سقط جنین
افتادن جنین از رحم قبل از کامل شدن را سقط جنین گویند. عنوان یاد شده در بابهاى نکاح و دیات و نیز مسائل مستحدثه به کار رفته است.
اگر توسط آزمایشات پزشکی معلوم شود جنین در شکم مادر از نظر جسمی یا عقلی نقص مهمی دارد، آیا سقط جنین جایز است؟
نقص جنین مجوز سقط آن نمی شود، خصوصاً بعد از ولوج روح، بلی چنانچه قبل از آنکه در او روح دمیده شود، به شرحی که در جلد اول، جامع المسائل، پاسخ سؤال 1946 بیان شده، معلوم شود و یقین کنند که جنین ناقص است و نقص او به حدی است که اگر بماند و به همان نحو متولد شود نگهداری او موجب عسر و حرج شدید و غیرقابل تحمل برای والدین خصوصاً مادر او شود در چنین صورتی ظاهراً خود مادر می تواند آن را سقط کند ولی دیه آن را طبق همان مسأله به پدر جنین بدهد. یا اینکه پدر جنین وی را حلال و برئ الذمه کند.
نقص جنین مجوز سقط آن نمی شود، خصوصاً بعد از ولوج روح، بلی چنانچه قبل از آنکه در او روح دمیده شود، به شرحی که در جلد اول، جامع المسائل، پاسخ سؤال 1946 بیان شده، معلوم شود و یقین کنند که جنین ناقص است و نقص او به حدی است که اگر بماند و به همان نحو متولد شود نگهداری او موجب عسر و حرج شدید و غیرقابل تحمل برای والدین خصوصاً مادر او شود در چنین صورتی ظاهراً خود مادر می تواند آن را سقط کند ولی دیه آن را طبق همان مسأله به پدر جنین بدهد. یا اینکه پدر جنین وی را حلال و برئ الذمه کند.
عنوان سوال:
اگر توسط آزمایشات پزشکی معلوم شود جنین در شکم مادر از نظر جسمی یا عقلی نقص مهمی دارد، آیا سقط جنین جایز است؟
پاسخ:
نقص جنین مجوز سقط آن نمی شود، خصوصاً بعد از ولوج روح، بلی چنانچه قبل از آنکه در او روح دمیده شود، به شرحی که در جلد اول، جامع المسائل، پاسخ سؤال 1946 بیان شده، معلوم شود و یقین کنند که جنین ناقص است و نقص او به حدی است که اگر بماند و به همان نحو متولد شود نگهداری او موجب عسر و حرج شدید و غیرقابل تحمل برای والدین خصوصاً مادر او شود در چنین صورتی ظاهراً خود مادر می تواند آن را سقط کند ولی دیه آن را طبق همان مسأله به پدر جنین بدهد. یا اینکه پدر جنین وی را حلال و برئ الذمه کند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر سقط جنین با رضایت کامل پدر و مادر، توسط دکتر جراح، یا تزریق آمپول، انجام شود، دیه آن به عهده کیست؟ و اگر دکتر دارو را بدهد و مادر مصرف کند و جنین سقط شود، به عهده کیست؟
- چنانچه زنی که مبتلا به جنون است آبستن شود، با توجه به امکان انتقال بیماری روانی به جنین و همچنین عدم امکان مراقبت بیمار از فرزند خود، آیا سقط جنین جایز است؟
- آیا سقط درمانی در مورد مادرانی که بیماری پیشرفته ای دارند و ادامه حاملگی برای مادر خطر جانی در پی دارد، در دو فرض سن جنین قبل و بعد از چهار ماهگی مجاز است یا خیر؟
- در مورد بیمارانی که حاملگی برای آنان خطر جانی دارد و امکان بهبود وضع جسمی و روانی آنان از نظر مساعد شدن حاملگی در آینده هم وجود ندارد. به عبارت دیگر: ضرورتهای پزشکی ایجاب می کند هیچ گاه یا حتی الامکان حامله نشوند، آیا قطع دائم حاملگی جایز است؟
- آیا جایز است نطفه ای را که تبدیل به جنین شده، در رحم زنی قرار دهند؟ و در چنین فرضی این زن، مادر محسوب می شود یا نه؟
- رحم خانمی در اثر ضعیف بودن، جنین را نگه نمی دارد، پزشک گفته است: اگر تخمک خانم دیگری، به رحم این زن منتقل شود، رحم تقویت شده و جنین سقط نمی شود. آیا این عمل جایز است؟ و در صورت انجام چنین عملی کودک به چه کسی ملحق می شود؟
- ماده 91 قانون تعزیرات که به تأیید فقهای شورای نگهبان رسیده و لازم الاجرا می باشد، مقرر می دارد: (اگر زن حامله برای سقط جنین به طبیب و یا قابله مراجعه کند، و طبیب هم عالماً و عامداً مباشرت به اسقاط جنین کند، دیه جنین به عهده اوست. و اگر روح در جنین دمیده باشد، باید قصاص شود. و اگر او را به وسایل اسقاط جنین راهنمایی کند، به شش ماه تا سه سال حبس محکوم می شود.)نظر به این که فقهای شیعه در مورد جنین بین حلول روح و غیر آن فرقی قائل نیستند و در هرحال سقط جنین، موجب ثبوت قصاص نمی شود; آیا ماده قانونی مذکور منطبق با شرع می باشد یا خیر؟ در صورت منفی بودن، با توجه به عدم مخالفت شورای نگهبان با آن، تکلیف قاضی در صدور حکم چیست؟
- در صورتی که پزشک متخصص با رضایت زن و شوهر، بچه ناقص الخلقه ای را که نواقص جسمی او با دستگاه تشخیص داده شده است، از روی ندانستن مسأله سقط کنند، آیا دیه ای باید پرداخت شود؟ و در صورت وجوب دیه، پرداخت آن متوجه چه کسی است؟ و اگر مباشر سقط، پدر و مادر را نمی شناسد، دیه را باید به چه کسی بپردازد؟
- در مورد مادران بیماری که ادامه حاملگی با حیات مادر مغایرت پیدا می کند و جنین از نظر سنی در وضعیتی است که امکان ادامه حیات وی، خارج از رحم مادر وجود ندارد و بعد از مرگ مادر او هم فوت خواهد نمود، آیا می توان به منظور نجات جان یک نفر یعنی مادر به حاملگی خاتمه داد؟
- اگر پزشک دارو یا روش تشخیصی را که در حال حاضر کاملا غیر مضر شناخته شده، به خانم بارداری توصیه کند; اما بعداً مشخص گردد این اعمال برای مادر یا جنین، کاملا مضر بوده اند (همانطور که این مورد در تاریخ پزشکی رخ داده است)، آیا پزشک در قبال عوارض حاصله از این موارد، مسؤولیتی به عهده خواهد داشت؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] هرگاه دکتر تشخیص دهد که حمل برای مادر زیان دارد و اگر در شکم بماند یا مادر یا هر دو میمیرند، آیا در این صورت سقط جنین جایز است؟
- [آیت الله بهجت] سقط جنین در چه صورتی قصاص دارد؟ اگر پزشکی به درخواست والدین به سقط جنین اقدام کرد، چه مسؤولیتی دارد؟
- [آیت الله سبحانی] اگر بقای جنین خوف مرگ مادر را در پی داشته باشد، آیا سقط جایز است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر طبیبی متوجّه شود که جنین درون شکم مادری، دارای نقص عضو می باشد که در صورت اطّلاع دادن به والدین او، احتمال می دهد آنان اقدام برای سقط جنین بنمایند و شاید هم در مقام معالجه نقص عضو از جنین برآیند که احتمال بهبودی بسیار کم است و در ضمن اگر اطّلاع ندهد در معرض شکایت والدین نسبت به عدم اطّلاع به آنان از وضعیت جنین قرار نخواهد گرفت، بفرمایید وظیفه طبیب در این جا چیست؟
- [آیت الله جوادی آملی] احتراماً خواهشمندم نظر شریف خود را در رابطه با (جواز و عدم جواز سقط جنین در قبل و بعد از چهار ماهگی در صورتی که تشخیص طبی قطعی (و یا احتمالی بیش از 85%) این باشد که جنین غیر طبیعی بوده و با مشکلات متعدّد جسمی و عقلی (نظیر مونگول بودن و یا شدیدتر از آن) متولد خواهد شد و یا قبل از تولد از بین خواهد رفت) اعلام فرمایید. همچنین اگر مادر با تجویز پزشک معالج و رضایت شوهر با خوردن دارو موجبات سقط جنین را فراهم کرده باشد تکلیف در رابطه با دیه و یا کفاره چه می‌باشد؟
- [آیت الله جوادی آملی] احتراماً خواهشمندم نظر شریف خود را در رابطه با (جواز و عدم جواز سقط جنین در قبل و بعد از چهار ماهگی در صورتی که تشخیص طبی قطعی (و یا احتمالی بیش از 85%) این باشد که جنین غیر طبیعی بوده و با مشکلات متعدّد جسمی و عقلی (نظیر مونگول بودن و یا شدیدتر از آن) متولد خواهد شد و یا قبل از تولد از بین خواهد رفت) اعلام فرمایید. همچنین اگر مادر با تجویز پزشک معالج و رضایت شوهر با خوردن دارو موجبات سقط جنین را فراهم کرده باشد تکلیف در رابطه با دیه و یا کفاره چه می‌باشد؟
- [آیت الله جوادی آملی] احتراماً خواهشمندم نظر شریف خود را در رابطه با (جواز و عدم جواز سقط جنین در قبل و بعد از چهار ماهگی در صورتی که تشخیص طبی قطعی (و یا احتمالی بیش از 85%) این باشد که جنین غیر طبیعی بوده و با مشکلات متعدّد جسمی و عقلی (نظیر مونگول بودن و یا شدیدتر از آن) متولد خواهد شد و یا قبل از تولد از بین خواهد رفت) اعلام فرمایید. همچنین اگر مادر با تجویز پزشک معالج و رضایت شوهر با خوردن دارو موجبات سقط جنین را فراهم کرده باشد تکلیف در رابطه با دیه و یا کفاره چه می‌باشد؟
- [سایر] آیا در اسلام (شیعه)، سقط جنین به غیر از موارد بیماری یا پزشکی مجاز است؟
- [آیت الله مظاهری] اگر پزشکی به درخواست زنی، جنین او را سقط کند، آیا باید قصاص شود؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر آزمایشات طبی روی حیوانات انجام شود و در پایان، حیوانات از بین بروند، صرف نظر از ضمان، آیا چنین کاری برای پیشرفت پزشکی جایز است؟
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] 10 در صورتی که یقین یا خوف خطر یا ضرر مهمی برای مادر داشته باشد در مراحل اولیه جایز است.
- [آیت الله بهجت] در موردی که به تشخیص دکتر حمل برای مادر ضرر دارد و ادامه حمل ممکن است منجر به مرگ مادر شود، چنانچه اشکالی در تشخیص دکتر نباشد و تحقیق کامل هم در این جهت شده باشد، سقط جنین قبل از دمیده شدن روح مانعی ندارد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] هر گاه مادر بمیرد و بچه در شکمش زنده باشد یا امکان حیات یافتن وی باشد، اگر چه احتمال زنده ماندن طفل یا حیاتیافتن جنین ضعیف باشد، باید به ترتیبی که در مسأله پیش گفته شد؛ به هر راهی که برای زنده ماندن بچه سودمندتر است، بچه را از شکم مادر بیرون آورند و محل بریدگی را بدوزند.
- [آیت الله مظاهری] تحقیقات روی حیوان در علم پزشکی یا جراحی و مانند اینها، اگر پیشرفت علم متوقف بر آن باشد اشکال ندارد، ولی تحقیقات روی انسان موقعی جایز است که علاوه بر رضایت او خطر جانی و روحی و جسمی برای او نداشته باشد.
- [آیت الله سیستانی] انداختن حَمْل پس از انعقاد نطفه، جایز نیست، مگر اینکه باقی ماندن حمل برای مادر ضرر جانی داشته باشد، یا مستلزم حرج شدیدی باشد که معمولاً تحمل نمی‌شود، که در این صورت قبل از دمیدن روح و جان گرفتن جنین اسقاط آن جایز است، و بعد از آن مطلقاً جایز نیست. و اگر مادر حمل خود را بیندازد، دیه آن بر مادر واجب است، و باید آن را به پدر یا دیگر ورثهاش بپردازد. و اگر پدر حمل را بیندازد، دیهاش بر او واجب است، و باید آن را به مادر بپردازد. و اگر مباشر اسقاط پزشک باشد دیه بر او واجب است، مگر اینکه وارث ببخشد، هرچند اسقاط جنین به درخواست پدر و مادر باشد. و کافی است در دیه جنین پس از جان گرفتن آن پرداختن پنج هزار و دویست و پنجاه مثقال نقره، اگر جنین پسر باشد، و نصف این مقدار اگر دختر باشد. و بنا بر احتیاط واجب دیه جنینی که در رحم بمیرد نیز همین مقدار است. و اگر جنین جان نداشته باشد در صورتی که نطفه باشد کافی است در دیه آن یکصد و پنج مثقال نقره و اگر خون بسته باشد دویست و ده مثقال، و اگر گوشت باشد سیصد و پانزده مثقال، و اگر استخوان داشته باشد چهارصد و بیست مثقال، و اگر اعضا و جوارحش کامل باشند پانصد و بیست و پنج مثقال. و بنا بر احتیاط واجب فرقی بین پسر و دختر در فرض جان نداشتن نیست.
- [آیت الله اردبیلی] اگر حکومت صالح و شرعی احیانا مصلحت جامعه را در مهار جمعیّت و تنظیم خانواده تشخیص دهد، تشویق جامعه نسبت به آن با راهنمایی راههای حلال و منع از راههای حرام از قبیل سقط کردن جنین مانعی ندارد، ولی الزام افراد به محدود نمودن نسل جایز نیست.
- [آیت الله مکارم شیرازی] 9 برای جلوگیری از انعقاد نطفه هر وسیله مشروعی که بی ضرر باشد و باعث نقص مرد یا زن نشود یعنی مرد یا زن برای همیشه از قابلیت تولید مثل ساقط نگردند، ذاتاً مجاز است; ولی اگر مستلزم نظر و لمس نامشروع می باشد، تنها در صورت ضرورت فردی یا اجتماعی جایز است.
- [آیت الله سیستانی] اگر انسان یقین یا اطمینان داشته باشد که روزه برایش ضرر قابل توجهی دارد ، یا آن را احتمال بدهد ، و از آن احتمال ترس برای او پیدا شود ، چنانچه احتمال او در نظر عقلا بجا باشد ، واجب نیست روزه بگیرد ، بلکه اگر آن ضرر موجب هلاکت یا نقص عضو شود روزه حرام است ، و در غیر این صورت اگر رجاءً روزه بگیرد و بعد معلوم شود ضرر قابل توجهی نداشته ، روزهاش صحیح است .
- [آیت الله سیستانی] جایز است که زن از دستگاه پیشگیری از حاملگی، و مانند آن اگر ضرر مهمی به او نزند استفاده کند، لکن در صورتی که گذاشتن دستگاه متوقف بر نگاه کردن بهجایی است که نظر به آن حرام است، و یا لمس قسمتی از بدن که لمس آن جایز نیست، باشد، جایز نیست کسی غیر از شوهر این کار را انجام دهد مگر در صورت ضرورت، مانند اینکه بچهدار شدن برای او ضرر داشته باشد، یا مستلزم حرجی باشد که معمولاً تحمل نمی‌شود با فرض اینکه راه دیگری برای منع حمل نباشد، یا اگر باشد باز هم مستلزم ضرر یا حرج باشد. این در صورتی است که معلوم نباشد دستگاه نطفه را پس از انعقادش تلف می‌کند، وگرنه بنا بر احتیاط واجب باید در هر حال، ترک شود.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه مادر بمیرد و بچه در شکمش زنده باشد باید فورا بچه را بوسیله کسانی که در مسأله پیش اشاره شد از هر طرفی که سالم بیرون می آید بیرون آورند و دوباره شکم او را بدوزند و حتی الامکان باید این کار زیر نظر اهل فن انجام گیرد و اگر اهل فن نباشد، پهلوی چپ را می شکافند و بچه را فورا بیرون می آورند.