زندگی
حیات مقابل ممات است. از آن به مناسبت در بسیاری از ابواب فقه نظیر طهارت، حج، وصیت، نکاح، استیلاد، اطعمه و اشربه، ارث و دیات سخن رفته است.
زنی که تا به حال در روستا زندگی می کرده است و فرزندان وی هم در روستا زندگی می کنند به شهر آمده و از فرزندان خود، نفقه مناسب با شهر را طلب می کند، حکم آن را بیان کنید.
به طور کلی نفقه مادر در صورت توانِ فرزند و فقر مادر لازم است و در فرض سؤال، اگر فرزند توان مالی ندارد، تکلیفی ندارد و اگر توان دارد و مادر فقیر است، باید نفقه را مطابق شأن مادر بدهد، یعنی اگر شأن فعلی مادر این است که در شهر زندگی کند، مثل اینکه همه یا اکثر فرزندان و فامیل او در شهر زندگی می کنند و عرفاً شأن او هم این است که در شهر زندگی کند، باید نفقه شهر را به او بدهد، ولی اگر چنین نیست، باید همان نفقه روستا را به او بدهد.
به طور کلی نفقه مادر در صورت توانِ فرزند و فقر مادر لازم است و در فرض سؤال، اگر فرزند توان مالی ندارد، تکلیفی ندارد و اگر توان دارد و مادر فقیر است، باید نفقه را مطابق شأن مادر بدهد، یعنی اگر شأن فعلی مادر این است که در شهر زندگی کند، مثل اینکه همه یا اکثر فرزندان و فامیل او در شهر زندگی می کنند و عرفاً شأن او هم این است که در شهر زندگی کند، باید نفقه شهر را به او بدهد، ولی اگر چنین نیست، باید همان نفقه روستا را به او بدهد.
عنوان سوال:
زنی که تا به حال در روستا زندگی می کرده است و فرزندان وی هم در روستا زندگی می کنند به شهر آمده و از فرزندان خود، نفقه مناسب با شهر را طلب می کند، حکم آن را بیان کنید.
پاسخ:
به طور کلی نفقه مادر در صورت توانِ فرزند و فقر مادر لازم است و در فرض سؤال، اگر فرزند توان مالی ندارد، تکلیفی ندارد و اگر توان دارد و مادر فقیر است، باید نفقه را مطابق شأن مادر بدهد، یعنی اگر شأن فعلی مادر این است که در شهر زندگی کند، مثل اینکه همه یا اکثر فرزندان و فامیل او در شهر زندگی می کنند و عرفاً شأن او هم این است که در شهر زندگی کند، باید نفقه شهر را به او بدهد، ولی اگر چنین نیست، باید همان نفقه روستا را به او بدهد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- در ضمن عقد، زوجه شرط می کند به اینکه زوج حق ندارد بدون رضایت زوجه او را مثلا از شهر مقدس قم به جای دیگر ببرد. پس از ازدواج زوجه با رضایت خودش با زوج رفته در روستا زندگی کرده اند. پس از مدتی به قم برگشته و می گوید که من نمی توانم در جای دیگر زندگی کنم و از زوج می خواهد که محل سکونت و مایحتاج وی را در قم تأمین کند. زوج هم می گوید که باید بروند در روستا زندگی کنند، آیا زوجه می تواند از رفتن به روستا استنکاف کرده و مسکن و مخارج در قم را از زوج مطالبه کند؟ یا اینکه پس از رفتن وی از قم به خارج قم، حق قبلی از بین می رود؟ به عبارت دیگر آیا با رفتن زوجه از قم به خارج قم حق اختیار مسکن وی ساقط می شود یا نه؟
- آبهای لوله کشی شهر و روستا گاهی به واسطه آنکه کُلُر به آن می زنند به رنگ سفید درمی آید، آیا در آن حال مضاف است یا نه و تطهیر و وضو با آن چگونه است؟
- اگر زنی در زندگی، اولا اطاعت از شوهر نکرد، ثانیاً برای شوهرش ارزش قائل نبود، ثالثاً اسرار زندگی را در همه جا فاش کرد، رابعاً در زندگی مرتب دروغ گفت، تکلیف مرد از نظر شرعی با چنین زنی چیست؟
- آیا جایز است زن بدون اجازه شوهر دست در جیب او کرده و برای مخارج خانه یا فرزندان پولی را بردارد؟ در فرض این که شوهر نفقه می پردازد و یا نمی پردازد؟
- اگر زنی حاضر نشود با شوهر به منزل وی برود و بدون اجازه شوهر در خانه پدر بماند، آیا حق نفقه دارد؟
- شخصی ساکن روستا است و در شهر خانه ای خریداری کرده و یک اطاق آن را برای استفاده خود برای مواقعی که به شهر می رود اختصاص داده و بقیه را اجاره داده است، آیا به خانه مزبور خمس تعلّق می گیرد؟
- مرسوم است که زن بعد از عقد ازدواج، مدتی در خانه پدرش زندگی می کند و زوج رفت و آمد دارد، آیا در این مدت حقّ مطالبه نفقه از شوهرش دارد؟
- این جانب مقداری وجوهات مدیون هستم و از سویی وضع زندگی پدرم مناسب نیست، آیا اجازه می فرمایید مبلغی از بدهی خود را به او بدهم و محاسبه نمایم؟
- برادران سپاهی که کارشان گشت زنی با اتومبیل در محدوده بیش از چهار فرسخ خارج از شهر می باشد، حکم نماز و روزه آنها به چه صورتی است؟
- اگر بین روستا و شهر مسافت شرعی باشد ولی در کنار جاده و خیابان حدود نیم کیلومتر مغازه و کارگاه ساخته شده که به لحاظ اینها مسافت کم می شود، بفرمایید در این موارد مسافت را چگونه محاسبه کنند و ملاک چیست؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] کسی که چند ماه از سال را در شهر و چند ماه دیگر را در روستا زندگی می‌کند، اگر یک خانه در شهر و خانهای دیگر در روستا بخرد، آیا به آنها خمس تعلّق میگیرد؟
- [سایر] مناسب ترین زمان تربیت فرزندان کی است؟
- [سایر] برای فرزندان در سنین مختلف، چه مسؤولیتهایی مناسب است؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] وطن پدر و مادرم روستاست ولی فرزندان در شهر متولد شده و زندگی کرده اند، حکم نماز و روزه فرزندان که به همراه والدین به وطن آنها مسافرت می کنند، چگونه است؟
- [سایر] چه ضرورتی دارد که در انتخابات شوراهای شهر و روستا شرکت کنیم؟
- [سایر] چه ضرورتی دارد که در انتخابات شوراهای شهر و روستا شرکت کنیم؟
- [آیت الله سیستانی] اگر در اثر درگیری زوجه بخانه پدر برده شود آیا نفقه او و فرزندان واجب است ؟
- [آیت الله بهجت] نفقه فرزندان تا چه سنی بر عهده پدر می باشد؟ اگر مردی بخواهد از درآمد غیر حلال، هزینه ی زندگی همسر و فرزندانش را بدهد، آن ها می توانند از این پول استفاده کنند؟
- [آیت الله اردبیلی] زنی که دارای درآمد است و شوهرش نیز توانایی پرداخت نفقه او را دارد، اگر از شوهر خود نفقه نگیرد و از درآمد خود، در مخارج زندگی خود صرف نماید، آیا باید خمس مبالغی را که در مخارج زندگی خود صرف کرده است، بپردازد یا خیر؟
- [سایر] ضرورت تشکیل شوراهای اسلامی شهر و روستا چیست ؟ و ازمنظر قانونی چه وظایفی بر عهده این شوراها گذاشته شده است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر مسجدی را غصب کنند و به جای آن خانه و مانند آن بسازند یا در طرح توسعه و تعریض کوچه و خیابانهای شهر و روستا قسمتی از مسجد در کوچه و خیابان واقع شود بنابر احتیاط واجب تنجیس آن جایز نیست و تطهیر آن واجب است.
- اگر بدهکار غیر از خانه ای که مناسب شأن اوست و در آن نشسته و اثاثیه منزل و چیزهای دیگری که به آنها احتیاج دارد، چیزی نداشته باشد طلبکار نمی تواند طلب خود را از او مطالبه نماید، بلکه باید صبر کند تا بتواند بدهی خود را بدهد.
- لازم نیست هنگام وکیل قرار دادن، وکیل حضور داشته باشد یا بلافاصله از وکالت مطلع شود. بنابراین اگر شخصی را که در شهر دیگر زندگی می کند وکیل کند وکالت او صحیح است هرچند پس از مدت ها مطلع شود.
- کسی که در دو محل زندگی می کند; مثلاً شش ماه در شهری و شش ماه در شهر دیگر می ماند هردو وطن او است اما اگر بیشتر از دو محل را برای زندگی خود اختیار کرده باشد بنابر احتیاط واجب باید نماز را هم شکسته بخواند و هم تمام.
- زنی که از شوهر اطاعت می کند اگر مطالبه خرجی کند و شوهر ندهد می تواند جهت الزام شوهر بر پرداخت نفقه، به مجتهد جامع الشرائط و اگر ممکن نباشد به عدول مؤمنین و اگر آنهم ممکن نباشد به فُسّاق مؤمنین مراجعه نماید. و چنانچه الزام شوهر بر دادن نفقه ممکن نباشد می تواند، در هر روز به اندازه خرجی آن روز بدون اجازه از مال او بردارد، و اگر ممکن نیست چنانچه ناچار باشد که معاش خود را تهیه کند، در موقعی که مشغول تهیه معاش است اطاعت شوهر بر او واجب نیست.
- زنی که می تواند به مکّه برود، اگر بعد از برگشتن از خود مالی نداشته باشد و شوهرش هم فقیر باشد و خرجی او را ندهد و ناچار شود که به سختی زندگی کند، حج بر او واجب نیست.
- اگر زنی که فرزند داشته باشد بمیرد سهم شوهر او 41 تمام مال میت می شود بقیه اموال او به ورثه دیگر وفرقی نمی کند که فرزندان زن از این مرد باشد یا شوهر دیگر و فرقی نمی کند که شوهر فرزند داشته باشد یا خیر.
- زنی که یقین دارد شوهرش در سفر مرده اگر بعد از عدّه وفات که مقدار آن در احکام طلاق گفته خواهد شد، شوهر کند و شوهر اول از سفر برگردد باید از شوهر دوّم جدا شود و به شوهر اول حلال است ولی اگر شوهر دوم با او نزدیکی کرده باشد، زن باید عده وطی به شبهه نگهدارد و شوهر دوم باید مهر المثل او را بدهد ولی نفقه زمان عدّه ندارد و بنابر احتیاط به شوهر دوّم نیز حرام ابدی می شود و در مدت عده وطی به شبهه شوهر اول نمی تواند با او همبستر شود.
- زنی که شوهرش به مسافرت رفته یا در جبهه جنگ یا در سفر دریائی یا به جهت دیگری مفقود الاثر شده چنانچه یقین کند شوهرش مرده است باید عده وفات نگه دارد و بعد از آن می تواند ازدواج کند و چنانچه یقین دارد شوهرش زنده است نمی تواند شوهر کند. و مخارج او از مال شوهر یا از صدقات و بیت المال در صورت نیاز باید پرداخت شود و در صورت نداشتن مال شوهر و نداشتن نفقه یا مشکلات دیگر وضع موجود برای او قابل تحمل نباشد می تواند به حاکم شرع مراجعه کند تا او را طلاق دهد.
- بچه های زنی که بچه ای را با شرایطی که در مسأله (2598) گفته می شود شیر دهد فرزندان پدر بچه شیر خوار محسوب می شوند بنابراین پدر آن بچه نمی تواند با دخترهایی که از آن زن به دنیا آمده اند ازدواج کند. و نیز نمی تواند دخترهای شوهری را که شیر مال او است برای خود عقد نماید، بلکه احتیاط واجب آن است که دخترهای رضاعی او را هم برای خود عقد ننماید ولی جایز است با دخترهای رضاعی آن زن ازدواج کند. اگر چه احتیاط مستحب آن است که با آنان ازدواج نکند، ونگاه محرمانه یعنی نگاهی که انسان می تواند به محرم های خود کند به آنان ننماید.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] به کسانی که نفقه آنان بر شخص دیگری واجب است، اگر فقیر باشند میتوان زکات داد، هرچند کسی که نفقه آنها بر او واجب است، خرجی آنها را بدهد؛ ولی به زنی که همسرش نفقه او را میپردازد، هرچند فقیر باشد، نمیتوان زکات داد.
- [آیت الله اردبیلی] کسی که شغل او مسافرت نیست، اگر مثلاً در شهر یا در روستا جنسی داشته باشد که برای حمل و نقل آن مسافرتهای پیدرپی بکند، باید نماز را شکسته بخواند.
- [آیت الله مظاهری] روحانی و پزشک و خدمه کاروانها اگر در برگشت میتوانند زندگی خود را به طور مناسب شأن خود اداره کنند حجّ بر آنها واجب است.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر بدهکار غیر از خانه ای که مناسب شان اوست و در ان نشسته و اثاثیه منزل و چیزهای دیگری که ناچار از داشتن انهاست چیز دیگری نداشته باشد طلبکار نمی تواند طلب خودرا از او مطالبه نماید ولی مالی را که گرو گذاشته اگرچه خانه و اثاثیه باشد طلبکار می تواند بفروشد و طلب خود را بردارد
- [آیت الله اردبیلی] بر زنی که طلاق رجعی داده شده، احکام همسر شرعی جاری است، بنابر این نفقه و زکات فطره او بر شوهر واجب است و از یکدیگر ارث میبرند و شوهر حق ندارد در عدّه با خواهر او یا زن پنجم ازدواج نماید، ولی در مدّت عدّه طلاق بائن نفقه زن بر شوهر واجب نیست.
- [آیت الله بهجت] در شهرهای بزرگی، مثل تهران، همین که عرفاً صدق کند کسی که در آن شهر زندگی می‌کند، بهراحتی میتواند در نواحی مختلف شهر رفتوآمد کند بدون اینکه عرف او را مسافر حساب کند، بنابر اظهر آن شهر حکم شهرهای دیگر را دارد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] انسان می تواند مقداری پول را به کسی بدهد که در شهر دیگر از کسی که طرف اوست کمتر بگیرد و این را صرف برات گویند و به این می ماند که از قسمتی از طلب خود صرف نظر کرده است ولی اگر مقداری پول بدهد که بعد از مدتی در شهر دیگر زیادتر بگیرد مثلاً هزارتومان بدهد و در شهر دیگر یک هزار و صد تومان بگیرد ربا و حرام است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه انسان از طریق زراعت یا صنعت یا تجارت یا از طریق کارگری و کارمندی در مؤسسات مختلف درآمدی به دست آورد، چنانچه از مخارج سال او و همسر و فرزندان و سایر کسانی که نفقه آنها را می دهد زیاد آید، باید خمس (پنج یک) آن را به شرحی که بعداً گفته می شود بپردازد.
- [آیت الله اردبیلی] کسی که مال ندارد و مخارجی مثل خرج زن و بچّه بر او واجب است، باید کسب و کار نماید و برای کارهای مستحب، مانند بهبود زندگی زن و فرزندان و دستگیری از فقرا، کاسبی کردن مستحب است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] ممکن است کسی در دو محل زندگی کند، مثلاً شش ماه در شهری و شش ماه دیگر در شهر دیگر، هردو وطن او محسوب می شود و حتی ممکن است انسان دارای سه وطن باشد.