مناسب
مناسب، وصف ملازم حکم در قیاس و متناسب با آن می باشد.
مناسب ترین زمان تربیت فرزندان کی است؟
دوران کودکی و نوجوانی بهترین و مناسب ترین زمانی است که پدر و مادر، فرزند خود را با اخلاق و آداب اسلامی آشنا سازند؛ زیرا در این دوره، کودک فقط پدر و مادر و محیط خانواده ی خود را می شناسد و به اصطلاح گوش و چشم او بسته است و تنها تحت پوشش شخصیت خود تغذیه ی روحی و فکری می شود، در این برهه، روح کودک فوق العاده حساس و اثر پذیر است و مانند دوربین فیلم برداری، همه ی رفتارها را در خود ضبط می کند و به تدریج در دراز مدت آنچه را که دیده، بروز می دهد. اگر پدر و مادر در این دوره، در تربیت فرزند سهل انگاری کنند و خود عملا الگوی تربیتی شایسته ای برای کودکان خویش نباشند و تنها به امر و نهی های خشک و خالی اکتفا کنند، کودکان بی تأثیر از چنین توصیه های توخالی، به رفتارها و خلقیات نامطلوب گرایش خواهند یافت و در بیرون از خانه با الگوهای منفی اخلاقی روبه رو شوند، اقبال و اثر پذیری بیشتری از خود نشان خواهند داد. مزرعه ی حاصلخیز روح نوجوان: امیرمؤمنان علیه السلام در سفارشی به فرزند خود امام حسن مجتبی علیه السلام به زمینه ی بسیار مستعد روح نوجوانان برای رشد و تکامل اشاره کرده و می فرماید: و انما قلب الحدث کالأرض الخالیه ما ألقی فیها من شیء قبلته. فبادرتک بالأدب قبل أن یقسو قلبک و یشتغل لبک؛(1) بی تردید دل نوجوان چون زمینی خالی آماده ی پذیرش هر بذری است که در آن افکنده شود، پس به تربیت تو شتافتم پیش از آن که دلت سخت شود و خاطرت به چیزی اشتغال یابد. امام صادق علیه السلام فرمود: لقمان حکیم به فرزند خود چنین سفارش کرد: یا بنی؛ ان تأدبت صغیرا انتفعت به کبیرا، و من عنی بالأدب اهتم به، و من اهتم به تکلف علمه، و من تکلف علمه اشتد له طلبه، و من اشتد له طلبه، أدرک به منفعته، فاتخذه، عاده، و ایاک و الکسل منه، و الطلب بغیره؛(2) فرزندم! اگر در کودکی ادب آموختی، در بزرگی از آن بهره خواهی برد. فرزندم! هر که جویای ادب و معرفت باشد، در راه آن اهتمام می ورزد و هر که در این راه بکوشد، برای ادب آموزی، خود را به رنج و سختی اندازد. و هر کسی چنین کند، در جست و جوی ادب و معرفت شوق و همت والا پیدا می کند و چون چنین باشد سود آن را دریابد؛ پس ای فرزند! ادب آموزی را پیشه و سیره ی خود قرار ده و بر حذر باش از سستی و تنبلی در این راه و از این که ادب را بگذاری و در پی چیزی دیگر برآیی. آری، ادب سرمایه ی زندگی است، هر کس به آن دست یافت، به گنجی بزرگ رسیده. هفت سال تربیت مستمر درخت تربیت به تدریج رشد و نمو می کند و در دراز مدت پر برگ و بار می شود، برگ توت تا به ابریشم مبدل شود، فرصت و مهلتی طولانی می طلبد، اما چون به آن مرحله رسید، گوهر وجودش کمال یافته و نفیس و ارزشمند گشته و مطلوب خاص و عام می گردد. تربیت کودک کاری این چنین است و صبر و بردباری و دقت و هشیاری و نظارت مستمر می طلبد، اما ثمری که در پی دارد، آن چنان شیرین و مسرت بخش است که پدر و مادر را از همه تلاش هایی که در این راه کرده و می کنند راضی و خشنود می سازد. یونس از شخص دیگری از امام صادق علیه السلام روایت می کند که فرمود: دع ابنک یلعب سبع سنین، و ألزمه نفسک سبع سنین، فان أفلح و الا فانه من لاخیر فیه؛(3) فرزندت را بگذار هفت سال بازی کند. سپس هفت سال او را ملازم خود گردان و او را زیر نظر بگیر و تحت تربیت مستمر و بی وقفه ی خود داشته باش اگر رستگار شد که چه بهتر وگرنه معلوم می شود در او خیری نیست. این روایت با کمی تفاوت به دو طریق دیگر وارد شده است که در هر دو روایت، دوره ی بازی کودک را شش سال بیان کرده است، لیکن در روایت دیگری که مرحوم طبرسی نقل می کند، دوره ی کودکی و نوجوانی به سه مرحله تقسیم می شود: شش سال اول دوران بازی، شش سال دوم دوران آموزش و سپس هفت سال تربیت مستمر، که بر اساس دو روایت اول، آغاز تربیت مستمر کودک از هفت سالگی شروع می شود؛ اما در روایت مرحوم طبرسی این دوره از سیزده سالگی آغاز می شود. پی نوشت: 1- وسائل الشیعه، ج 15، ص 197؛ تحف العقول، ص 67. 2- بحارالأنوار، ج 13، ص 419. 3- وسائل الشیعه، ج 15، ص 193 و 195. منبع: برگرفته از کتاب حقوق فرزندان در مکتب اهل بیت علیهم السلام
دوران کودکی و نوجوانی بهترین و مناسب ترین زمانی است که پدر و مادر، فرزند خود را با اخلاق و آداب اسلامی آشنا سازند؛ زیرا در این دوره، کودک فقط پدر و مادر و محیط خانواده ی خود را می شناسد و به اصطلاح گوش و چشم او بسته است و تنها تحت پوشش شخصیت خود تغذیه ی روحی و فکری می شود، در این برهه، روح کودک فوق العاده حساس و اثر پذیر است و مانند دوربین فیلم برداری، همه ی رفتارها را در خود ضبط می کند و به تدریج در دراز مدت آنچه را که دیده، بروز می دهد. اگر پدر و مادر در این دوره، در تربیت فرزند سهل انگاری کنند و خود عملا الگوی تربیتی شایسته ای برای کودکان خویش نباشند و تنها به امر و نهی های خشک و خالی اکتفا کنند، کودکان بی تأثیر از چنین توصیه های توخالی، به رفتارها و خلقیات نامطلوب گرایش خواهند یافت و در بیرون از خانه با الگوهای منفی اخلاقی روبه رو شوند، اقبال و اثر پذیری بیشتری از خود نشان خواهند داد. مزرعه ی حاصلخیز روح نوجوان: امیرمؤمنان علیه السلام در سفارشی به فرزند خود امام حسن مجتبی علیه السلام به زمینه ی بسیار مستعد روح نوجوانان برای رشد و تکامل اشاره کرده و می فرماید: و انما قلب الحدث کالأرض الخالیه ما ألقی فیها من شیء قبلته. فبادرتک بالأدب قبل أن یقسو قلبک و یشتغل لبک؛(1) بی تردید دل نوجوان چون زمینی خالی آماده ی پذیرش هر بذری است که در آن افکنده شود، پس به تربیت تو شتافتم پیش از آن که دلت سخت شود و خاطرت به چیزی اشتغال یابد. امام صادق علیه السلام فرمود: لقمان حکیم به فرزند خود چنین سفارش کرد: یا بنی؛ ان تأدبت صغیرا انتفعت به کبیرا، و من عنی بالأدب اهتم به، و من اهتم به تکلف علمه، و من تکلف علمه اشتد له طلبه، و من اشتد له طلبه، أدرک به منفعته، فاتخذه، عاده، و ایاک و الکسل منه، و الطلب بغیره؛(2) فرزندم! اگر در کودکی ادب آموختی، در بزرگی از آن بهره خواهی برد. فرزندم! هر که جویای ادب و معرفت باشد، در راه آن اهتمام می ورزد و هر که در این راه بکوشد، برای ادب آموزی، خود را به رنج و سختی اندازد. و هر کسی چنین کند، در جست و جوی ادب و معرفت شوق و همت والا پیدا می کند و چون چنین باشد سود آن را دریابد؛ پس ای فرزند! ادب آموزی را پیشه و سیره ی خود قرار ده و بر حذر باش از سستی و تنبلی در این راه و از این که ادب را بگذاری و در پی چیزی دیگر برآیی. آری، ادب سرمایه ی زندگی است، هر کس به آن دست یافت، به گنجی بزرگ رسیده. هفت سال تربیت مستمر درخت تربیت به تدریج رشد و نمو می کند و در دراز مدت پر برگ و بار می شود، برگ توت تا به ابریشم مبدل شود، فرصت و مهلتی طولانی می طلبد، اما چون به آن مرحله رسید، گوهر وجودش کمال یافته و نفیس و ارزشمند گشته و مطلوب خاص و عام می گردد. تربیت کودک کاری این چنین است و صبر و بردباری و دقت و هشیاری و نظارت مستمر می طلبد، اما ثمری که در پی دارد، آن چنان شیرین و مسرت بخش است که پدر و مادر را از همه تلاش هایی که در این راه کرده و می کنند راضی و خشنود می سازد. یونس از شخص دیگری از امام صادق علیه السلام روایت می کند که فرمود: دع ابنک یلعب سبع سنین، و ألزمه نفسک سبع سنین، فان أفلح و الا فانه من لاخیر فیه؛(3) فرزندت را بگذار هفت سال بازی کند. سپس هفت سال او را ملازم خود گردان و او را زیر نظر بگیر و تحت تربیت مستمر و بی وقفه ی خود داشته باش اگر رستگار شد که چه بهتر وگرنه معلوم می شود در او خیری نیست. این روایت با کمی تفاوت به دو طریق دیگر وارد شده است که در هر دو روایت، دوره ی بازی کودک را شش سال بیان کرده است، لیکن در روایت دیگری که مرحوم طبرسی نقل می کند، دوره ی کودکی و نوجوانی به سه مرحله تقسیم می شود: شش سال اول دوران بازی، شش سال دوم دوران آموزش و سپس هفت سال تربیت مستمر، که بر اساس دو روایت اول، آغاز تربیت مستمر کودک از هفت سالگی شروع می شود؛ اما در روایت مرحوم طبرسی این دوره از سیزده سالگی آغاز می شود. پی نوشت: 1- وسائل الشیعه، ج 15، ص 197؛ تحف العقول، ص 67. 2- بحارالأنوار، ج 13، ص 419. 3- وسائل الشیعه، ج 15، ص 193 و 195. منبع: برگرفته از کتاب حقوق فرزندان در مکتب اهل بیت علیهم السلام
پاسخ:
دوران کودکی و نوجوانی بهترین و مناسب ترین زمانی است که پدر و مادر، فرزند خود را با اخلاق و آداب اسلامی آشنا سازند؛ زیرا در این دوره، کودک فقط پدر و مادر و محیط خانواده ی خود را می شناسد و به اصطلاح گوش و چشم او بسته است و تنها تحت پوشش شخصیت خود تغذیه ی روحی و فکری می شود، در این برهه، روح کودک فوق العاده حساس و اثر پذیر است و مانند دوربین فیلم برداری، همه ی رفتارها را در خود ضبط می کند و به تدریج در دراز مدت آنچه را که دیده، بروز می دهد. اگر پدر و مادر در این دوره، در تربیت فرزند سهل انگاری کنند و خود عملا الگوی تربیتی شایسته ای برای کودکان خویش نباشند و تنها به امر و نهی های خشک و خالی اکتفا کنند، کودکان بی تأثیر از چنین توصیه های توخالی، به رفتارها و خلقیات نامطلوب گرایش خواهند یافت و در بیرون از خانه با الگوهای منفی اخلاقی روبه رو شوند، اقبال و اثر پذیری بیشتری از خود نشان خواهند داد.
مزرعه ی حاصلخیز روح نوجوان: امیرمؤمنان علیه السلام در سفارشی به فرزند خود امام حسن مجتبی علیه السلام به زمینه ی بسیار مستعد روح نوجوانان برای رشد و تکامل اشاره کرده و می فرماید: و انما قلب الحدث کالأرض الخالیه ما ألقی فیها من شیء قبلته. فبادرتک بالأدب قبل أن یقسو قلبک و یشتغل لبک؛(1)
بی تردید دل نوجوان چون زمینی خالی آماده ی پذیرش هر بذری است که در آن افکنده شود، پس به تربیت تو شتافتم پیش از آن که دلت سخت شود و خاطرت به چیزی اشتغال یابد.
امام صادق علیه السلام فرمود: لقمان حکیم به فرزند خود چنین سفارش کرد:
یا بنی؛ ان تأدبت صغیرا انتفعت به کبیرا، و من عنی بالأدب اهتم به، و من اهتم به تکلف علمه، و من تکلف علمه اشتد له طلبه، و من اشتد له طلبه، أدرک به منفعته، فاتخذه، عاده، و ایاک و الکسل منه، و الطلب بغیره؛(2)
فرزندم! اگر در کودکی ادب آموختی، در بزرگی از آن بهره خواهی برد.
فرزندم! هر که جویای ادب و معرفت باشد، در راه آن اهتمام می ورزد و هر که در این راه بکوشد، برای ادب آموزی، خود را به رنج و سختی اندازد. و هر کسی چنین کند، در جست و جوی ادب و معرفت شوق و همت والا پیدا می کند و چون چنین باشد سود آن را دریابد؛ پس ای فرزند!
ادب آموزی را پیشه و سیره ی خود قرار ده و بر حذر باش از سستی و تنبلی در این راه و از این که ادب را بگذاری و در پی چیزی دیگر برآیی.
آری، ادب سرمایه ی زندگی است، هر کس به آن دست یافت، به گنجی بزرگ رسیده.
هفت سال تربیت مستمر
درخت تربیت به تدریج رشد و نمو می کند و در دراز مدت پر برگ و بار می شود، برگ توت تا به ابریشم مبدل شود، فرصت و مهلتی طولانی می طلبد، اما چون به آن مرحله رسید، گوهر وجودش کمال یافته و نفیس و ارزشمند گشته و مطلوب خاص و عام می گردد. تربیت کودک کاری این چنین است و صبر و بردباری و دقت و هشیاری و نظارت مستمر می طلبد، اما ثمری که در پی دارد، آن چنان شیرین و مسرت بخش است که پدر و مادر را از همه تلاش هایی که در این راه کرده و می کنند راضی و خشنود می سازد.
یونس از شخص دیگری از امام صادق علیه السلام روایت می کند که فرمود:
دع ابنک یلعب سبع سنین، و ألزمه نفسک سبع سنین، فان أفلح و الا فانه من لاخیر فیه؛(3)
فرزندت را بگذار هفت سال بازی کند. سپس هفت سال او را ملازم خود گردان و او را زیر نظر بگیر و تحت تربیت مستمر و بی وقفه ی خود داشته باش اگر رستگار شد که چه بهتر وگرنه معلوم می شود در او خیری نیست.
این روایت با کمی تفاوت به دو طریق دیگر وارد شده است که در هر دو روایت، دوره ی بازی کودک را شش سال بیان کرده است، لیکن در روایت دیگری که مرحوم طبرسی نقل می کند، دوره ی کودکی و نوجوانی به سه مرحله تقسیم می شود: شش سال اول دوران بازی، شش سال دوم دوران آموزش و سپس هفت سال تربیت مستمر، که بر اساس دو روایت اول، آغاز تربیت مستمر کودک از هفت سالگی شروع می شود؛ اما در روایت مرحوم طبرسی این دوره از سیزده سالگی آغاز می شود.
پی نوشت:
1- وسائل الشیعه، ج 15، ص 197؛ تحف العقول، ص 67.
2- بحارالأنوار، ج 13، ص 419.
3- وسائل الشیعه، ج 15، ص 193 و 195.
منبع: برگرفته از کتاب حقوق فرزندان در مکتب اهل بیت علیهم السلام
- [سایر] تأثیر بدزبانی در تربیت فرزندان چیست؟
- [سایر] تاثیرات اختلاف پدر و مادر در تربیت فرزندان چیست؟
- [سایر] نقش محبت و قاطعیت در تربیت فرزندان را توضیح دهید.
- [سایر] روشها و سبکهای پرورشی در تربیت فرزندان کدامند؟
- [سایر] فرزندان خود را بر چه خصالی تربیت کنیم؟
- [سایر] برای فرزندان در سنین مختلف، چه مسؤولیتهایی مناسب است؟
- [سایر] در کجای قرآن به تعلیم و تربیت فرزندان اشاره دارد؟
- [سایر] در کجای قرآن به تعلیم و تربیت فرزندان اشاره دارد؟
- [سایر] شیوه صحیح تربیت فرزندان از دیدگاه قرآن کریم چگونه است؟
- [سایر] رهنمودهای مهم و کاربردی در تربیت فرزندان چیست؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . کفار حق ندارند در بلاد اسلام، مدرسه دایر کنند و تعلیم و تربیت اطفال مسلمانان را عهده دار شوند، و جایز نیست مسلمانان فرزندان خود را به مدارس و کودکستان های آنها بفرستند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] طبقه اول عبارتند از پدر مادر فرزندان فرزندان آنها (نوه) به تفصیلی که بیان می شود.
- [آیت الله مظاهری] درختها در دست کسی که آنها را آبیاری و تربیت می‌کند امانت است و اگر تلف شود ضامن نیست، ولی اگر در تربیت و آبیاری آنها کوتاهی کند و یا به شرایطی که گفته شد عمل نکرده باشد ضامن است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر تمام فرزندان میت قبل از او مرده باشند فرزندان آنها (نوه ها) از متوفی ارث می برند. نحوه ارث بردن به این صورت است که فرض می شود فرزندان میت زنده هستند و سهم هر یک را طبق مسائل قبل معین نموده و بین فرزندان آنها تقسیم می کنیم مثلا اگر میت یک پسر و یک دختر داشته است 32 اموال میت به فرزندان پسر او می رسد (هر چند یک دختر باشد) و 31 اموال او به فرزندان دختر او می رسد (هرچند پسر باشند).
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر کسی که تربیت درختها به او واگذار شده بمیرد، چنانچه در عقد شرط نکرده باشند که خودش آنها را تربیت کند ورثهاش به جای او هستند و چنانچه خودشان عمل را انجام ندهند واجیر هم نگیرند، حاکم شرع از مال میّت اجیر میگیرد، وحاصل را بین ورثه میّت ومالک قسمت می‌کند، و اگر شرط کرده باشند که خود او درختها را تربیت نماید، پس اگر قرار گذاشتهاند که به دیگری واگذار نکند، با مردن او معامله به هم میخورد، و اگر قرار نگذاشتهاند مالک میتواند عقد را به هم بزند یا راضی شود که ورثه او یا کسی که آنها اجیرش میکنند درختها را تربیت نمایند.
- [آیت الله مظاهری] دو نفری که مساقات کرده‌اند اگر بفهمند که معامله مساقات باطل است، پس اگر درختها مال صاحب زمین بوده، بعد از تربیت هم مال اوست و باید مزد کسی که آنها را تربیت کرده بدهد، و اگر مال کسی بوده که آنها را تربیت کرده بعد از تربیت هم مال اوست و میتواند آنها را بکند، ولی باید گودالهایی را که به واسطه کندن درختها پیدا شده پر کند و اجاره زمین را از روزی که درختها را کاشته به صاحب زمین بدهد، ولی صاحب زمین نمیتواند او را مجبور نماید که درختها را بکند و فقط میتواند اجاره زمین را بگیرد.
- [امام خمینی] اگر کسی که تربیت درختها به او واگذار شده بمیرد چنانچه در عقد شرط نکرده باشند که خودش آنها را تربیت کند، ورثهاش به جای او هستند، و چنانچه خودشان عمل را انجام ندهند و اجیر هم نگیرند، حاکم شرع از مال میت اجیر میگیرد و حاصل را بین ورثه میت و مالک قسمت می‌کند و اگر شرط کرده باشند که خود او درختها را تربیت نماید، پس اگر قرار گذاشتهاند که به دیگری واگذار نکند، با مردن او معامله به هم میخورد، و اگر قرار نگذاشتهاند مالک میتواند عقد را به هم بزند، یا راضی شود که ورثه او یا کسی که آنها اجیرش میکنند، درختها را تربیت نماید.
- [آیت الله مظاهری] اگر بعد از قرارداد مساقات، مالک یا کسی که تربیت درختها به او واگذار شده بمیرد، مساقات به هم نمیخورد و به وارث منتقل می‌شود، ولی اگر کسی که تربیت درختها به او واگذار شده بمیرد و شرط کرده باشند که خودش آنها را تربیت کند، مساقات به هم میخورد و باید سهم او را به ورثهاش بدهند و اگر حقوق دیگری هم داشته، ورثه او ارث میبرند.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر کسی که تربیت درختها به او واگذار شده بمیرد چنانچه در عقد شرط نکرده باشند که خودش انها را تربیت کند ورثه اش به جای او هستند و اگر خودشان عمل را انجام ندهند و اجیر هم نگیرند حاکم شرع از مال میت اجیر می گیرد و حاصل را بین ورثه میت و مالک قسمت می کند و اگر قرارداد کرده باشند که خود او درختها را تربیت کند با مردن او معامله به هم می خورد
- [آیت الله سیستانی] اگر کسی که تربیت درختها به او واگذار شده بمیرد ، چنانچه در قرارداد قید و شرط نکرده باشند که خودش آنها را تربیت کند ، و رثهاش به جای او هستند ؛ وچنانچه خودشان عمل را انجام ندهند و اجیر هم نگیرند ، حاکم شرع از مال میّت اجیر میگیرد ، و حاصل را بین و رثه میّت و مالک قسمت می‌کند ، و اگر در معامله قید کرده باشند که خود او درختها را تربیت نماید ، با مردن او معامله بهم میخورد .