امکان
امکان ، در یکی از کاربردهایش از مواد ثلاث، قسیم وجوب و امتناع ذاتی و به معنای سلب ضرورت وجود و عدم از ماهیت من حیث هی می‌باشد.
چنانچه برای بیمار، خواندن نماز به سوی قبله امکان نداشته باشد، آیا جهات دیگر، برایش یکسان است؟
در فرض سؤال به هرجهتی که به قبله نزدیکتر است نماز بخواند. در هرحال، نمازهایی را که به سوی قبله نخوانده است باید اعاده و قضا کند.
در فرض سؤال به هرجهتی که به قبله نزدیکتر است نماز بخواند. در هرحال، نمازهایی را که به سوی قبله نخوانده است باید اعاده و قضا کند.
عنوان سوال:
چنانچه برای بیمار، خواندن نماز به سوی قبله امکان نداشته باشد، آیا جهات دیگر، برایش یکسان است؟
پاسخ:
در فرض سؤال به هرجهتی که به قبله نزدیکتر است نماز بخواند. در هرحال، نمازهایی را که به سوی قبله نخوانده است باید اعاده و قضا کند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- نماز خواندن روی تختی که جهت قبله آن مخالف بوده و امکان تغییر آن مشکل است، چه حکمی دارد؟
- چنانچه ضرورت ایجاب کند، در حال نماز به بیمار دارو خورانده شود، در صورت امکان اعاده نماز، آیا خواندن دوباره آن لازم است؟
- در صورتی که ملافه، لباس و یا وسایل پزشکی که همراه بیمار است، نجس و یا احتمال نجاست داده شود و تعویض آن برای بیمار غیر ممکن و یا مشکل باشد، نماز خواندن در آنها چه حکمی دارد؟
- اگر بیمار به جهت خوف ضرر نماز را در جهت خلاف قبله بخواند و بعد از اتمام نماز متوجه شود خوف او بی مورد بوده است، تکلیف او چیست؟
- آیا بیمار و کسی که روزه برایش ضرر دارد می تواند معتکف شود؟ و اگر در حال اعتکاف باشد و روزه نگیرد ثوابی می برد؟
- چنانچه زنی که مبتلا به جنون است آبستن شود، با توجه به امکان انتقال بیماری روانی به جنین و همچنین عدم امکان مراقبت بیمار از فرزند خود، آیا سقط جنین جایز است؟
- کسی که وظیفه اش خواندن نماز بطور نشسته است مثل بیمار، نسبت به نافله هایی که دو رکعت نشسته آن معادل یک رکعت ایستاده است، چه وظیفه ای دارد؟
- خانمی خانه دار است و امکان یادگیری صحیح حمد و سوره برایش فراهم نیست ولی می تواند در نماز جماعت شرکت کند، اما شوهرش اجازه نمی دهد، آیا باید از او اطاعت کند یا می تواند بدون اجازه او در نماز جماعت شرکت کند؟
- اگر فرصت و امکان آزمایش، وجود داشته باشد، اما به دلایل دیگری همانند: هزینه ای که به بیمار تحمیل می شود (و احیاناً وی حاضر نیست)، امکاناتی که برای ما وجود ندارد، و یا وقتی که از بیمار می گیرد، آزمایشات لازم صورت نگیرد و شخص دچار عارضه نیز گردد، در این صورت آیا پزشک مسؤول است؟
- خادم مسجدی میان دو نماز پول به عنوان کمک برای مسجد جمع می کند، آیا می شود آن را به امام جماعت یا سخنران داد و یا در جهات دیگر صرف کرد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خامنه ای] اهمیت قبله در نماز چه قدر است و اگر در مکانی قرار داشتی که جهت قبله مشخص نبود و راهی برای یافتن آن هم وجود نداشت و بعد از خواندن نماز بعداً (چند روز بعد) متوجه شدی که جهت قبله اشتباه بوده باید چه کرد؟ ج) بطور کلّی کسی که هیچ راهی برای یافتن قبله ندارد و گمانش هم به هیچ طرف نمی رود، بنابر احتیاط واجب باید به چهار طرف نماز بخواند و اگر عمداً برخلاف وظیفه عمل کرده و بعد هم متوجه شده به طرفی که نماز خوانده اشتباه بوده است، باید بنابر احتیاط نماز خود را اعاده نماید.س: کسی که در حال اضطرار نمی تواند به طرف قبله نماز بخواند، آیا جهات غیر از قبله برایش یکسان است؟
- [آیت الله سیستانی] مسافرت به کره ماه جهات قبله را برای ادای نماز چگونه تشخیص بدهیم ؟
- [سایر] پرستاری از بیمار برتر است یا نماز خواندن در مسجد پیامبر صلی الله علیه و آله؟
- [سایر] اگر بیمار با اعتقاد به اینکه روزه برایش ضرر دارد، روزه بگیرد؛ حکم چیست؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر ضرورت ایجاب کند که در حال نماز، به بیمار دارو خورانده شود، آیا در صورت امکانِ اعاده نماز، این کار واجب می‌شود؟
- [آیت الله مظاهری] آیا بیمار یا کسی که روزه برایش ضرر دارد، میتواند معتکف شود؟ اگر معتکف شد، ثوابی میبرد ؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر شدت درگیری و جنگ مانع تعیین جهت قبله شود، آیا نماز خواندن به هر طرف صحیح است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه به هنگام عمل جرّاحی وقت نماز تنگ شود، و امکان وضو و تیمّم نباشد، با توجّه به اینکه کادر اطاق عمل باید تمام هوش و هواس خود را بر روی بیمار متمرکز کنند تکلیف نماز آنان چه می شود؟
- [سایر] آیا خانمی که عذر شرعی دارد امکان خواندن نماز میت را دارد؟ نظر مراجع در این مورد چیست؟
- [آیت الله سبحانی] اگر بیمار به جهت خوف ضرر، غسل جبیره ای انجام دهد ولی پس از خواندن نماز یقین کند که خوف او بی مورد بوده، وظیفه اش چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر پیش از خواندن نماز احتیاط بفهمد که رکعتهای نمازش کم بوده چنانچه کاری که نماز را باطل می کند انجام نداده باید آنچه را از نماز نخوانده بخواند و برای سلام بی جا دو سجده سهو بجا آورد و اگر کاری که نماز را باطل می کند انجام داده مثلاً پشت به قبله کرده باید نماز را دوباره بجا آورد.
- اگر بفهمد تمام نماز را پیش از وقت خوانده یا پشت به قبله یا به طرف راست یا به طرف چپ قبله بجا آورده باید دوباره نماز را بخواند و اگر وقت گذشته قضا نماید.
- چنانچه گمان به عدد رکعات و یا افعال در نماز آیات برایش پیدا شود باید به گمان عمل نماید.
- نماز خواندن در وسائل نقلیه ای که موجب حرکت و تکان خوردن انسان نمی شود و انسان در آن وسائل آرامش دارد; مثل کشتی، هواپیما، قطار با رعایت شرایط نماز، مثل قبله، اشکال ندارد. ولی اگر عرفاً با استقرار و طمأنینه منافات داشته باشد مثل قایق و ماشین سواری صحیح نیست مگر در حال ضرورت و تنگی وقت.
- خانه کعبه که در مکّه معظّمه می باشد قبله است. و باید روبروی آن نماز خواند ولی کسی که دور است اگر طوری بایستد که بگویند رو به قبله نماز می خواند کافی است. و همچنین است کارهای دیگری که مانند سر بریدن حیوانات باید رو به قبله انجام گیرد.
- کسی که نمی تواند نشسته نماز بخواند باید در حال نماز به پهلوی راست طوری بخوابد که جلوی بدن او رو به قبله باشد و اگر ممکن نیست باید به پهلوی چپ طوری بخوابد که جلوی بدن او رو به قبله باشد و اگر این را هم نتواند باید به پشت بخوابد به طوری که کف پای او رو به قبله باشد.
- نماز احتیاط و سجده و تشهّد فراموش شده را باید رو به قبله به جا آورد و در سجده سهو هم احتیاط آن است که رو به قبله باشد.
- اگر بعد از خواندن نماز احتیاط بفهمد کسری نمازش بیشتر از نماز احتیاط بوده مثلاً در شک بین سه و چهار یک رکعت نماز احتیاط بخواند بعد بفهمد نماز را دو رکعت خوانده چنانچه بعد از نماز احتیاط کاری که نماز را باطل می کند انجام داده مثلاً پشت به قبله کرده باید نماز را دوباره بخواند و اگر کاری که نماز را باطل می کند انجام نداده باید کسری نمازش را بجا آورد و احتیاط این است که اصل نماز را هم دوباره بخواند.
- کسی که باید نشسته نماز بخواند اگر نمی تواند به طور معمول بنشیند و در موقع نشستن، کف پاها را به زمین می گذارد باید در موقع نماز صورت و سینه و شکم او رو به قبله باشد و لازم نیست ساق پای او رو به قبله باشد.
- با پوست خز نماز خواندن اشکال ندارد ولی بنابر احتیاط واجب با پوست سنجاب نماز نخواند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله جوادی آملی] .اقامه نماز در حال ناچاری در مکان متحرّک یا لرزان، مانند تلّ شن, با رعایت آرامش در اجزای نماز به قدر امکان و حفظ قبله, صحیح است.
- [آیت الله جوادی آملی] .در صورت عدم امکان شناخت قبله، نماز به یک طرف که احتمال قبله بودن آن وجود دارد , کافی است , هرچند احتیاط مستحب , در صورت وسعت وقت , تکرار نماز به چهار طرف است و اگر نسبت به بعضی از اطراف اصلاً احتمال قبله بودن مطرح نیست، نماز به آن طرف , بر خلاف احتیاط است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر بخواهد غیر از نماز کاری کند که باید رو به قبله انجام دهد، مثلاً بخواهد سر حیوانی را ببرد، در صورت امکان باید این کار را تأخیر بیندازد و با یقین یا چیزی که در حکم یقین است، آن را رو به قبله انجام دهد و اگر امکان نداشته باشد، مثلاً حیوان در معرض تلف قرار داشته باشد باید به گمان خود عمل نماید و اگر گمان ممکن نیست، میتواند به هر طرف که احتمال بدهد رو به قبله است انجام دهد.
- [آیت الله اردبیلی] کسی که به چند طرف نماز میخواند، اگر بخواهد نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشاء را بخواند، میتواند نماز اوّل را به تمام جهات بخواند و بعد نماز دوم را شروع کند و یا آن که هر دو نماز را به یک جهت بخواند و سپس هر دو را در جهات دیگر تکرار کند، اگرچه روش اول بهتر است.
- [آیت الله جوادی آملی] .کسی که وظیفه او نشسته خواندن نماز است و نتواند ساق پا را رو به قبله کند , باید جلوی بدن او , یعنی صورت، سینه و شکم , رو به قبله باشد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر کسی که یقین به قبله ندارد بخواهد غیر از نماز عملی انجام دهد که باید رو به قبله صورت گیرد، مثلاً بخواهد سر حیوانی را ببرد، در صورت ضرورت، میتواند به گمان عمل نماید وگرنه در صورت امکان باید آن عمل را به تأخیر اندازد و پس از حصول اطمینان به جهت قبله آن را به جا آورد.
- [آیت الله بهجت] خانه کعبه که در مکه معظمه می‌باشد قبله است، و باید روبهروی آن نماز خواند و همینقدر که گمان بکند روبهروی قبله است و گمان او عقلایی باشد، کافی است، اگرچه در صورت امکان، احتیاط مستحب در تحصیل علم و یا اطمینان به قبله است و همچنین اگر بتواند گمان قویتری پیدا کند؛ در صورتی که مشکل نباشد احتیاط مستحب در تحصیل آن است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر انسان به جهتی مانند پوشاندن عورت خود از نامحرم ناچار باشد که در حال تخلّی رو به قبله یا پشت به قبله بنشیند مانعی ندارد ولی بنا بر احتیاط در صورت امکان پشت به قبله بنشیند و در صورتی که یا باید نامحرم غیر عورت او را ببیند و یا رو به قبله یا پشت به قبله بنشیند، مخیر است رو به قبله و پشت به قبله ننشیند و نامحرم او را ببیند یا اینکه خود را از نامحرم بپوشاند و در این صورت بنا بر احتیاط در صورت امکان پشت به قبله بنشیند.
- [آیت الله مظاهری] اگر برای پیدا کردن قبله وسیلهای ندارد یا با اینکه کوشش کرده گمانش به طرفی نمیرود خواندن نماز به یک طرف کافی است.
- [آیت الله سیستانی] اگر برای پیدا کردن قبله وسیلهای ندارد ، یا با اینکه کوشش کرده ، گمانش به طرفی نمیرود ، نماز خواندن به یک طرف کافی است ، و احتیاط مستحب آن است که چنانچه وقت نماز وسعت دارد چهار نماز به چهار طرف بخواند .