امور حسبیه
حِسْبَه، از تشکیلات اداری و دینی در حکومت‌های اسلامی ناظر بر امور اقتصادی، اجتماعی، مذهبی و بهداشتی.
شخصی از طرف مراجع نمایندگی و اجازه در امور حسبیه دارد، آیا همین اجازه دلیل بر عدالت او می شود و می توانم به او اقتدا کرد؟
در نماز جماعت مأمومین باید اطمینان به عدالت امام جماعت پیدا کنند، لذا اگر فردی از این اجازه اطمینان به عدالت آن فرد پیدا کرد می تواند به او اقتدا کند والاّ تا وقتی مطمئن نشده نمی تواند اقتدا کند. و صِرف اجازه و نمایندگی دلیل عدالت و عادل بودن شخص نمی شود.
در نماز جماعت مأمومین باید اطمینان به عدالت امام جماعت پیدا کنند، لذا اگر فردی از این اجازه اطمینان به عدالت آن فرد پیدا کرد می تواند به او اقتدا کند والاّ تا وقتی مطمئن نشده نمی تواند اقتدا کند. و صِرف اجازه و نمایندگی دلیل عدالت و عادل بودن شخص نمی شود.
عنوان سوال:
شخصی از طرف مراجع نمایندگی و اجازه در امور حسبیه دارد، آیا همین اجازه دلیل بر عدالت او می شود و می توانم به او اقتدا کرد؟
پاسخ:
در نماز جماعت مأمومین باید اطمینان به عدالت امام جماعت پیدا کنند، لذا اگر فردی از این اجازه اطمینان به عدالت آن فرد پیدا کرد می تواند به او اقتدا کند والاّ تا وقتی مطمئن نشده نمی تواند اقتدا کند. و صِرف اجازه و نمایندگی دلیل عدالت و عادل بودن شخص نمی شود.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا در مواردی که انسان امام جماعت را نمی شناسد و از عدالت یا فسق او اطلاعی ندارد اقتدا صحیح است؟ و آنچه برای اثبات عدالت کفایت می کند چیست؟
- امام جماعت مرتکب گناهی شده و از عدالت ساقط شده ولی شنیدیم که قبل از نماز و در اثنای نماز استغفار کرد، آیا این استغفار برای تحقق توبه و عادل شدن مجدّداً و صحت اقتدا کفایت می کند؟
- شخصی را وکیل کرده ام تا همسرم را طلاق دهد و نمی دانم دو شاهد عادلِ لازم در طلاق واقعاً عادل بوده اند یا خیر؟
- اشخاصی که از طرف مراجع اجازه در امور حسبیّه دارند، آیا بدون اجازه وارث می توانند زمینی را بفروشند و به کسی بدهند که حج نیابتی انجام دهد، و اگر از مصارف حج قسمتی از زمین زیاد آمد، آیا مال وارث است یا خیر؟
- شخصی از طرف مجتهد، مأذون و مجاز در تصدّی امور حسبیه و اخذ وجوه شرعیه بوده است و فعلاً آن مجتهد فوت کرده است، آیا اذن و اجازه او به قوت خود باقی است؟
- در عدالت عادلهایی که شاهدِ طلاق می شوند، آیا حسن ظاهر کافی است یا احراز عدالت واقعی لازم است؟
- این جانب امام جماعت را عادل نمی دانم و به او اقتدا نمی کنم، آیا جایز است به دیگران بگویم و آن‌ها را از بی عدالتی او آگاه کنم؟
- شخصی به گفته دو نفر عادل که خبره بودن آنان معلوم نیست به مجتهدی رجوع کرده، آیا این رجوع صحیح است؟
- اگر عادلی غیبت عادل دیگری را کند، آیا غیبت کننده از عدالت ساقط می شود یا نه؟ و وظیفه ما در قبال او چیست؟
- طرق شرعی احراز عدالت شاهد در قضاوت را ذکر فرمائید.
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] قبلاً به عدالت شخصی اطمینان داشتم و به او اقتدا می کردم. بنابر ضرورت کاری مجبور شدم چند سال در شهر دیگری اقامت کنم. اکنون که به شهر خود برگشته ام، نمی دانم این فرد به عدالت باقی است یا نه. آیا شناخت قبلی من نسبت به عدالت این شخص کفایت می کند یا این که دوباره باید عدالت او را احراز نمایم؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی بدون تقلید و اجازه از مجتهد حیّ تاکنون بر امام راحل6 یا یکی از مراجع میّت باقی مانده است آیا در حال حاضر میتواند با فتوای مراجع حیّ به تقلید خود از مجتهد میّت ادامه دهد و وضعیت اعمال سابقش که بدون اجازه مجتهد حیّ از مجتهد میّت تقلید کرده چگونه است؟
- [آیت الله بهجت] شخصی می دانسته که عدالت از شرایط امام جماعت است. او عملی را از امام جماعت می دیده که در حقیقت ساقط کننده ی عدالت بوده، ولی او نمی دانسته و به آن امام اقتدا می کرده است، بعدا می فهمد عمل مذکور امام را از عدالت خارج می کند. تکلیف نمازهایی که به این صورت به جماعت خوانده است، چیست؟
- [آیت الله بهجت] اگر کسی خود را عادل نداند و دیگری با دانستن شرایط امام جماعت به او اقتدا کند، آیا وظیفه ندارد که بگوید من عادل نیستم؟
- [آیت الله بهجت] ما امام جماعتی را عادل می دانستیم و به او اقتدا می کردیم، تا این که عده ی زیادی از افراد ظاهر الصّلاح آشکارا به امام اقتدا نکرده اند، آیا این موضوع نشان دهنده ی عدم عدالت امام نیست؟
- [آیت الله اردبیلی] ما شخصی را واجد شرایط امامت جماعت میدانیم؛ ولی خودش میگوید: (من راضی نیستم که به من اقتدا کنید) یا این که میگوید: (من عادل نیستم). در فرض مذکور، اقتدا به او چه حکمی دارد؟
- [آیت الله بهجت] اگر مأموم به عدالت امام جمعه شکّ داشته باشد، آیا می تواند به او اقتدا کند؟
- [آیت الله سبحانی] اگر امام جماعت بگوید من عادل نیستم آیا می توان به او اقتدا کرد؟
- [آیت الله بهجت] در صورتی که انسان به عدالت امام جماعت شکّ داشته باشد، آیا می تواند به او اقتدا کند؟
- [آیت الله بهجت] اگر کسی به خاطر تقیّه به امام جماعت سنّی یا غیر عادل اقتدا کند، باید نمازش را اعاده کند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- بچّه صغیری را که ولیّ ندارد بدون اجازه مجتهد جامع الشرائط نمی شود اجیر کرد، و کسی که به مجتهد جامع الشرائط دسترسی ندارد، می تواند از یک نفر مؤمن که عادل باشد، اجازه بگیرد و او را اجیر نماید. البته اگر اجیر کردن وی به مصلحت او باشد.
- اگر از روی علاماتی که در شرع معین شده، مرد دو نفر را عادل بداند و زن خود را پیش آنان طلاق دهد، دیگری که آنان را عادل نمی داند بنابر احتیاط واجب نباید آن زن را برای خود یا برای کس دیگر عقد کند. ولی اگر شک در عدالت آنان داشته باشد می تواند آن زن را بعد از تمام شدن عدّه اش برای خود یا برای کس دیگر عقد کند.
- تقلید در احکام; عمل نمودن به دستور مجتهد است و از مجتهدی باید تقلید کرد که: مرد بالغ، عاقل، شیعه دوازده امامی، حلال زاده، زنده و عادل باشد و مقصود از عدالت آن است که قدرت نفسانیه ای بر انجام واجبات و ترک گناهان کبیره داشته باشد. و احتیاط واجب آن است که مرجع تقلید حریص به دنیا نباشد و لازم است از مجتهدین دیگر اعلم باشد یعنی در فهمیدن حکم خدا از همه مجتهدین عصر خودش عالمتر باشد.
- امام جماعت باید بالغ و عاقل و شیعه دوازده امامی و عادل و حلال زاده باشد و نماز را به طور صحیح بخواند و نیز امام جماعت باید مرد باشد حتی برای زنان بنابر احتیاط واجب و اقتدا کردن بچّه ممیّز که خوب و بد را می فهمد به بچّه ممیّز دیگر مانعی ندارد.
- به سیدی که عادل نیست می شود خمس داد ولی به سیدی که دوازده امامی نیست نباید خمس بدهند.
- اگر یک عادل خبر دهد که سفر انسان هشت فرسخ است ظاهر این است که با خبر عادل واحد سفر هشت فرسخ ثابت نمی شود و باید نماز را تمام بخواند و احوط آن است که هم شکسته و هم تمام (جمع) بخواند.
- اگر مأموم بعد از نماز بفهمد که امام عادل نبوده یا کافر بوده یا به جهتی نمازش باطل بوده مثلاً بیوضو نماز خوانده نماز جماعت مأموم صحیح است.
- مجتهد اعلم را از سه راه می توان شناخت: اوّل: خود انسان یقین و یا اطمینان پیدا کند، مانند اینکه انسان خود از اهل خبره باشد و بتواند مجتهد اعلم را بشناسد. دوّم: دو نفر عالم عادل که می توانند مجتهد اعلم را تشخیص دهند اعلم بودن کسی را تصدیق نمایند بشرط آنکه دو نفر عالم عادل دیگر با گفته آنان مخالفت ننمایند. سوّم: اجتهاد و اعلم بودن شخصی به حدّی شایع باشد که از آن شیوع و شهرت برای انسان علم یا اطمینان حاصل شود.
- بدست آوردن فتوی مجتهد سه راه دارد: اوّل: شنیدن از خود مجتهد. دوّم: شنیدن از دو نفر عادل که فتوای مجتهد را نقل می کنند، و اکتفا به خبر دادن یک نفر عادل اشکال داردمگر آنکه از قول او علم یا اطمینان حاصل شود. سوّم: دیدن فتوا در رساله مجتهد در صورتی که انسان بدرستی آن رساله اطمینان داشته باشد یعنی بداند که تمام رساله را خود مجتهد و یا افراد مورد وثوق وی ملاحظه نموده اند.
- کر بودن آب به دو راه ثابت می شود: اوّل: خود انسان یقین یا اطمینان پیدا کند. دوّم: دو مرد عادل خبر دهند. و در ثابت شدن آن به خبر ذوالید اشکال است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] امامی را که عادل میدانسته، اگر شک کند به عدالت خود باقی است یا نه، میتواند به او اقتدا نماید.
- [آیت الله اردبیلی] اگر شک کند امامی که عادل میدانسته به عدالت خود باقی است یا نه، میتواند به او اقتدا نماید.
- [آیت الله بروجردی] امامی را که عادل میدانسته، اگر شک کند به عدالت خود باقیست یا نه، میتواند به او اقتدا نماید.
- [آیت الله علوی گرگانی] امامی را که عادل میدانسته، اگر شک کند به عدالت خود باقیاست یا نه، میتواند به او اقتدا نماید.
- [آیت الله وحید خراسانی] امامی را که عادل می دانسته اگر شک کند که به عدالت خود باقی است یا نه می تواند به او اقتدا نماید
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] امامی را که عادل می دانسته؛ اگر شک کند که به عدالت خود باقی است یا نه؛ می تواند به او اقتدا نماید.
- [امام خمینی] امامی را که عادل می دانسته، اگر شک کند به عدالت خود باقی است یا نه، می تواند به او اقتدا نماید.
- [آیت الله نوری همدانی] امامی را که عادل می دانسته ، اگر شک کند به عدالت خود باقی است یا نه ، می تواند به او اقتدا نماید .
- [آیت الله سبحانی] امامی را که عادل می دانسته، اگر شک کند به عدالت خود باقی است یا نه، می تواند به او اقتدا نماید.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . امامی را که عادل می دانسته، اگر شک کند به عدالت خود باقی است یا نه، می تواند به او اقتدا نماید.