا میشود وسائلی از قبیل فرش و ظروف که تعلق به مسجد دارد و گاه وقف مسجد است ولی فرسوده شده و از بین میروند را فروخت و در جای دیگر مسجد که لازم است خرج کرد؟
- در بعضی از مساجد پولهایی به عنوان فطره و یا صدقات و غیره در صندوق جمع آوری می شود ، آیا می توان وجوه مذکور را در اموری راجع به مسجد از قبیل تعمیرات و یا مصرف آن در کلّیه چیزهای مربوط به مسجد صرف و خرج نمود یا خیر ؟
- اهل محلّهای مبالغی را جهت خرید فرش مسجد جمع آوری نموده بودند. برای اینکه هم از نظر قیمت و کیفیت جنس مناسب باشد، فرد یا افرادی را جهت خرید فرشهای مورد نظر به شهرستان کاشان مأمور مینمایند. فروشنده چون متوجّه شده است، خرید برای مسجد است و کلّی نیز بوده تخفیف ویژه و مناسب را میدهد؛ سؤال اینجاست: آیا فرد یا افرادی که مأمور شدهاند میتوانند از این موقعیت (تخفیف دادن قیمت به خاطر مسجد) استفاده نموده و چند تخته فرش با همان قیمت مسجد برای شخصِ خود خریداری نمایند؟
- کسی که زمینی را وقف مسجد نموده، ایستادن فرد جنب در این زمین چه حکمی دارد؟
- شخصی زمینی را وقف مسجد نموده است و اهالی محل آن زمین را بنا نموده و از درآمد آن بنا مخارج مسجد از قبیل خادم و امام جماعت و... را اداره مینمایند، بیان فرمائید آیا از درآمد این بنا برای امورات فرهنگی و اعیاد و وفیات و اردوهای زیارتی، کلاسهای تابستانی که در مسجد برگزار میشود می‌توان مصرف نمود؟
- شخصی وصیت کرده که مبلغ پانصد هزار تومان برای مراسم دفن و ترحیم خرج شود آیا از اضافی آن می‌توان نماز و روزه استیجاری خرید؟
- مؤمنین برای خرج روز عاشورا برنج، گوشت و روغن میآورند و مقداری از آن‌ها اضافه میماند، آیا می‌توان آن را به زلزله زدگان و یا سیل زدهها و ی به جبهه تقدیم کرد و یا اینکه می‌توان آن اجناس را فروخت و پول آن را در مسجد خرج کرد؟
- چندی پیش مسؤلان مسجدی در همدان فرش کهنهای از مسجد را به مبلغی میفروشند، بعداً یک نفر از اعضاء هیئت حسینه همان محل متوجّه میشود فرش به قیمت پائین فروخته شده و از مسؤولان مسجد میخواهد که فرش را از خریدار پس بگیرند ولی آن‌ها اعتنا نمیکنند و میگویند کاری انجام شده و تمام شده. آن شخص خودش به عنوان عضو هیئت حسینه به خریدار مراجعه و فرش را با زحمت زیاد پس میگیرد و در جای دیگری با قیمت بسیار خوبی بفروش میرساند در حال حاضر مسؤلان مسجد ادعا دارند پول باید به مسجد داده شود ولی اعضاء هیئت حسینی معتقدند پول مربوط به حسینه است و باید در حسینه صرف شود چونکه مسؤلان مسجد فرش را فروخته بودند و عضو حسینه آنرا پس گرفته و برای حسینیه فروخته. خواهشمند است در این مورد از نظر شرعی تکلیف را مشخص فرمائید که وجه دریافتی از فروش فرش به مسجد میرسد یا حسینیه؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بروجردی] موقوفهایست وقف بر مسجدی و فعلاً آن مسجد احتیاج به تعمیرندارد، آیا می‌توان آن موقوفه را به مصرف تعمیر مسجد دیگر که خراب است رسانید؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا مصرف زکات در خرید ظرف برای مسجد به این صورت که وقف مسجد باشد و کرایه دادن آن برای کارهای خصوصی هم جایز باشد، جایز است؟
- [آیت الله سیستانی] قرار است که فرش های مسجد را تعویض کنیم و فرش جدید برای مسجد بگیریم . آیامی توانیم فرش هایی که الآن در مسجد وجود دارند را فروخته و پول آن را صرف خرید فرش های جدید کنیم ؟ و یا می توانیم که فرش ها را به مسجدی دیگر فروخته و از پول آن برای خرید فرش های جدید استفاده کنیم ؟
- [آیت الله سیستانی] قرار است که فرش های مسجد را تعویض کنیم و فرش جدید برای مسجد بگیریم . آیا میتوانیم فرش هایی که الآن در مسجد وجود دارند را فروخته و پول آن را صرف خرید فرش های جدید کنیم ؟ و یا می توانیم که فرش ها را به مسجدی دیگر فروخته و از پول آن برای خرید فرش های جدید استفاده کنیم ؟
- [آیت الله بروجردی] مسجدیست که خودش موقوفه برای تعمیرات دارد، لکن کسی که موقوفه در دست اوست مال موقوفه را به مصرف مسجد نمیرساند، آیا میشود از مال زکات به مصرف تعمیر آن مسجد رسانید یا خیر؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی 1500 متر مربع زمین را وقف حسینیه کرده، به نظر کارشناسان و اهالی، 800 متر مربع آن کفایت می‌کند، آیا می‌توان اضافه را فروخت و برای تهیّه آن خرج کرد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی مبلغی را به فردی میدهد و سفارش می‌کند آن را به مرجع تقلید برساند، امّا آن فرد پول مذکور را مصرف نموده و به جای آن پول دیگری میدهد، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله بروجردی] حمّامهای دهات که مالک معیّن برای آن‌ها نیست، یا آن که مال شش دانگ و عمومیست و کاملاً اقدام در تعمیرات لازمه آن نمیکنند آیا از وجه زکات می‌توان خرج آن‌ها نمود یا خیر؟
- [آیت الله علوی گرگانی] حیاطی را که وقف مسجد کردهاند، آیا با گسترش مسجد می‌توان حیاط را داخل مسجد کرد و آیا ثواب موعود خواندن نماز در مسجد را دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا فرش مسجد یا حسینیه را که وقف خاصّ است، می توان در مجالس شخصی، خارج از آن‌ها استفاده کرد؟
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] وقف چیزی هم با صیغه عربی و دیگر زبان ها انجام می گیرد مثلاً بگوید این خانه را وقف کردم، و همچنین با فعل نیز صورت می پذیرد و به آن (وقف معاطاطی) می گویند: مثلا فرش را برای وقف به مسجد، ببرد، و روی آن دو رکعت نماز به عنوان این که فرش مسجد است بگذارد، و تحویل، متولّی مسجد بدهد.
- [آیت الله سبحانی] وقف چیزی هم با صیغه عربی و دیگر زبان ها انجام می گیرد مثلاً بگوید این خانه را وقف کردم، و همچنین با فعل نیز صورت می پذیرد و به آن (وقف معاطاطی) می گویند: مثلا فرش را برای وقف به مسجد، ببرد، و روی آن دو رکعت نماز به عنوان این که فرش مسجد است بگذارد، و تحویل، متولّی مسجد بدهد.
- [آیت الله مظاهری] فرش یا چیز دیگری را که برای جایی وقف کردهاند میشود برای آنچه وقف شده در جای دیگر مصرف کنند مگر اینکه وقف مخصوص آنجا باشد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر ملکی را برای تعمیر مسجدی وقف نمایند، چنان چه آن مسجد احتیاج به تعمیر ندارد، و انتظار هم نمی رود که تا مدتی احتیاج به تعمیر پیدا کند، می توانند عایدات آن ملک را به مصرف مسجدی که احتیاج به تعمیرات دارد برسانند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر ملکی را برای تعمیر مسجدی وقف نمایند، در صورتی که این مسجد به هیچ وجه به تعمیر احتیاج نداشته باشد و احتمال احتیاج در آینده را هم ندهند، به طوری که نگهداری عایدات لغو و بیهوده باشد، می‌توان در دیگر احتیاجات این مسجد صرف کرد و اگر مسجد هیچ گونه احتیاجی نداشته باشد و احتمال احتیاج هم ندهند میتوانند عایدات وقف را به مصرف مسجد دیگری که احتیاج به تعمیر دارد برسانند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر مسجدی را وقف کنند، لازم نیست که یک نفر در آن مسجد نماز بخواند تا وقف درست شود، بلکه همین که برای آن متولّی تعیین شود کفایت می‌کند و بدون تعیین متولّی وقف مسجد صحیح نیست.
- [آیت الله بهجت] فروختن در و پنجره و چیزهای دیگر مسجد حرام است و اگر مسجد خراب شود، باید اینها را صرف تعمیر همان مسجد کنند، و چنانچه در آن مسجد قابل مصرف نیست و همان مسجد به پول آن نیاز دارد، بفروشند و صرف نیاز آن مسجد کنند و اگر آن مسجد به خود آن و به پول آن نیاز ندارد در مساجد دیگر آن را مصرف کنند و اگر آنجا هم نیاز نباشد بفروشند و پول آن را صرف مسجد کنند. و غلّه و نذوراتی که برای مسجد معینی قرار داده شده، در صورت بینیاز بودن آن مسجد و یا معذور بودن مصرف در آن مسجد می‌توان آن‌ها را در سایر مساجد مصرف کرد؛ و همچنین است حکم غلات و نذورات موقوفه مشاهد مشرفه؛ و با تعذر مصرف در موارد معین شده و یا مماثِل آن، می‌توان آن غلات و نذورات را در مطلق خیرات و مبرّات مصرف نمود.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] فرشی را که برای حسینیه وقف کرده اند، نمی شود برای نماز به مسجد ببرند، اگر چه آن مسجد نزدیک حسینیه باشد و اگر ندانند آن فرش مخصوص حسینیّه است یا نه باز بردن آن بجای دیگر صحیح نیست همچنین سایر اموال وقف حتی مهر نماز مسجدی را به مسجد دیگری نمی توان برد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] معامله اموال موقوفه باطل است، ولی هرگاه طوری خراب شود که نتوانند استفاده ای را که برای آن وقف شده ببرند، مثلاً فرش مسجد طوری پاره شود که نتوان از آن برای نماز در مسجد استفاده کرد فروش آن اشکالی ندارد، همچنین مصالح کهنه ای که بعد از تعمیر و نوسازی مسجد زیاد می آید، ولی پس از فروختن باید پول آن را در همان مسجد به همان مصرف برسانند و اگر ممکن نشود به مصرفی که به مقصود واقف نزدیکتر است و اگر نیازی نباشد در مساجد دیگر مصرف کنند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر ملکی را وقف کند که عایدی آن را خرج تعمیر مسجد نمایند، و به امام جماعت و به کسی که در آن مسجد اذان می گوید بدهند، در صورتی که بدانند یا اطمینان داشته باشند که برای هر یک چه مقدار معین کرده، باید همان طور مصرف کنند، و اگر یقین یا اطمینان نداشته باشند، باید اول، مسجد را تعمیر کنند و اگر چیزی زیاد آمد، امام جماعت و کسی که اذان می گوید در تقسیم آن با یکدیگر مصالحه کنند.