در فرض مذکور که قتل عمد بوده و قاتل خودکشی کرده است موضوع قصاص منتفی شده و دلیلی هم بر ثبوت دیه نداریم. لذا ولی مقتول حق مطالبه دیه ندارد. بلی اگر ولی دم پس از وقوع قتل، با قاتل به گرفتن دیه عضوی، با دیه آن عضو اگر دیه مقدره دارد، محاسبه می شود، بنابر این اگر پوست یک دست پاره شود، چون دیه مقدره یک دست، پنجاه شتر یا پانصد دینار است و دیه پاره شدن و خراش پوست سر یک صدم دیه کامل انسان است، پس دیه آن روی این حساب، یک صدم دیه دست، یعنی نصف شتر یا پنج دینار است، و اگر پوست یک بند از انگشت ابهام که دو بند دارد، پاره شود، چون دیه یک بند آن پنج شتر یا پنجاه دینار است، به حساب یک صدم دیه آن، یک بیستم شتر یا نصف دینار (یک صدم پنجاه دینار) است. و اگر پوست یک بند از سایر انگشتان که سه بند دارند، پاره شود، چون دیه مقدّره یک بند، سه شتر و ثلث آن، یا سی و سه دینار و ثلث دینار است. به حساب یک صدم، یک سی ام شتر یا یک ثلث دینار است.و اگر جراحت وارده بر یک شست، به گوشت برسد و کمی از آن را هم پاره کند، دیه آن دو صدم از پنجاه شتر یا دو صدم از پانصد دینار است (که دیه یک دست می باشد) (یعنی دیه، یک شتر، یا ده دینار است چون همین زخم اگر بر سر و صورت واقع شود، دیه آن دو شتر یا بیست دینار که دو صدم دیه کامله است می باشد) و اگر جراحت وارده بر یک بند انگشت شست، مثلاً به گوشت برسد و کمی از گوشت را هم پاره کند، دیه آن به حساب دوصدمِ یک دهم شتر یا یک دینار می شود و به همین حساب، سایر مراتب جراحات وارده بر بدن، محاسبه و دیه تعیین می شود. اما اگر جراحت، بر عضوی وارد شود که دیه مقدّره ندارد دیه آن ارش و با حکومت تعیین می شود. والله العالم (به تفصیل الشریعه فی کتاب الدیات دیة الشجاج و الجراح، مسأله 6 و جواهر الکلام، ج 42، ص350 و مهذب الأحکام، ج29، ص299 مراجعه شود).صلح و مصالحه کرده و بعد از آن قاتل خودکشی کرده است در این صورت حق مطالبه دیه را دارد.
شخصی عمداً کسی را به قتل رسانده و بعداً خودکشی کرده است، حال ولیّ مقتول تقاضای دیه دارد، وظیفه چیست؟
در فرض مذکور که قتل عمد بوده و قاتل خودکشی کرده است موضوع قصاص منتفی شده و دلیلی هم بر ثبوت دیه نداریم. لذا ولی مقتول حق مطالبه دیه ندارد. بلی اگر ولی دم پس از وقوع قتل، با قاتل به گرفتن دیه عضوی، با دیه آن عضو اگر دیه مقدره دارد، محاسبه می شود، بنابر این اگر پوست یک دست پاره شود، چون دیه مقدره یک دست، پنجاه شتر یا پانصد دینار است و دیه پاره شدن و خراش پوست سر یک صدم دیه کامل انسان است، پس دیه آن روی این حساب، یک صدم دیه دست، یعنی نصف شتر یا پنج دینار است، و اگر پوست یک بند از انگشت ابهام که دو بند دارد، پاره شود، چون دیه یک بند آن پنج شتر یا پنجاه دینار است، به حساب یک صدم دیه آن، یک بیستم شتر یا نصف دینار (یک صدم پنجاه دینار) است. و اگر پوست یک بند از سایر انگشتان که سه بند دارند، پاره شود، چون دیه مقدّره یک بند، سه شتر و ثلث آن، یا سی و سه دینار و ثلث دینار است. به حساب یک صدم، یک سی ام شتر یا یک ثلث دینار است.و اگر جراحت وارده بر یک شست، به گوشت برسد و کمی از آن را هم پاره کند، دیه آن دو صدم از پنجاه شتر یا دو صدم از پانصد دینار است (که دیه یک دست می باشد) (یعنی دیه، یک شتر، یا ده دینار است چون همین زخم اگر بر سر و صورت واقع شود، دیه آن دو شتر یا بیست دینار که دو صدم دیه کامله است می باشد) و اگر جراحت وارده بر یک بند انگشت شست، مثلاً به گوشت برسد و کمی از گوشت را هم پاره کند، دیه آن به حساب دوصدمِ یک دهم شتر یا یک دینار می شود و به همین حساب، سایر مراتب جراحات وارده بر بدن، محاسبه و دیه تعیین می شود. اما اگر جراحت، بر عضوی وارد شود که دیه مقدّره ندارد دیه آن ارش و با حکومت تعیین می شود. والله العالم (به تفصیل الشریعه فی کتاب الدیات دیة الشجاج و الجراح، مسأله 6 و جواهر الکلام، ج 42، ص350 و مهذب الأحکام، ج29، ص299 مراجعه شود).صلح و مصالحه کرده و بعد از آن قاتل خودکشی کرده است در این صورت حق مطالبه دیه را دارد.
- فردی دو نفر را به قتل رسانده است (یک زن و یک مرد را) حکم مسأله را چنانچه اولیای دم یکی از مقتولین یا هر دو تقاضای قصاص یا دیه را داشته باشند بیان کنید.
- شخصی چند زن را به قتل رسانده است و اولیای دم خواهان قصاص هستند. آیا باید اولیای دم هر کدام نصف دیه مرد را به اولیای قاتل بپردازند؟ نحوه پرداخت آن را بیان فرمایید.
- چند نفر جمعاً شخصی را به قتل رسانده اند. و پزشک قانونی تشخیص داده که ضربه معینی که به جای معین مقتول اصابت کرده، موجب قتل او شده است. حال اگر معلوم باشد آن ضربه معیّن توسط چه کسی وارد شده، آیا همه ضاربین قصاص می شوند یا کسی که ضربه کاری را زده است؟
- شخصی در ماه ذی قعده، که دیه زیادتر است، یک نفر را کشته است و اولیاء مقتول به پرداخت دیه راضی شده اند، مقدار دیه را بیان فرمایید.
- مردی همسر خود را عمداً به قتل رسانده است. ولیّ دم مادرزن و یک فرزند صغیر از همان شوهر است. بنابر این، تقاضای قصاص نفس از ناحیه مادر مشروط به ردّ نصف دیه یک مرد به قاتل و تأمین و تضمین سهم صغیر می باشد اگر مادر مقتوله ضمن تقاضای قصاص اظهار عجز از پرداخت نصف دیه به قاتل و نیز سهم صغیر بکند، آیا قصاص قهراً تبدیل به دیه می شود؟ یا باید دیه از طریق بیت المال پرداخت شود و قصاص اجرا شود؟ و یا حق قصاص تا زمان ایسار ولیّ دم باقی مانده و قاتل رها می گردد؟
- مردی زنی را در ماه حرم به قتل رسانیده است. با توجه به این که وقوع قتل در این زمان موجب اضافه شدن ثلث دیه می شود، اگر اولیاء دم تقاضای قصاص جانی را داشته باشند، باید نصف دیه یک مرد در ماه حرام را به او بپردازند یا نصف دیه یک مرد در غیر ماه حرام؟
- کور کردن چشم ناظر صحنه قتل و همینطور حبس آمر به قتل و ممسک مقتول، آیا حق اولیای مقتول می باشد تا متوقف بر مطالبه باشد، یا اینکه حکم است؟
- مردی عمداً زنی را به قتل رسانده است. اکنون اولیاء دم درخواست قصاص وی را کرده اند، نظر به این که قصاص نفس مشروط به ردّ نصف دیه یک مرد به قاتل است، اگر اولیاء دم اظهار عجز از پرداخت نصف دیه کنند، آیا قصاص قهراً به دیه تبدیل می شود یا دیه باید از طریق بیت المال تأمین شود؟ یا حق قصاص تا زمان ایسار ولیّ دم باقی مانده و قاتل رها می گردد؟
- آیا در تغلیظ دیه قتل در ماههای حرام، فرقی بین قتل عمد و خطا وجود دارد؟
- شخصی با اتومبیل خود شخصی را زیر گرفته و کشته و فرار کرده است. اکنون پس از سالها به فکر جبران افتاده ولی زن یا مرد بودن مقتول برای او معلوم نیست و با توجه به اینکه اولیاء دم نیز نامعلومند و این شخص می خواهد دیه او را بعنوان مجهول المالک به فقرا صدقه دهد بیان بفرمایید چه مقدار دیه بپردازد؟
- [آیت الله سبحانی] شخصی مرتکب قتل غیر عمدی گردیده و توانائی پرداخت دیه را ندارد وظیفه چنین فردی چیست؟
- [آیت الله علوی گرگانی] در مورد شخصی که به قتل عمدی دیگری اقرار کرده است و جرم قتل عمدی وی به اثبات رسیده ولی مجرم اقدام به خودکشی میکند آیا قصاص و دیه هر دو ساقط است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در صورتی که مردی زنی را به قتل رسانده باشد بفرمایید: الف . هنگامی که اولیای مقتول میخواهند برای قصاص، نصف دیه را به قاتل بدهند انتخاب نوع دیه با اولیای دم است یا جانی؟ ب . در صورت عدم تمکن اولیای دم از پرداخت این مبلغ و درخواست آنان از دستگاه قضایی، آیا میتوان فاضل دیه را از بیت المال پرداخت نمود؟
- [آیت الله بهجت] شخصی در نزاع، علاوه بر مجروح نمودن اعضای خانواده، پدرش را نیز به قتل رسانده است و عاقله نیز منحصر به مصدومین می باشد. آیا عاقله ی مذکور که همان مجروحین می باشند، می توانند علاوه بر تقاضای قصاص، مطالبه دیه برای خود از جانی مذکور نمایند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] شخصی با اعتقاد به این که دامادش (شوهر دخترش) با همسر او زنا نموده است عمداً وی را به قتل رسانده است، آیا علم به زنا مجوّز قتل می شود؟ و آیا اعتقاد قاتل، تأثیری در نوع قتل دارد و موضوع ملحق به اعتقاد به مهدورالدّم بودن مقتول می باشد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] شخصی با اعتقاد به این که دامادش (شوهر دخترش) با همسر او زنا نموده است عمداً وی را به قتل رسانده است، آیا علم به زنا مجوّز قتل می شود؟ و آیا اعتقاد قاتل، تأثیری در نوع قتل دارد و موضوع ملحق به اعتقاد به مهدورالدّم بودن مقتول می باشد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر در جریان تصادف رانندگی مقتول مقصّر شناخته شود آیا باز نسبت به راننده خطاء در قتل محسوب است که دیه مقتول برعاقله راننده واجب گردد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر در جریان تصادف رانندگی مقتول مقصّر شناخته شود آیا باز نسبت به راننده خطاء در قتل محسوب است که دیه مقتول برعاقله راننده واجب گردد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] شخصی با اعتقاد به این که دامادش (شوهر دخترش) با همسر او زنا نموده است عمداً وی را به قتل رسانده است، آیا علم به زنا مجوّز قتل می شود؟ و آیا اعتقاد قاتل، تأثیری در نوع قتل دارد و موضوع ملحق به اعتقاد به مهدورالدّم بودن مقتول می باشد؟
- [آیت الله بهجت] مردی زنی را به قتل رسانده و مستحق قصاص شده است. اولیای دم مقتول قدرت بر ادای اضافه دیه به ورثه ی قاتل ندارند. آیا فاضل دیه را می توان از بیت المال پرداخت؟ در صورتی که پاسخ منفی باشد، حکم قصاص چیست؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] قتل بر سه گونه است: اوّل: قتل عمدی، در قتل عمدی یا قاتل به قصد قتل دیگری را میکشد یا با وسیلهای که به حسب عادت کشنده است و قاتل هم احتمال عقلایی این امر را بدهد قتل صورت میگیرد. دوم: قتل شبه عمد، در قتل شبه عمد شخصی کسی را با آلتی بزند که به حسب عادت کشنده نیست و یا قاتل این امر را احتمال نمیدهد و قصد کشتن هم نداشته باشد و اتّفاقاً بکشد. سوم: قتل خطای محض، در قتل خطای محض قاتل انجام کاری بر روی مقتول را قصد نکرده، بلکه مثلاً برای شکار حیوانی تیر انداخته ولی اشتباهاً کسی را کشته است. در قتل عمد، ولیّ مقتول میتواند قاتل را عفو کند، یا در صورت وجود شرائط قصاص، او را با حکم حاکم شرع بکشد و اگر مقتول مسلمان، زن یا دختر باشند، اگر چه قاتل مسلمان او را هم میتوان کشت، لکن اگر قاتل، مرد باشد، باید نصف دیه او را به وی بدهند و ولیّ مقتول میتواند در صورت رضایت آنها به مقداری که طرفین راضی شوند از قاتل دیه بگیرد و در صورتی که رضایت آنها به دیهای باشد که در شرع معیّن شده است، چون اندازههایی که در شرع برای دیه تعیین شده مختلف است، قاتل میتواند هر اندازهای را که مایل است انتخاب کند، بنابراین میتواند قیمت نقره را که از سایر اقسام دیه کمتر است بدهد و اگر رضایت آنها به قسم خاصّی از دیه باشد، قاتل باید همان قسم را بدهد. در قتل شبه عمد و خطای محض، ولیّ مقتول حقّ ندارد قاتل را بکشد، بلکه حقّ دریافت دیه دارد که در قتل شبه عمد از خود قاتل و در قتل خطای محض از عاقله (یعنی قوم و خویشان پدری قاتل) و در صورت ندادن آنها از خود قاتل دیه گرفته میشود.
- [آیت الله مظاهری] در قتل خطا و قتل شبه عمد، قاتل باید علاوه بر دیه، شصت روز روزه بگیرد و اگر نتواند، شصت فقیر را سیر نماید، و در قتل عمد اگر ورثه مقتول عفو کنند یا با قاتل بر دیه توافق نمایند، قاتل باید شصت روز روزه بگیرد و شصت فقیر را هم سیر نماید.
- [آیت الله مظاهری] دیه قتل عمد را باید در ظرف یک سال بدهند، و دیه قتل شبه عمد و قتل خطایی را میتوانند در ظرف سه سال به سه قسط بدهند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] در قتل عمد در صورتی که اولیای مقتول قاتل را عفو کنند یا دیه بگیرند، قاتل باید دو ماه پی در پی روزه بگیرد و شصت فقیر را سیر کند (البتّه وظیفه آزاد کردن یک بنده را هم دارد که در زمان کنونی منتفی است) و در قتل شبه عمد یا خطای محض باید علاوه بر دیه، خود قاتل یک بنده آزاد کند و اگر نتواند بنده آزاد کند (که در زمان کنونی چنین است) دو ماه پی در پی روزه بگیرد و اگر این را هم نتواند شصت فقیر را سیر کند.
- [آیت الله مظاهری] دیه مقتول از ترکه او محسوب میشود، ولی خویشان مادری از آن ارث نمیبرند.
- [آیت الله مظاهری] اگر ده انگشت کسی را از بیخ ببرند دیه آن دیه قتل است، و دیه هر انگشت یک دهم دیه قتل است، و دیه هر بند انگشت یک سوّم دیه انگشت است، و در انگشت شَست دیه هر بند نصف دیه انگشت است.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] دیه ای که قاتل باید بدهد در صورتی که مقتول مرد و مسلمان و آزاد باشد یکی از شش چیز است: اول در قتل عمدی صد شتر که داخل سال ششم شده باشند. و در قتل خطای محض و شبه عمد؛ سن شترها کمتر از این است. دوم دویست گاو. سوم هزار گوسفند. چهارم دویست حله و هر حله دو پارچه ای است که در یمن می بافند. پنجم هزار مثقال شرعی طلا که هر مثقال 18 نخود است. ششم ده هزار درهم که هر درهمی 6/12 نخود نقره سکه دار است. و اگر مقتول؛ زن و مسلمان و آزاد باشد؛ دیه او در هر یک از این شش چیز نصف دیه مرد است. و اگر مقتول کافر ذمی باشد؛ در صورتی که مرد باشد دیه او هشتصد درهم و در صورتی که زن باشد دیه او چهارصد درهم است و اگر کافر غیر ذمی باشد دیه ندارد. و دیه مقتولی که غلام یا کنیز باشد؛ قیمت او است در صورتی که بیشتر از دیه آزاد نباشد و در صورتی که قتل عمدی هم باشد نمی شود قاتل آزاد را برای او کشت.
- [آیت الله خوئی] دیهای که قاتل باید بدهد درصورتی که مقتول مرد و مسلمان و آزاد باشد یکی از شش چیز است: (اول): در قتل عمدی صد شتر که داخل سال ش- شم شده باشند. و در قتل خطای محض و شبه عمد سن شترها کمتر از این است. (دوم): دویست گاو. (سوم): هزار گوسفند. (چهارم): دویست حله و ه- ر ح- ل- ه دو پ- ارچ- ه است و اولی این است که از پارچههای یمن باشد. (پنجم): هزار مثقال شرعی طلا که هر مثقال آن 18 نخود است. (ششم): ده هزار درهم که هر درهمی 6/ 12 نخود نقره سکهدار است. و اگر مقتول زن و مسلمان و آزاده باشد دیة او در هر یک از این شش چیز نصف دیة مرد است و اگر مقتول کافر ذمی باشد درصورتی که مرد باشد دیة او هشتصد درهم و درصورتی که زن باشد دیة او چهارصد درهم است و اگر کافر غیر ذمّی باشد دیه ندارد و دیة مقتولی که غلام یا کنیز باشد قیمت او است درصورتی که بیشتر از دیة آزاد نباشد و درصورتی که قتل عمدی هم باشد نمیشود قاتل آزاد را برای او کشت.
- [آیت الله سیستانی] اگر کسی یکی از خویشان خود را عمداً و به ناحق بکشد ، از او ارث نمیبرد ، ولی اگر قتل به حق باشد مانند قصاص یا اجرای حد یا دفاع ، ارث میبرد ، و همچنین اگر از روی خطا باشد ، مثل آنکه سنگ را به هوا بیندازد و اتفاقاً به یکی از خویشان او بخورد و او را بکشد ، از او ارث میبرد ، ولی از دیه قتل که عاقله میپردازد ارث نمیبرد و همچنین قتل شبه عمد یعنی : اینکه کاری کند که معمولاً موجب قتل نیست و قصد قتل هم نداشته ، ولی قصد انجام آن نسبت به مقتول داشته است مانع ارث نمیشود .
- [آیت الله بهجت] اگر کسی عمداً و به ناحق دیگری را بکشد، ولیّ مقتول میتواند قاتل را عفو کند یا بکشد، یا به مقداری که در مسئله بعد گفته میشود از او دیه بگیرد، امّا اگر از روی خطا بکشد، ولیّ مقتول حق ندارد او را بکشد، امّا میتواند دیه بگیرد.