تکبیر
تکبیر، در لغت به معنای بزرگ شمردن، بزرگ داشتن خداوند، به بزرگی یادکردن و اللّه اکبر گفتن است و تنها یک بار در قرآن ذکر شده است.
گاهی کسی که مشغول نماز است، برای متوجه کردن دیگران به امری، تکبیر در نماز را بلند میگوید، این کار چه حکمی دارد؟
اگر به قصد ذکر، تکبیر میگوید و در حال گفتن تکبیر، صدا را بلند میکند تا دیگری را متوجه کند، اشکال ندارد و اگر به نیّت متوجه کردن دیگری تکبیر میگوید، ولی قصد ذکر هم میکند، نمازش باطل است و در صورتی که هر دو را در عرض هم قصد کند، باطل بودن نماز، محلّ تأمّل است.
اگر به قصد ذکر، تکبیر میگوید و در حال گفتن تکبیر، صدا را بلند میکند تا دیگری را متوجه کند، اشکال ندارد و اگر به نیّت متوجه کردن دیگری تکبیر میگوید، ولی قصد ذکر هم میکند، نمازش باطل است و در صورتی که هر دو را در عرض هم قصد کند، باطل بودن نماز، محلّ تأمّل است.
عنوان سوال:
گاهی کسی که مشغول نماز است، برای متوجه کردن دیگران به امری، تکبیر در نماز را بلند میگوید، این کار چه حکمی دارد؟
پاسخ:
اگر به قصد ذکر، تکبیر میگوید و در حال گفتن تکبیر، صدا را بلند میکند تا دیگری را متوجه کند، اشکال ندارد و اگر به نیّت متوجه کردن دیگری تکبیر میگوید، ولی قصد ذکر هم میکند، نمازش باطل است و در صورتی که هر دو را در عرض هم قصد کند، باطل بودن نماز، محلّ تأمّل است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- بعد از تکبیر امام جماعت، شخصی که بین او و امام، پنج نفر فاصله شدهاند، تکبیر میگوید و بعد، آن پنج نفر تکبیر میگویند. آیا نماز آن شخص صحیح است؟
- شخصی قبل از نماز فرادی، اذان و ا قامه میگوید و مشغول نماز می‌شود. اگر ما در آن مکان حاضر باشیم و بعد از اذان و اقامه آن شخص بخواهیم نماز بخوانیم، آیا لازم است باز هم اذان و اقامه بگوییم یا میتوانیم به همان اذان و اقامه اکتفا کنیم؟
- امام جماعت قصد بلند شدن از رکوع را دارد و حتی مقدار کمی هم حرکت میکند. مأموم (یا اللّه) میگوید تا رکوع امام را درک کند. آیا امام میتواند صبر کند تا مأموم اقتدا نماید؟
- نماز میّتی که بدون اجازه ولیّ میّت خوانده می‌شود، اما بعدا ولیّ میّت میگوید که راضی هستم، کافی است یا باید نماز را دوباره بخوانند؟
- حکم تکبیر گفتن در نماز جماعت که معمولاً توسط کودکان و نوجوانان انجام می‌شود، چیست؟
- گاهی در نماز، برای انسان پیش میآید که به طور سهوی ذکرهای نماز را جا به جا میگوید، مثلاً به هنگام تشهد، شروع به خواندن تسبیحات اربعه میکند، ولی به محض شروع به تسبیحات، متوجه اشتباه خود می‌شود و پس از تلفّظ تنها دو حرف (سین) و (باء) از (سبحان اللّه)، تسبیحات را قطع میکند. آیا گفتن این دو حرف در این جا، کلام بی جا محسوب شده و سجده سهو لازم دارد یا خیر؟
- کسی که در نماز میّت شک میکند که دو تکبیر گفته یا سه تکبیر و یا این که شک میکند بعد از تکبیرات قبلی دعا و ذکر پس از آن را خوانده یا نه، چه کند؟
- شخصی که مشغول رنگ کردن منزل خود بوده، بعد از نماز متوجه وجود رنگی که مانع وضو است، می‌شود؛ ولی نمیداند که قبل از رنگ کاری وضو گرفته یا بعد از آن. در این صورت حکم وضو و نماز او چیست؟
- آیا دختر کارمندی (مشغول به کار در دستگاهای دولتی) که الان در مقطع کارشناسی در حال تحصیل است، رشیده میباشد؟
- وظیفه نمازگزاری که در وسط نماز عصر متوجه می‌شود که نماز ظهر را سه رکعتی خوانده است، چیست؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگرکسی بر میت یا امواتی نماز میت خوانده باشد وبعدا متوجه شود نماز را اشتباه خوانده مثلا تکبیر آخر را نگفته و اموات را نشناسد وقبر آنهارا بلد نباشد چه وظیفه ای دارد؟
- [آیت الله بهجت] اگر در قسمتی از قرائت حمد و سوره ی نماز اخفاتیه، متوجه شویم که داریم حمد و سوره را بلند می خوانیم، چه وظیفه ای داریم؟
- [آیت الله خامنه ای] در نماز جماعت بعد از سلام ابتدا آیه صلوات بر پیامبر تلاوت می شود و نمازگزاران سه مرتبه صلوات بر محمد و آل محمد(صلی الله علیهم اجمعین) می فرستند، بعد از آن سه بار تکبیر می گویند و سپس شعارهای سیاسی به صورت دعا و برائت توسط مؤمنین با صدای بلند داده می شود، آیا این کار اشکال دارد؟
- [آیت الله بهجت] اگر کسی در رکعت سوم نماز مشغول حمد و سوره شده و در وسط یا انتهای سوره متوجه شود، چه باید بکند؟
- [سایر] سلام عزیزان خسته نباشید در نماز الله اکبر بعداز قنوت یا قبل از قنوت بایدگفته شود در نماز جماعت پیش نماز هم قبل از قنوت الله اکبر میگوید هم بعد از قنوت الله اکبر میگوید ...با تشکر
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر یک تکبیر از پنج تکبیر نماز میت فراموش شود و خوانده نشود چه حکمی دارد؟
- [آیت الله بهجت] اگر در بین نماز متوجه شویم که جهت قبله را نادرست ایستاده ایم، چه کار باید بکنیم؟
- [آیت الله خامنه ای] گاهی هنگام خواندن نماز واجب متوجه کودکی می شویم که در حال انجام کار خطرناکی است، آیا جایز است بعضی از کلمات سوره حمد یا سوره دیگر یا بعضی از ذکرها را بلند بخوانیم تا کودک یا کسانی که در خانه هستند، متوجه شوند و خطر رفع گردد؟ اگر هنگام قیام نماز دست یا ابرو را برای فهماندن چیزی
- [آیت الله مکارم شیرازی] سه تکبیر آخر نماز و نگاه به سمت راست و چپ در هنگام تکبیر گفتن و همین طور سجده پس از نماز به چه منظور است؟
- [سایر] این که می گویند مثلاً نماز صبح را با صدای بلند بخوانیم یعنی چطور؟ چقدر بلند؟ اگر به جهت رعایت حال کسانی که در خواب هستند با صدای آرام بخوانیم مشکل دارد؟ مثلاً مادر یا طفل کوچک ممکن است بر اثر صدای ما بیدار شوند. اساساً با صدای بلند خواندن واجب است؟ چون من ترجیح می دهم هیچ کس متوجه نشود که نماز می خوانم. این طوری راحت تر هستم و تمرکز خیلی بیشتری دارم.
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر شک کند که سلام نماز را گفته یا نه یا شک کند آن را درست گفته یا نه، چنانچه مشغول تعقیب نماز یا مشغول نماز دیگر شده باشد یا به کاری مشغول شود که عرفا بگویند از نماز خارج شده و به کار دیگری مشغول شده، نباید به شک خود اعتنا کند و اگر پیش از آنها شک کند، باید سلام را بگوید.
- نماز عید فطر و قربان دو رکعت است که در رکعت اوّل بعد از خواندن حمد و سوره، باید پنج تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیر یک قنوت بخواند و بعد از قنوت پنجم، تکبیر دیگری بگوید و به رکوع رود و دو سجده بجا آورد و برخیزد و در رکعت دوم بعد از خواندن حمد و سوره، چهار تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیر قنوت بخواند و تکبیر پنجم را بگوید و به رکوع رود و بعد از رکوع، دو سجده و تشهّد بجا آورد و نماز را سلام دهد.
- مستحب است هنگام گفتن تکبیر اوّل نماز و تکبیرهای بین نماز، دستها را تا مقابل گوشها بالا ببرد.
- شعار و تکبیر در بین خطبهها خلاف احتیاط است، ولی به صحّت نماز ضرری نمیرساند.
- کسی که در هر هفته معمولاً چند روز در وطن خود مشغول به کار است و چند روز هم در خارج از شهر مشغول رانندگی است و حداقل به مقدار مسافت شرعی سفر میکند، چنانچه بیشتر روزهای هفته را در خارج از شهر و مشغول رانندگی باشد، نماز او تمام و روزه بر او واجب میباشد.
- اگر شک کند که تکبیرةالاحرام را گفته یا نه، چنانچه بعد از آن مشغول خواندن چیزی شده باشد، به شک خود اعتنا نکند و اگر چیزی نخوانده باشد، باید تکبیر را بگوید.
- اگر انسان متوجه نباشد که باید پس از ثابت شدن دخول وقت، مشغول نماز شود و بدون آن که دخول وقت برای او ثابت شود، نماز بخواند، چنانچه بعد از نماز بفهمد که تمام نماز را در وقت آن خوانده، نماز او صحیح است و اگر بفهمد تمام نماز را پیش از وقت آن خوانده یا بفهمد که در بین نماز وقت داخل شده است، نماز او باطل است.
- حملهدار یعنی کسی که برای رساندن حاجیها به مکّه مسافرت میکند چنانچه در بیشتر ایام سال مشغول این کار باشد، باید نماز را تمام بخواند، ولی اگر فقط در ایام حجّ یا در ایام مخصوصی از سال به این کار مبادرت ورزد، باید نماز را در سفر شکسته بخواند.
- مستحب است نمازگزار قنوت را بلند بخواند، ولی برای کسی که نماز را به جماعت میخواند، اگر امام جماعت صدای او را بشنود، بلند خواندن قنوت مستحب نیست.
- مستحب است نماز عید قربان را بعد از بلند شدن آفتاب بخوانند و در عید فطر مستحب است بعد از بلند شدن آفتاب افطار کنند و زکات فطره را نیز بدهند و بعد نماز عید را بخوانند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر بعد از گفتن تکبیرْ الاحرام شک کند که آن را صحیح گفته یا نه، اگر وارد خواندن قرائت نشده احتیاط در اتمام نماز و اعاده آن میباشد ولی اگر مشغول خواندن قرائت شده نماز او صحیح است.
- [امام خمینی] اگر انسان از روی فراموشی، یا ناچاری به قسم عمل نکند، کفاره بر او واجب نیست. و همچنین است اگر مجبورش کنند که به قسم عمل ننماید. و قسمی که آدم وسواسی میخورد، مثل این که میگوید و اللَّه الآن مشغول نماز میشوم و به واسطه وسواس مشغول نمیشود، اگر وسواس او طوری باشد که بیاختیار به قسم عمل نکند کفاره ندارد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] تکبیر و حمد و سوره و سایر ذکرهای نماز را باید طوری بخواند که اگر مانعی در کار نباشد حداقل خودش آن را بشنود.
- [آیت الله نوری همدانی] مستحب ا ست موقع گفتن تکبیر اول نماز و تکبیر های بین نماز ، دستها را تا مقابل گوشها بالا ببرد .
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر انسان متوجّه نباشد که باید ثابت شود که وقت داخل شده تا مشغول نماز شود، چنانچه در بین نماز یا بعد از نماز بفهمد که تمام آنچه خوانده در وقت بوده، نماز او صحیح وگرنه، باطل است.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر شک کند که تکبیرْ الاحرام را گفته یا نه، چنانچه مشغول خواندن چیزی شده، به شکّ خود اعتنا نکند و اگر چیزی نخوانده، باید تکبیر را بگوید احتیاطاً.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] احتیاط واجب این است که اگر نمازی قضا شده است قبل از نماز ادای بعدی آن را قضا کند. و اگر مشغول نماز ادا شده و سپس متوجه شد که نمازی از همان روز قضا شده است به احتیاط واجب نیت خود را به قضا برگرداند. و اگر مشغول نماز ادا شود و بعداً متوجه شود که نماز قضا از قبل دارد مستحب است نیت خود را به نماز قضا برگرداند. در دو فرض قبل، اگر وقت تنگ باشد یا از محل عدول گذشته باشد مثلاً نماز صبح قضا شده و بعد از رکوع رکعت سوم متوجه شود نمی تواند عدول کند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] بعد از تکبیر امام اگر صف جلو آماده نماز بوده و تکبیر گفتن ایشان نزدیک باشد، کسی که در صف بعد ایستاده، میتواند تکبیر بگوید.
- [آیت الله بروجردی] اگر بعد از گفتن تکبیرة الاحرام شک کند که آن را صحیح گفته یا نه، چنانچه مشغول خواندن چیزی شده، به شک خود اعتنا نکند و اگر چیزی نخوانده باید تکبیر را بگوید و احتیاط واجب آن است که اوّل عملی که نماز را باطل میکند انجام دهد مثلاً صورت خود را از قبله برگرداند بعد تکبیر را بگوید.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . بعد از تکبیر امام اگر صف جلو آماده نماز، و تکبیر گفتن آنان نزدیک باشد، کسی که در صف بعد ایستاده، می تواند تکبیر بگوید، ولی احتیاط مستحب آن است که صبر کند تا تکبیر صف جلو تمام شود.