تغییر
تبدیل یعنی تغییر دادن و عوض کردن یک چیز با چیز دیگر.
اگر مکلّف، در حال خواندن نماز گمان پیدا کند که قبله در جهتی غیر از آن جهتی است که به سوی آن نماز میخواند، آیا میتواند جهت خود را به سوی طرفی که گمان پیدا کرده، تغییر دهد؟
باید جهت خود را به آن طرفی که ظن پیدا کرده، تغییر دهد، مگر این که به مقتضای ظنّ فعلی او جهت اولی، پشت به قبله و یا به طرف راست و یا چپ قبله باشد که در آن صورت، باید نماز را اعاده کند.
باید جهت خود را به آن طرفی که ظن پیدا کرده، تغییر دهد، مگر این که به مقتضای ظنّ فعلی او جهت اولی، پشت به قبله و یا به طرف راست و یا چپ قبله باشد که در آن صورت، باید نماز را اعاده کند.
عنوان سوال:
اگر مکلّف، در حال خواندن نماز گمان پیدا کند که قبله در جهتی غیر از آن جهتی است که به سوی آن نماز میخواند، آیا میتواند جهت خود را به سوی طرفی که گمان پیدا کرده، تغییر دهد؟
پاسخ:
باید جهت خود را به آن طرفی که ظن پیدا کرده، تغییر دهد، مگر این که به مقتضای ظنّ فعلی او جهت اولی، پشت به قبله و یا به طرف راست و یا چپ قبله باشد که در آن صورت، باید نماز را اعاده کند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- شخصی خانه جدیدی میخرد. در ابتدای امر برای یافتن قبله از یکی از همسایهها جهت قبله را میپرسد و به آن جهت نماز میخواند؛ اما بعدها با گذاشتن قبله نما اطمینان پیدا میکند جهتی را که سالها به طرف آن نماز میخوانده، اشتباه بوده است. با توجه به این که این فرد از راههای معتبر، برای یافتن قبله استفاده نکرده است، آیا باید نماز هایی که در این سالها خوانده، قضا نماید؟
- چنانچه برای بیمار، خواندن نماز به سوی قبله امکان نداشته و یا مشکل باشد (مثل این که روی تختی خوابیده که جهت آن مخالف قبله است و نمیتوان جهت آن را تغییر داد و یا تغییر دادن آن بسیار مشکل است)، چگونه باید نماز بخواند؟ و آیا جهات دیگر برایش یکسان است؟
- اگر نمازگزار به طرفی که یقین داشت قبله است نماز خواند و پس از نماز فهمید پشت به قبله یا به طرف راست یا چپ قبله نماز خوانده است، در این صورت نمازش چه حکمی دارد؟
- گاهی تعیین قبله توسط نمازگزار، موافق با جهت قبله در محرابها و قبرهای آن منطقه نیست. آیا نمازگزار، میتواند به طرف قبلهای که خودش تعیین کرده، نماز بخواند؟
- فردی شروع به نماز طواف میکند، لکن ازدحام جمعیت مانع از استقرار و آرامش بدن او می‌شود و نماز را به هم زده، دوباره شروع به نماز میکند و با سختی و به قدر امکان دو رکعت نماز میخواند و بعد از تمام شدن نماز، برای بار سوم نماز میخواند. آیا خواندن بیش از یک بار نماز، ضرری به حج میزند یا خیر؟
- شخصی از دنیا رفته و نماز قضا برعهده او باقی مانده است، آیا شخص دیگری که نماز قضای او را تبرّعا میخواند، میتواند آن را به صورت جماعت (به عنوان امام یا مأموم) به جا آورد یا این که در نماز جماعت، باید نمازی را که بر خود انسان واجب شده است، بخواند؟
- کسی به گمان این که وقت نماز داخل شده، به نیّت نماز غسل کرده و بعد از غسل متوجه شده که هنوز وقت نماز نشده است. آیا میتواند با این غسل نماز بخواند؟
- کسی که برای خواندن نماز، اجیر شده است، آیا میتواند به حداقلّ واجبات در نماز اکتفا کند و نماز را بسیار خلاصه و کوتاه بخواند یا نه؟
- شغل کسی تجارت به وسیله کشتی است و گاهی کشتی به مدت طولانی (مثلاً یک هفته) توقّفی ندارد و به ساحل نمیرسد. با توجه به این که این شخص میتواند به شغل دیگری بپردازد، آیا ترک این شغل بر او واجب است یا میتواند نماز را بدون رو به قبله بودن، در کشتی بخواند. البته در طول مسیر، همیشه میتواند جهت قبله را تشخیص دهد؟
- گفته شده: (کسی که از روی جهل به حکم شرعی، نمازش را در سفر تمام بخواند، نمازش صحیح است و دوباره خواندن نماز لازم نیست). آیا حکم صحیح بودن نماز، درباره کسی که وظیفهاش تمام خواندن است، ولی از روی جهل به حکم، نمازش را شکسته میخواند نیز صادق است یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خامنه ای] شخصی برای مدتی به جهتی که توهم میکرده قبله است نماز خوانده و بعداً فهمیده که قبله کمی متمایل به راست یا چپ است چه حکمی دارد؟
- [سایر] با سلام . در مورد تغییر قبله آیا رسول خدا (ص) قبل از تغییر قبله خودشان هم به سوی بیت المقدس نماز می خواندند و با نزول آیه تغییر قبله آیا ایشان قطعا در حال نماز بودند زیرا بر اساس برخی روایات گویا ایشان در حال نماز نبوده اند ؟ و حکمت این موضوع چه بوده است ؟
- [سایر] لطفا در خصوص تغییر قبله مسلمین ،زمان تغییر و چگونگی تغییرآن توضیحات کاملی را بیان نمایید.ضمنا در مورد جابجایی زن و مرد در نماز جماعت و تغییر قبله توضیح دهید.
- [سایر] چگونه تغییر قبله از بیت المقدس به سوی کعبه، در یک نماز انجام گرفته است؟
- [سایر] چگونه تغییر قبله از بیت المقدس به سوی کعبه در یک نماز انجام گرفته است ؟
- [سایر] چگونه تغییر قبله از بیت المقدس به سوی کعبه، در یک نماز انجام گرفته است؟
- [آیت الله بهجت] شخصی که با کشتی یا قطار یا هواپیما مسافرت می نماید، رو به سمت قبله مشغول نماز خواندن می شود. در حین ادای نماز، ناگهان کشتی تغییر مسیر می دهد و آن فرد در خلاف جهت قبله قرار می گیرد. در این وضعیت، تکلیف او چیست؟
- [آیت الله خامنه ای] رعایت جهت قبله در دستشویی قطار با توجه به تغییر مسیر آن مشکل است لطفاً حکم مسأله مذکور را بفرمایید و آیا بر مکلّف واجب است که جهت قبله را در آن مکان پیدا کند و بعد اقدام به رفع حاجت نماید؟
- [آیت الله خوئی] اگر مکلف نداند قبله را در اوّل وقت، و میداند اگر صبر کند در آخر وقت، قبله را فرا خواهد گرفت آیا جایز است در اوّل وقت نماز بخواند یا خیر؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اینجانب وارد منزل دوستم شدم و برای نماز از قبله سؤال کردم و او جهتی را معین کرد و من توجه نداشتم که باید یقین به قبله داشته باشم و نماز را خواندم، اکنون نماز چه صورتی دارد و بعدها اگر چنین پیشامدی کرد چه وظیفه ای دارم؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر یقین یا گمان کند که قبله در یکی از دو طرف است، باید به هر دو طرف نماز بخواند.
- اگر بعد از گذشتن وقت نماز شک کند که نماز خوانده یا نه یا گمان کند که نماز نخوانده، خواندن آن لازم نیست؛ ولی اگر پیش از گذشتن وقت شک کند که نماز خوانده یا نه یا گمان کند که نخوانده، باید آن نماز را بخواند؛ بلکه اگر گمان کند که خوانده نیز، باید آن را بجا آورد.
- اگر کسی که یقین به قبله ندارد بخواهد غیر از نماز عملی انجام دهد که باید رو به قبله صورت گیرد، مثلاً بخواهد سر حیوانی را ببرد، در صورت ضرورت، میتواند به گمان عمل نماید وگرنه در صورت امکان باید آن عمل را به تأخیر اندازد و پس از حصول اطمینان به جهت قبله آن را به جا آورد.
- اگر گمان او ابتدا به یک طرف بیشتر باشد و بعد دو طرف در نظر او مساوی شوند، باید به دستور شک عمل نماید و اگر اوّل دو طرف در نظر او مساوی باشند و به طرفی که وظیفه اوست بنا بگذارد و بعد گمان او به طرف دیگر تمایل پیدا کند، باید همان طرف را بگیرد و نماز را تمام کند.
- اگر به گمان این که به اندازه تهیه مقدمات نماز و خواندن یک رکعت وقت ندارد، نماز نخواند و بعد بفهمد که وقت داشته، باید قضای آن نماز را بجا آورد.
- اگر نذر کند نماز واجب خود را در جایی بخواند که به خودیِ خود ثواب نماز در آنجا زیاد نیست مثلاً نذر کند نماز را در اتاق بخواند چنانچه نماز خواندن در آنجا از جهتی بهتر باشد مثلاً به واسطه این که خلوت است انسان حضور قلب پیدا میکند نذر صحیح است.
- اگر پیش از خواندن نماز احتیاط بفهمد که رکعتهای نماز او کم بوده، چنانچه عملی که نماز را باطل میکند انجام نداده باشد، باید آنچه را از نماز نخوانده بخواند و برای سلام بیجا، احتیاطا دو سجده سهو بنماید و اگر عملی را که نماز را باطل میکند انجام داده باشد، مثلاً پشت به قبله کرده باشد، باید نماز را دوباره بجا آورد.
- اگر بعد از نماز بداند که در بین نماز حالت تردیدی داشته که مثلاً دو رکعت خوانده یا سه رکعت و بنا را بر سه گذاشته، ولی نداند که گمان او به خواندن سه رکعت بوده یا هر دو طرف در نظر او مساوی بودهاند، باید نماز احتیاط را بخواند.
- هرگاه برای ادب دستها را روی هم بگذارد، اگرچه مثل آنها نباشد، بنابر احتیاط واجب باید نماز را دوباره بخواند، ولی اگر از روی فراموشی یا ناچاری یا برای کار دیگری، مثل خاراندن دست و مانند آن، دستها را روی هم بگذارد، اشکال ندارد. * چهارم:آن که بعد از خواندن حمد، (آمین) بگوید، ولی اگر سهوا یا از روی تقیّه بگوید، نماز او باطل نمیشود. * پنجم:آن که عمدا پشت به قبله کند یا به طرف راست یا چپ قبله برگردد، بلکه اگر عمدا به قدری برگردد که نگویند رو به قبله است، اگرچه به طرف راست یا چپ نرسد، نماز او باطل است.
- روزه زن مستحاضهای که غسل بر او واجب میباشد، بنابر احتیاط در صورتی صحیح است که غسلهایی را که برای خواندن نمازهای روز بر وی واجب است، در روز انجام دهد؛ بنابر این چنانچه قبل از خواندن نماز صبح یا ظهر و عصر مستحاضه شود و استحاضه وی متوسطه یا کثیره باشد و برای نماز غسل نکند، روزه آن روز او باطل است و بنابر احتیاط واجب، غسل نماز مغرب و عشای شبی که میخواهد فردای آن را روزه بگیرد نیز شرط صحّت روزه فردا میباشد؛ ولی چنانچه برای نماز مغرب و عشاء غسل نکند، اگر پیش از طلوع فجر به جهتی (مثل نماز شب) غسل کند، برای صحّت روزه فردا کافی است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر کسی با هواپیما مسافرت کرد وخواست نماز خود را در هوا بخواند، چنانچه بتواند نماز را رو به قبله و با دیگر شرائط بجا آورد، نماز او صحیح است . و اگر نتواند در هوا نماز را رو به قبله بجا آورد، اگر وقت نماز به اندازهای وسعت دارد که پس از پیاده شدن میتواند نماز را رو به قبله بجا آورد، در این صورت نماز خواندن در هواپیما صحیح نیست و اگر وقت نماز تنگ شده باشد وتا موقع پیاده شدن وقت آن تمام می‌شود واجب است نماز را در هواپیما به آن طرفی که علم دارد قبله در آن طرف باشد بجا آورد و اگر علم نداشته باشد به هر طرفی که گمان دارد قبله باشد نماز را بخواند و اگر گمان هم نداشته باشد، میتواند به هر طرفی که بخواهد نماز را بخواند اگرچه احتیاط مستحبّ آن است که در چنین حال به چهار طرف نماز بخواند و اگر اصلاً متمکّن از خواندن نماز در هوا بسوی قبله نمیباشد، این شرط از او ساقط است.
- [آیت الله خوئی] اگر کسی با هواپیما مسافرت کرد و خواست نماز خود را در هوا بخواند، چنانچه بتواند نماز را رو به قبله و با دیگر شرایط بهجا آورد، نماز او صحیح است و اگر نتواند در هوا نماز را رو به قبله بهجا آورد، اگر وقت نماز به اندازهای وسعت دارد که پس از پیاده شدن میتواند نماز را رو به قبله بهجا آورد، در این صورت نماز خواندن در هواپیما صحیح نیست و اگر وقت نماز تنگ شده باشد و تا موقع پیاده شدن وقت آن تمام می‌شود واجب است نماز را در هواپیما به آن طرفی که علم دارد قبله در ان طرف باشد بهجا آورد و اگر علم نداشته باشد به هر طرفی که گمان دارد قبله باشد نماز را بخواند و اگر گمان هم نداشته باشد، میتواند به هر طرفی که بخواهد نماز را بخواند اگرچه احتیاط مستحب آن است که در چنین حال به چهار طرف نماز بخواند و اگر اصلًا متمکن از خواندن نماز در هوا به سوی قبله نمیباشد این شرط از او ساقط است.
- [آیت الله سیستانی] اگر برای پیدا کردن قبله وسیلهای ندارد ، یا با اینکه کوشش کرده ، گمانش به طرفی نمیرود ، نماز خواندن به یک طرف کافی است ، و احتیاط مستحب آن است که چنانچه وقت نماز وسعت دارد چهار نماز به چهار طرف بخواند .
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] موقع تخلی باید طرف جلوی بدن یعنی شکم و سینه رو به قبله و پشت به قبله نباشد و مراد از قبله جهتی است که در حال علم و اختیار باید نماز به آن طرف خوانده شود.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر برای پیدا کردن قبله وسیلهای ندارد، یا با این که کوشش کرده گمانش به طرفی نمیرود، نماز خواندن به یک طرف که احتمال میدهد قبله است کافیست و احتیاط مستحب آن است که چنانچه وقت وسعت دارد، چهار نماز به چهار طرف بخواند.
- [آیت الله بهجت] خانه کعبه که در مکه معظمه میباشد قبله است، و باید روبهروی آن نماز خواند و همینقدر که گمان بکند روبهروی قبله است و گمان او عقلایی باشد، کافی است، اگرچه در صورت امکان، احتیاط مستحب در تحصیل علم و یا اطمینان به قبله است و همچنین اگر بتواند گمان قویتری پیدا کند؛ در صورتی که مشکل نباشد احتیاط مستحب در تحصیل آن است.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر کسی با هواپیما مسافرت کند و بخواهد نماز را در هواپیما بخواند چنانچه بتواند نماز را رو به قبله با سایر شرایط به جا اورد نماز او صحیح است و اگر نتواند نماز را رو به قبله به جا اورد چنانچه وقت نماز وسعت دارد که پس از پیاده شدن می تواند نماز را رو به قبله به جا اورد در این صورت نماز خواندن در هواپیما باطل است و اگر وقت نماز تنگ شده باشد و تا موقع پیاده شدن وقت ان تمام می شود واجب است نماز را در هواپیما به ان طرفی که علم دارد قبله در ان طرف است به جا اورد و اگر علم ندارد به هر طرفی که گمان دارد قبله است نماز را بخواند و اگر گمان هم ندارد می تواند به هر طرف که بخواهد نماز بخواند اگر چه احتیاط مستحب ان است که به چهار طرف نماز بخواند و اگر اصلا تمکن از نماز به سوی قبله ندارد این شرط از او ساقط است
- [آیت الله سیستانی] اگر یقین یا گمان کند که قبله در یکی از دو طرف است ، باید به هر دو طرف نماز بخواند .
- [آیت الله خوئی] اگر یقین یا گمان کند که قبله در یکی از دو طرف است، باید به هر دو طرف نماز بخواند.
- [آیت الله بهجت] اگر یقین یا گمان کند که قبله در یکی از دو طرف است، باید به هر دو طرف نماز بخواند.