ضرورت
واژه ضرورت در لغت ،منطق و فلسفه کاربرد دارد.
چنانچه ضرورت ایجاب کند، در حال نماز به بیمار دارو خورانده شود، در صورت امکان اعاده نماز، آیا خواندن دوباره آن لازم است؟
اگر صورت نماز به هم بخورد، نماز باطل و اعاده لازم است و اگر صورت نماز به هم نخورد، احتیاط واجب آن است که نماز را اعاده کند.
اگر صورت نماز به هم بخورد، نماز باطل و اعاده لازم است و اگر صورت نماز به هم نخورد، احتیاط واجب آن است که نماز را اعاده کند.
عنوان سوال:
چنانچه ضرورت ایجاب کند، در حال نماز به بیمار دارو خورانده شود، در صورت امکان اعاده نماز، آیا خواندن دوباره آن لازم است؟
پاسخ:
اگر صورت نماز به هم بخورد، نماز باطل و اعاده لازم است و اگر صورت نماز به هم نخورد، احتیاط واجب آن است که نماز را اعاده کند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- چنانچه برای بیمار، خواندن نماز به سوی قبله امکان نداشته باشد، آیا جهات دیگر، برایش یکسان است؟
- در صورتی که ملافه، لباس و یا وسایل پزشکی که همراه بیمار است، نجس و یا احتمال نجاست داده شود و تعویض آن برای بیمار غیر ممکن و یا مشکل باشد، نماز خواندن در آنها چه حکمی دارد؟
- اگر فرصت و امکان آزمایش، وجود داشته باشد، اما به دلایل دیگری همانند: هزینه ای که به بیمار تحمیل می شود (و احیاناً وی حاضر نیست)، امکاناتی که برای ما وجود ندارد، و یا وقتی که از بیمار می گیرد، آزمایشات لازم صورت نگیرد و شخص دچار عارضه نیز گردد، در این صورت آیا پزشک مسؤول است؟
- نماز خواندن روی تختی که جهت قبله آن مخالف بوده و امکان تغییر آن مشکل است، چه حکمی دارد؟
- اگر امام جماعت، به علتی نمازش باطل بوده، آیا لازم است که به مأمومین اطلاع دهد تا آنان نماز خود را اعاده کنند؟
- در فرض فوق اگر اطلاع نداد و امامت کرد، آیا لازم است بعد از نماز به مأمومین اطلاع دهد تا نمازهایشان را اعاده کنند؟
- کسی که وظیفه اش خواندن نماز بطور نشسته است مثل بیمار، نسبت به نافله هایی که دو رکعت نشسته آن معادل یک رکعت ایستاده است، چه وظیفه ای دارد؟
- نماز اکثر حجاج ناقص است، آیا با توجه بدان می توانند بدون ضرورت به کاری که نماز طواف نساء دارد اقدام کنند؟ در صورت عدم زمینه جهت خواندن نماز به جماعت و طرق دیگر، آیا می توانند به نماز خود اکتفا کنند؟
- اگر دارویی نه برای نجات جان بیمار، بلکه جهت تسکین و مداوای بیماریهایی که باعث آزار بیمار می شوند (همانند تب، خارش، درد، زخم و...) مصرف شوند و بدانیم یا احتمال دهیم که این داروها مؤثّرند; و با توجه به اینکه اکثر داروهای مؤثّر، در کوتاه یا دراز مدت دارای عوارض زیادی می باشند، در صورت تجویز پزشک و ایجاد عارضه (که گاهی بدتر از بیماری اولیه می باشد)، آیا پزشک مسؤولیتی به عهده خواهد داشت؟ (لازم به ذکر است شایعترین و بیشترین تجویز دارو در چنین مواردی صورت می گیرد و لذا اهمیّت فراوانی دارد).
- در نماز جماعت مسجدالحرام و مسجدالنبی یا سایر مساجد مکه و مدینه آیا می توان بر فرش سجده کرد؟ و چنانچه بر فرش سجده کند، آیا اعاده آن لازم است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خامنه ای] چنانچه بر طبق ضرورت در حال نماز به بیمار دارو خورانده شود، آیا اعاده نماز لازم است؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر ضرورت ایجاب کند که در حال نماز، به بیمار دارو خورانده شود، آیا در صورت امکانِ اعاده نماز، این کار واجب می‌شود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] چنانچه بنابر ضرورت در آموزش پزشکی لازم شود دانشجو یا پزشک نامحرم، بیمار را معاینه یا درمانی کند که ملازم لمس و نظر می باشد، آیا اجازه بیمار یا بستگان وی لازم است؟
- [آیت الله مظاهری] خواهشمند است حکم خواندن نماز با کفش را در حال ضرورت یا غیر ضرورت جداگانه بیان فرمایید.
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی نماز خود را در ضرورت با لباس نجس یا غصبی بخواند و تا وقت آن نماز باقی است، یا بعد از گذشت وقت، آن ضرورت یا عذر برطرف شود، باید نماز خود را اعاده یا قضا نماید؟
- [آیت الله اردبیلی] میّتی که امکان دفن کردن او وجود ندارد، آیا لازم است که کارهای دیگر او، مثل غسل و کفن را انجام داد؟ اگر امکان غسل و کفن کردن نباشد، آیا نماز خواندن بر میّت لازم است یا نه؟
- [سایر] وجود دشمنان داخلی و خارجی اسلام در زمان حیات رسول خدا(ص)، چگونه ضرورت پرداختن ایشان به مسأله خلافت و امامت را ایجاب میکرد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا در عقد نکاح، تقدّم ایجاب بر قبول لازم است؟
- [سایر] پرستاری از بیمار برتر است یا نماز خواندن در مسجد پیامبر صلی الله علیه و آله؟
- [سایر] چرا در بیماری ها تا امکان دارد نباید دارو استفاده کرد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- در صورتی که شخص در وسط وقت بعد از گذشتن مقداری که امکان خواندن نماز در آن بود بمیرد، قضاء آن نماز بر پسر بزرگتر واجب است.
- اگر پیش از خواندن نماز احتیاط بفهمد نمازی را که خوانده درست بوده لازم نیست نماز احتیاط را بخواند و اگر در بین نماز احتیاط بفهمد لازم نیست آن را تمام نماید.
- نماز خواندن در وسائل نقلیه ای که موجب حرکت و تکان خوردن انسان نمی شود و انسان در آن وسائل آرامش دارد; مثل کشتی، هواپیما، قطار با رعایت شرایط نماز، مثل قبله، اشکال ندارد. ولی اگر عرفاً با استقرار و طمأنینه منافات داشته باشد مثل قایق و ماشین سواری صحیح نیست مگر در حال ضرورت و تنگی وقت.
- اگر بین دو و سه و چهار شک کند و بعد از خواندن دو رکعت نماز احتیاط ایستاده، یادش بیاید که نماز را دو رکعت خوانده لازم نیست دو رکعت نماز احتیاط نشسته را بخواند.
- بر زن مستحاضه لازم است به هر مقدار که ممکن باشد بعد از وضو و غسل به وسیله پنبه از بیرون آمدن خون جلوگیری کند و چنانچه کوتاهی کند و خون بیرون آید، باید نماز را اعاده کند بلکه بنابر احتیاط واجب قبل از نماز باید دوباره غسل کند و وضو هم بگیرد.
- اگر نداند یا فراموش کند که لباس او غصبی است و با آن نماز بخواند نمازش صحیح است، ولی اگر خودش لباس را غصب کرده فراموش کند که غصب کرده است بنابر احتیاط لازم نمازش باطل است و باید آن نماز را با لباس غیر غصبی اعاده کند.
- اگر مأموم عمداً پیش از امام سلام دهد نمازش اشکال دارد.(1) ولی اگر نیت فرادی کند یا سهواً پیش از امام سلام دهد، نمازش صحیح است و لازم نیست دوباره سلام دهد. ________ 1 یعنی بنابر احتیاط واجب به این نماز اکتفا نکند و نماز را اعاده کند. ________
- در نماز مستحبی خواندن سوره لازم نیست اگرچه آن نماز به واسطه نذر کردن واجب شده باشد ولی در بعضی از نمازهای مستحبّی مثل نماز وحشت که سوره مخصوصی دارد اگر بخواهد به دستور آن نماز رفتار کرده باشد باید همان سوره را بخواند هر چند به نصف آن نرسیده باشد.
- کسی که نماز جمعه را به امامی اقتدا کرده می تواند نماز عصر را نیز به همان امام اقتدا کند ولی اگر بخواهد احتیاطاً نماز ظهر را هم بخواند راه آن این است که پس از پایان نماز جماعت مجدداً نماز ظهر و عصر را بجا آورد مگر اینکه امام هم بعد از خواندن نماز جمعه احتیاطاً نماز ظهر را بجا آورده باشد که در این صورت اگر مأموم نیز همین طور عمل کرده لازم نیست نماز عصر را تکرار کند.
- اگر چیز نجس را برای کاری که شرط آن پاکی است عاریه دهد، مثلا ظرف نجس را عاریه دهد که در آن غذا بخورند، باید نجس بودن آنرا به کسیکه عاریه می کند بگوید، و امّا اگر لباس نجس را برای نماز خواندن عاریه دهد لازم نیست نجس بودنش را اطلاع دهد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر در نماز عشا بعد از رسیدن به رکوع رکعت چهارم، شک کند که نماز مغرب را خوانده یا نه، باید نماز را تمام کند، بعد نماز مغرب را بخواند و بعد عشا را نیز اعاده نماید، بنابر احتیاط لازم، مگر این که این شک در وقت مخصوص نماز عشا باشد که در این صورت خواندن نماز مغرب لازم نیست.
- [آیت الله اردبیلی] اگر پزشک نسخه نوشته و دستور مصرف دارو دهد به گونهای که بیمار از خود اختیاری نداشته و به واسطه اعتماد به دستور پزشک دارو را مصرف نماید، چنانچه در معالجه خطا کرده و به بیمار ضرری برسد یا بمیرد، ضامن خواهد بود.
- [آیت الله سبحانی] هرگاه ضرورت ایجاب کند که از مسجد بیرون برود و کاری را انجام دهد، باید نزدیک ترین راه به مقصد را انتخاب کند. و اگر در نیمه راه یا هنگام برگشتن، بدون ضرورت مکث کند، و سپس به مسجد باز گردد اعتکاف باطل می شود.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر بعد از گفتن تکبیرْ الاحرام شک کند که آن را صحیح گفته یا نه، اگر وارد خواندن قرائت نشده احتیاط در اتمام نماز و اعاده آن می‌باشد ولی اگر مشغول خواندن قرائت شده نماز او صحیح است.
- [آیت الله نوری همدانی] واجب است دو خطبه را قبل از نماز جمعه بخواند و اگر اوّل ، نماز جمعه را بجا آورد ، باطل است و در صورتی که وقت باقی است باید پس از ایراد خطبه ها مُجَدَّداً نماز جمعه را بخواند ، ولی اگر نسبت به حکم مسأله جاهل بوده یا اشتباه کرده ، اعادة خطبه ها لازم نیست ، بلکه اعادة نماز هم لازم نیست .
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر با عین پولی که خمس یا زکات آن را نداده لباس بخرد چنان چه در حال نماز به غصب بودن آن ملتفت باشد نماز خواندن در آن لباس باطل است، و در صورت عدم التفات نماز صحیح است، و اگر جاهل مقصر بحکم مسأله است بنابر احتیاط لازم باید نماز را اعاده کند.
- [آیت الله جوادی آملی] .نماز مستحب را در حال اختیار می توان در حالت راه رفتن یا سوار شدن بر اتومبیل، کشتی، قطار و هواپیما خواند و قبله خاص ندارد؛ ولی نماز واجب را فقط در حال ضرورت و عدم امکان انجام آن تا پایان وقت، می توان در حالت سواری انجام داد و رعایت قبله معروف, لازم نیست .
- [آیت الله علوی گرگانی] کسی که نشسته نماز میخواند، اگر موقع خواندن نماز احتیاط بتواند بایستد، باید بوظیفه کسی که نماز را ایستاده میخواند، عمل کند اگرچه در این سه مسأله احتیاط مستحبّ آن است که نماز را هم اعاده نماید.
- [آیت الله بهجت] اگر خونی که در لباس یا بدن است کمتر از درهم باشد و نداند که از خونهایی است که نماز با آن باطل است و نماز بخواند و بعد معلوم شود که از خونهایی بوده که نماز با آن باطل است، اعاده نماز لازم نیست؛ و همچنین است اگر اعتقاد پیدا کند که کمتر از درهم است و نماز بخواند و بعد معلوم شود که به مقدار درهم یا بیشتر بوده که در این صورت نیز اعاده لازم نیست.
- [آیت الله سیستانی] اگر خونی که در لباس یا بدن است کمتر از درهم باشد و نداند که از خونهائی است که عفو در آنها نیست و نماز بخواند ، و بعد معلوم شود که از خونهائی بوده که عفو در آنها نیست ، اعاده نماز لازم نیست . و همچنین است اگر اعتقاد نماید که کمتر از درهم است و نماز بخواند و بعد معلوم شود که به مقدار درهم یا بیشتر بوده ، در این صورت نیز اعاده نماز لازم نیست . چیزهائی که در لباس نمازگزار مستحب است