استحقاق
شایستگی انسان برای مدح و دریافت عوض یا ثواب و سزاواری ذمّ عقاب از سوی خداوند را استحقاق گویند.
در فرض سابق اگر اجیر شد آیا استحقاق اجرت تعیین شده را دارد؟
بلی اجاره و حج صحیح است و استحقاق اجرت تعیین شده را دارد.
بلی اجاره و حج صحیح است و استحقاق اجرت تعیین شده را دارد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- در فرض قبل اگر ذابح نایب بوده و تبرعاً یا با اخذ اجرت، ذبح را صحیح انجام نداده است آیا ضامن است؟
- اگر زن ناشزه حامله باشد، آیا از جهت حمل استحقاق نفقه دارد؟
- آیا امروزه طلاب را با وضعیّت شهریه کنونی مستحق زکات فطریه می دانید؟ در صورت عدم استحقاق اگر زکات را صرف خرید کتابهای لازم کند، چه حکمی دارد؟
- مالکی مقداری زمین مزروعی خود را بصورت اجاره به دیگری واگذار کرده و مال الاجاره از گندم آن تعیین شده، گندمی که از بابت اجرت به دست می آید، اگر به تنهایی به حد نصاب برسد یا با گندم باقیمانده زمین در دست خود مالک برداشت می شود به نصاب برسد، آیا متعلق زکات می شود؟
- آیا اجرت گرفتن در مقابل تعلیم قرآن جایز است؟
- آیا بچه نابالغ می تواند برای گرفتن روزه اجیر شود؟
- شخصی استحباباً برای عمره تمتع محرم شده و پس از انجام اعمال عمره و محلّ شدن از آن، متوجه شده که بر پدرش حج واجب است، آیا می تواند حج تمتع مستحبی خود را انجام ندهد و مجدداً از یکی از مواقیت، به نیابت پدرش محرم به احرام عمره تمتع شود و یا در همین فرض آیا می تواند برای دیگری اجیر شود و حج تمتع استیجاری انجام دهد؟
- پس از فوت پدر، آیا مادر در قبال حضانت فرزندان صغیر می تواند از جدّ پدری مطالبه اجرت کند؟
- آیا بر اجیر لازم است سؤال کند که مستأجر مقلّد چه کسی است؟
- آیا جایز است زن را برای قضای نمازهای میت اجیر کرد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خامنه ای] برای گرفتن یک ماه روزه با اجرتی معیّن, اجیر شدم بدون آنکه مباشرت در آن شرط شده باشد. من هم فردی دیگر را با اجرتی کمتر از اجرت اولی برای گرفتن همان روزه ها, اجیر کردم بدون آنکه حتی یک روز از آن را خودم روزه گرفته باشم. اگر بقیه اجرت را به اجیر دوّم بدهم، که به اندازه ی اجرت اولی شود, آیا اجاره دوّمی صحیح خواهد شد؟
- [آیت الله خوئی] اگر کسی زنی را متعه کند زن به او بگوید شما وکیل هستید، آیا برای تعیین مدت و اجرت هم کافی می‌شود یعنی عاقد، وکیل در تعیین مدت و اجرت هم می‌شود، یا در توکیل لازم است بگوید، در تعیین آنها هم وکیل هستید و ضمناً در بذل مدت بذل لفظی لازم است، یا قصد و اراده قلبی کافی است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر کسی که برای ذبح حیوان اجیر شده، حیوان را حرام کند آیا می توان اجرت او را نپرداخت؟
- [آیت الله سیستانی] اگر حج در فرض های سؤال قبل، حج مستحبی باشد، آیا اجیر گرفتن برایش صحیح است؟
- [آیت الله سبحانی] هرگاه عامل پیش از اطلاع از قراردادی که جاعل تعیین کرده، آن کار را انجام دهد مستحق اجرت می باشد؟
- [آیت الله سبحانی] در جعاله خاص اگر از قرائن معلوم شود طرف مقابل، خصوصیت نداشته و منظور جاعل، رسیدن به نتیجه است آیا انجام آن توسط شخص ثالث موجب استحقاق اجرت معیّن می شود؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر پدری به فرزندش بگوید که بعد از من برایم از پول خودت اجیر بگیر تا برایم نماز استیجاری بخواند، آیا اجرت این نمازها جزء مؤونه محسوب می‌شود یا باید خمس اجرت نمازها محاسبه شود؟
- [آیت الله نوری همدانی] شخصی برای انجام کاری اجیر شده است و طبق قرارداد، پس از چند سال که کار تمام شود، اجرتش را دریافت میکند؛ آیا اجرت همه سالهای قرارداد، متعلق خمس است یا فقط خمس اجرت سال آخر به عهده اوست؟
- [آیت الله اردبیلی] شخصی برای انجام کاری اجیر شده و طبق قرار داد، پس از چند سال که کار تمام شد، اجرتش را دریافت میکند. آیا اجرت همه سالهای قرار داد، متعلّق خمس است یا فقط خمس اجرت سال آخر برعهده اوست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر میّت وصّی را ملتزم به یک ختم قرآن نموده باشد و او کسی را جهت تلاوت اجیر نماید و اجیر، قرآن را ختم نماید ولی وصّی از پرداخت اجرت خودداری نماید، آیا به وصیّت میّت عمل شده و در صورت نپرداختن اجرت ثوابی به میّت می رسد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر زن بداند مردی برادر رضاعی اوست نمی تواند با او ازدواج کند و اگر ازدوج کند باطل است و اگر زن بعد از ازدواج بگوید مرد برادر رضاعی اوست و مرد نیز آن را قبول کند باید بلافاصله از یکدیگر جدا شوند و در این فرض اگر همبستر نشده باشند زن استحقاق مهریه را ندارد و لی اگر همبستر شده باشند چنانچه زن نمی دانسته ازدواج با برادر رضاعی باطل است یا فراموش کرده استحقاق مهر المثل را دارد والا خیر.
- اگر انسان اجیر شود که در روز معیّنی کاری را انجام دهد و در آن روز برای انجام آن کار حاضر شود، اگر کسی که او را اجیر کرده به او مراجعه نکند، باید اجرت او را بدهد مثلا اگر خیاطی را در روز معیّنی برای دوختن لباسی اجیر نماید و خیّاط در آن روز آماده کار باشد اگر چه پارچه را به او ندهد که بدوزد، باید اجرتش را بدهد چه خیاط بیکار باشد، چه برای خودش یا دیگری کار کند.
- اجیر باید خود را به جای میت فرض کند و عبادتهای او را به نیابت از او قضا نماید و اگر عملی را انجام دهد و ثواب آنرا برای او هدیه کند کافی نیست.
- کسی را که برای نمازهای میت اجیر کرده اند، اگر پیش از تمام کردن نماز بمیرد و اجرت همه آنها را گرفته باشد، چنانچه قید کرده باشند که تمام نمازها را خودش بخواند، باید اجرت مقداری را که نخوانده از مال او به ولی میت بدهند، مثلاً اگر نصف آنها را نخوانده، باید نصف پولی را که گرفته از مال او به ولی میت بدهند، و اگر قید نکرده باشند، باید ورثه اش از مال او اجیر بگیرند، اما اگر مال نداشته باشد بر ورثه او چیزی واجب نیست، ولی بهتر است دین میت را ادا کنند.
- اگر اجیر با انسان شرط کند که فقط برای خود انسان کار کند یا اجاره منصرف به این معنی باشد نمی شود او را به دیگری اجاره داد، و اگر شرط نکند، چنانچه او را به چیزی که اجرت او قرار داده اجاره دهد، نباید زیادتر بگیرد و اگر به چیز دیگری اجاره دهد، می تواند زیادتر بگیرد.
- کسی که چیزی را اجاره داده تا آن چیز را تحویل ندهد حق ندارد اجاره آن را مطالبه کند، و نیز اگر برای انجام عملی اجیر شده باشد، پیش از انجام عمل حق مطالبه اجرت ندارد. مگر این که شرط خلاف آن بشود و یا متعارف آن گونه باشد.
- مادامی که اجیر نمازها را نخوانده باشد ذمه میت مشغول است. بنابراین اگر اجیر فوت کند در صورتی که احتمال دهند که نمازها را نخوانده است بنابر احتیاط واجب باید برای آن نمازها اجیر بگیرند.
- اگر جد و جده یا یکی از آنها زنده باشند ولی تمام برادر و خواهرهای او مرده باشند فرض می کنیم که خواهر و برادرهای او زنده هستند و در کنار جد وجده سهم الارث آنها تعیین می شود سپس سهم الارث جد و جده به خود آنها پرداخت و سهم الارث برادر و خواهر بین فرزندان آنها طبق مسأله 2903 تقسیم می شود.
- اگر اجیر پیش از تمام کردن نمازهای میت بمیرد و خودش هم نماز قضا داشته باشد، باید از مال او برای نمازهائی که اجیر بوده دیگری را اجیر نمایند و اگر چیزی زیاد آمد، در صورتی که وصیت کرده باشد و ورثه اجازه بدهند برای تمام نمازهای او اجیر بگیرند، و اگر اجازه ندهند ثلث آن را به مصرف نماز خودش برسانند.
- اگر مرد بداند که با زنی خواهر و برادر رضاعی می باشند حق ازدواج با او را ندارد و اگر ازدواج کند باطل است و اگر بعد از ازدواج بگوید که با زن خود خواهر و برادر رضاعی می باشند اگر زن نیز قبول کند عقد آنها باطل است و باید بلافاصله از یکدیگر جدا شوند و در فرض سابق اگر با هم همبستر نشده باشند زن استحقاق مهریه را ندارد و اگر همبستر شده باشند چنانچه زن نمی دانسته یا فراموش کرده استحقاق گرفتن مهر المثل را دارد. و اگر بعد از ازدواج مرد بگوید با زن خود خواهر و برادر رضاعی است و زن قبول نکند مرد باید ادعای خود را در دادگاه ثابت کند و حتی اگر نتواند ثابت کند اگر می داند که واقعاً همسرش خواهر رضاعی اوست باید زن را طلاق دهد و دیگر با او زندگی نکند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] اگر میّت شخص بخصوصی را برای به جا آوردن حجّ تعیین کرده است، عمل به وصیّت لازم است، ولی اگر آن شخص قبول نکرد یا بیشتر از مقدار متعارف اجرت خواست ورثه میتوانند دیگری را اجیر کنند.
- [آیت الله اردبیلی] در مدّتی که مادر عهدهدار حضانت و نگهداری فرزند است، چنانچه زن و شوهر با هم زندگی کنند و یا زن در عدّه طلاق رجعی آن مرد باشد، نمیتواند اجرت بگیرد وگرنه استحقاق دریافت اجرت را دارد و ترتیب کسانی که دادن اجرت حضانت طفل بر آنان واجب است، به همان نحوی است که در مسأله 2991 گذشت.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] کسی که چیزی را اجاره داده؛ تا آن چیز را تحویل ندهد؛ حق ندارد وجه اجاره آن را مطالبه کند و نیز اگر برای انجام عملی اجیر شده باشد؛ پیش از انجام عمل حق مطالبه اجرت ندارد مگر در مواردی که متعارف دادن اجرت قبل از عمل باشد مثل اجیر شدن برای حج و زیارت؛ یا اجیر اداء اجرت را قبل از عمل شرط کند.
- [آیت الله مظاهری] اگر با اجیر شرط کنند که عمل را به طور مخصوصی انجام دهد، اجیر باید همانطور به جا آورد و اگر طبق شرط عمل نکند ذمّه میّت بری می‌شود امّا اجیر حقّ گرفتن اجرت را ندارد.
- [آیت الله مظاهری] کسی که نایب بوده و عمره تمتع را انجام داده و بعد ناچار شده است که به وطن برگردد میتواند بقیه اعمال را به دیگری واگذار نماید ولی استحقاق اجرتی را که گرفته است ندارد گرچه منوب عنه بری الذّمّه می‌شود، و باید با کسی که او را اجیر کرده است تصالح کنند، ولی اگر بعد از وقوف به عرفات ناچار شده است که به وطن بازگردد میتواند در بقیه اعمال نایب بگیرد و علاوه بر اینکه منوب عنه بری الذّمّه می‌شود استحقاق کلیه اجرت را هم دارد.
- [آیت الله بهجت] کسی که چیزی را اجاره داده، تا آن را تحویل ندهد، حق مطالبه اجرت را ندارد و همچنین اگر برای انجام عملی اجیر شده باشد، پیش از انجام عمل حق مطالبه اجرت را ندارد.
- [آیت الله جوادی آملی] .هرگاه کسی برای انجام دادن کار معیّن اجیر شود و بر خلاف آن عمل کند, مانند آنکه رنگرز برخلاف رنگ تعهّدشده رنگآمیزی کند; یا خیّاط برخلاف کیفیّت دوخت قراردادشده بدوزد, نه اجاره بهای تعیین شده را میتواند طلب کند; نه اُجرت مثل را. 1392.12.12 جوادی آملی
- [آیت الله سیستانی] کسی که چیزی را اجاره داده است ، تا آن چیز را تحویل ندهد ، حق ندارد اجاره آن را مطالبه کند ، و نیز اگر برای انجام عملی اجیر شده باشد ، پیش از انجام عمل حقّ مطالبه اجرت را ندارد ، مگر در مواردی که معمول است اجرت پیش از انجام عمل پرداخت شود ، مانند اجیر برای حج .
- [آیت الله سبحانی] اگر انسان اجیر شود که در روز معینی کاری را انجام دهد و در آن روز برای انجام آن کار حاضر شود، کسی که او را اجیر کرده مقدمات کار او را فراهم نکند باید اجرت او را بدهد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که چیزی را اجاره داده تا آن را در اختیار مستأجر نگذارد، حقّ ندارد مالالاجاره را مطالبه کند؛ مگر در اجاره شرط کرده باشند و کسی که برای انجام عملی اجیر شده باشد، در صورتی که شرط نکرده باشند قبل از انجام عمل حقّ مطالبه اجرت ندارد؛ بلی چنانچه معمول باشد که پیش از انجام عمل اجرت را بدهند - مثل اجیر شدن برای حجّ یا زیارت در زمان کنونی - میتواند قبل از عمل اجرت را مطالبه کند؛ مگر شرط تأخیر کرده باشند.