تعمیر
تعمیر یعنی اصلاح و مرمت زمین، ساختمان و غیر آن . از آن به مناسبت در بابهاى مختلفى نظیر صلات، زکات، جهاد، وقف و صلح سخن رفته است.
آیا مخارجی چون تعمیر مغازه و یا خرید لوازمی چون پنکه، تلفن، یخچال و... که مورد نیاز محلّ کسب است، خمس دارد یا خیر؟
اگر با مغازه و وسایل مورد نیاز در آن، به قدر مؤونه تحصیل مال میشود، هیچ کدام خمس ندارند و اگر زیادتر از مؤونه به دست میآید، باید به نسبت زیادی، خمس آنها پرداخت شود. در مورد مخارج تعمیرات مغازه، آن نواقصی که بر اثر استفاده کسبی یا در زمان استفاده به طور طبیعی پیش آمده (در حدّی که استفاده مناسب از مغازه متوقّف بر آن تعمیرات است)، پرداخت خمس مخارج این گونه تعمیرات، لازم نیست.
اگر با مغازه و وسایل مورد نیاز در آن، به قدر مؤونه تحصیل مال میشود، هیچ کدام خمس ندارند و اگر زیادتر از مؤونه به دست میآید، باید به نسبت زیادی، خمس آنها پرداخت شود. در مورد مخارج تعمیرات مغازه، آن نواقصی که بر اثر استفاده کسبی یا در زمان استفاده به طور طبیعی پیش آمده (در حدّی که استفاده مناسب از مغازه متوقّف بر آن تعمیرات است)، پرداخت خمس مخارج این گونه تعمیرات، لازم نیست.
عنوان سوال:
آیا مخارجی چون تعمیر مغازه و یا خرید لوازمی چون پنکه، تلفن، یخچال و... که مورد نیاز محلّ کسب است، خمس دارد یا خیر؟
پاسخ:
اگر با مغازه و وسایل مورد نیاز در آن، به قدر مؤونه تحصیل مال میشود، هیچ کدام خمس ندارند و اگر زیادتر از مؤونه به دست میآید، باید به نسبت زیادی، خمس آنها پرداخت شود. در مورد مخارج تعمیرات مغازه، آن نواقصی که بر اثر استفاده کسبی یا در زمان استفاده به طور طبیعی پیش آمده (در حدّی که استفاده مناسب از مغازه متوقّف بر آن تعمیرات است)، پرداخت خمس مخارج این گونه تعمیرات، لازم نیست.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر جوانی آن چه را که در آینده به آن نیاز خواهد داشت، مانند یخچال و... از درآمد خود بخرد و کنار بگذارد، به آن خمس تعلّق میگیرد؟
- آیا محلّ کارِ ثابت (مانند محلّ خرید و فروش و مغازه که هر روز یا اغلب روزها به آن جا رفت و آمد میشود)، اگر فاصلهاش از محلّ زندگی به اندازه مسافت شرعی باشد، حکم وطن را دارد؟
- شخصی مغازهای جهت کسب و کار خریده است. اکنون قیمت مغازه زیاد شده و این شخص قدرت پرداخت خمس مغازه به قیمت فعلی را ندارد. تکلیف او در این رابطه چیست؟
- شخصی اتومبیل وانت خود را که جهت کار و کسب استفاده میکرده، به فروش رسانده تا خانه مورد نیاز خود را بخرد. آیا به پول آن خمس تعلّق میگیرد؟
- کسی که سرقفلی مغازهای را برای کسب و کار به مبلغ یک میلیون تومان خریده و در سر سال، خمس سرقفلی را هم پرداخته است، اگر بعد از چند سال، سرقفلی مغازه را به ده میلیون تومان بفروشد، آیا باید خمس مازاد (نه میلیون تومان) را بپردازد؟
- اگر کسی جهت پیش خرید مسکن مورد نیاز، مقداری پول به مؤسسه مربوط پرداخت کند و به طور متناوب نیز اقساطی بپردازد، آیا با فرا رسیدن سال خمسی، پرداخت خمس پولهای پرداخت شده واجب میشود؟
- خرید کتاب یا هر وسیله دیگری که در آینده از آنها استفاده خواهد شد و جزء احتیاجات انسان میشود، اما هم اکنون مورد استفاده نیست، خمس دارد یا نه؟ آیا حکم مسأله در صورتی که اگر الان آن وسیله را تهیه نکند، به هنگام نیاز نمیتواند آن را تهیه کند، با صورتی که به هنگام نیاز، قادر بر تهیه است، متفاوت است یا خیر؟
- کسی که از درآمد بین سال خود، آلات و ابزار کسب تهیه نموده و در آخر سال میخواهد خمس آنها را به عنوان سرمایه حساب کند، آیا باید قیمت فعلی آنها را در نظر بگیرید یا قیمت وقت خرید را؟ لازم به ذکر است که گاهی قیمت ابزارآلات بالا می‌رود و گاهی تنزّل پیدا میکند.
- شخصی منزل مسکونی مورد نیاز خود را میفروشد و پول آن را به عنوان تضمین قرار داد خرید خانه میگذارد و یا نزد خود نگه میدارد تا در موقع مناسب خانه مناسب با شأن خود بخرد. آیا این پول متعلّق خمس میشود؟
- پزشکان برای معاینه و معالجه بیمار، نیاز به وسایل پزشکی دارند. در صورت خرید این وسایل، حکم خمس موارد ذیل چگونه است؟ الف. در صورتی که وسایل را به طور نقد خریداری کرده باشند. ب. در صورتی که وسایل را به طور اقساطی خریداری کرده باشند و به تدریج در ظرف چند سال، اقساط آنها را بپردازند. ج. در صورتی که مبلغی را وام گرفته و این وسایل را خریده باشند و ماهانه اقساط وام را بپردازند.
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] آیا تلفن محل کسب در حکم سرمایه است و خمس دارد؟
- [سایر] از درآمد کسب، وسایل مورد نیاز (مانند یخچال، رایانه و کتاب) تهیه و بعد از مدتی فروخته میشود، آیا به پول آن خمس تعلق میگیرد؟
- [آیت الله بهجت] کاسبی در محلّ کسب ملک شخصی یا اجاره ای، مخارجی می کند که بعضی مربوط به کسب می شود و بعضی مربوط به کاسب، (مانند: تلفن، آب، برق و تهویه هوا) و بعضی مخارج اثری در کسب ندارد. (مانند: بنایی، کارگری، تعمیرات، مثل سنگفرش و...) اگر همه این ها خمس دارد چگونه قیمت گذاری کند؟ در حالی که بعضی نایاب شده و چندین برابر، قیمت پیدا کرده است؛ مانند تلفن و وسایل تهویه.
- [آیت الله بهجت] مغازه دارانی که به اقتضای شغل و یا محل کسب، دایما با کودکان سر و کار دارند، آیا خرید و فروش و معاملات آنان مورد اشکال است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی مغازه خود را در وسط سال تعمیر و تزئین میکند، آیا این مخارج جز سرمایه حساب میشود و خمس دارد یا جز مخارج و هزینههای کسب؟ اگر موجب افزایش قیمت مغازه گردد، آیا خمس این مقدار افزایش را باید سر سال پرداخت نماید، یا زمانی که مغازه را بفروش میرساند؟
- [آیت الله بهجت] آیا ادامه ی کسب پس از انقضای مدت اجاره مغازه یا پاساژ یا هر محل کسب دیگری، شرعا جایز است؟
- [سایر] خانواده دختر قادر به خرید یک مرتبه جهیزیه مورد نیاز خود نیست، اگر از درآمد کسب به تدریج وسایلی به این جهت بخرد، آیا مشمول خمس میشود؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا تلفن منزل و محلّ کار خمس دارد؟
- [آیت الله سیستانی] استفاده شخصی از تلفن محل کار به اندازه متداول چه حکمی دارد (با توجه به اینکه نمی توان محل کار را ترک کرد، و نیاز به تلفن هم باشد)؟
- [آیت الله سبحانی] آیا خرید سرقفلی و حق کسب و پیشه و سایر جهات متعلق به مغازه با اجازه صاحب ملک صحیح است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر تاجر یا کاسب و یا کشاورز از درآمد سالانه خود وسیله نقلیهای بخرد، چنانچه آن را برای استفاده در کسب و کار خریده باشد، حکم سرمایه را دارد؛ و اگر برای استفاده خانوادگی و برآوردن نیاز زندگی خریده باشد، جزء مؤونه است و خُمس آن واجب نیست و چنانچه برای هر دو باشد، به نسبتی که برای کسب و کار از آن استفاده میکند، حکم سرمایه را دارد.
- کسی که چند رشته کسب دارد، مثلاً اجاره ملک میگیرد و خرید و فروش و زراعت نیز میکند، چه برای هر رشته، سرمایه و دخل و خرج و حساب صندوق جداگانه داشته باشد و چه دخل و خرج و حساب صندوق آنها یکی باشد، میتواند همه را آخر سال یک جا حساب کند و اگر نفع داشته باشد، خُمس آن را بدهد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] سرمایه (یعنی هر چه انسان برای کسب درآمد از آن استفاده می کند مثل زمین کشاورزی، گاو و گوسفند، ماشین سواری یا مغازه و خانه برای اجاره دادن) تا مقداری که انسان برای امرار معاش خود به آن نیاز دارد خمس ندارد و لو از درآمد سال خود یا از پولی تهیه شده که اگر باقی بماند، خمس به آن تعلق می گیرد.
- [آیت الله مظاهری] خرجهایی را که انسان برای به دست آوردن فایده میکند مانند دلالی، اجاره مغازه، حقوق منشیها و مانند اینها، میتواند جزو مخارج کسب حساب نماید و خمس ندارد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر از درآمد سال و منفعت کسب (بدون پرداخت خمس) وسیله ای که مورد نیاز اوست بخرد و استفاده کند و در همان سال احتیاجش برطرف شود و تا آخر سال خمسی بماند واجب است خمس آن را بدهد. و اگر احتیاجش به این وسیله در سال های برطرف شود (یعنی در طول سال خرید به آن احتیاج داشته) لازم نیست خمس آن را بدهد. زیور آلات زنانه هم همین حکم را دارد یعنی اگر سال پس از خرید دیگر به آن نیاز نداشته باشد یا وقت زینت آنها گذشته باشد لازم نیست خمس آن را بدهد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] در صورتی که سادات فقیر نیاز به سرمایه ای برای کسب و کار داشته باشند می توان از باب خمس به آنها داد (البته به مقداری که نیاز زندگی آنها را تأمین کند).
- [آیت الله بهجت] آنچه از منافع کسب در بین سال به مصرف خوراک، پوشاک، خرید اثاثیه، خریدِ منزل، جهیزیه دختر، عروسی، زیارت و مانند اینها میرساند، در صورتی که از شأن او زیاد نباشد و زیادهروی هم نکرده باشد، خمس ندارد.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر کسی لوازمی از درآمد سال مالی خریده است و استفاده نمود و پس از چند سال نیازی به آن نداشت؛ برای مثال : کسی کتاب هایی خریده بود و الآن نیازی به آن ندارد ; یا خانمی زیورآلات خرید، حالا که پیر شده است نیازی به زیور آلات ندارند، در این گونه موار د, اقوا آن است که خمس ندارند. وفات در بین سال خمسی
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر کسی چند نوع کسب و پیشه دارد مثلاً هم تجارت میکند, هم زراعت , هم کارخانه دارد یا در چند شهر و مکان تجارت فرش فروشی دارد در هر صورت, اگر در یک نوع کسب یا در یک مغازه یا در یک زمان خاص از سال ضرر کرد یا تلف شد، می تواند آن ضرر و خسارت را از سود دیگر کسب و کار جبران نماید و خمس زاید بر آن را بپردازد.
- [آیت الله سیستانی] آنچه از منافع کسب در بین سال به مصرف خوراک و پوشاک و اثاثیه و خرید منزل ، و عروسی پسر ، و جهیزیه دختر و زیارت و مانند اینها میرساند ، در صورتی که از شأن او زیاد نباشد ، خمس ندارد .
- [آیت الله مظاهری] پولی را که انسان جهت خرید خانه یا تلفن یا ماشین و مانند اینها پرداخت میکند اگر از درآمد همان سال باشد و به آن نیاز متعارف داشته باشد، و سال خمسی هم داشته باشد، خمس ندارد. ولی اگر از درآمد همان سال نباشد، یا سال خمسی نداشته باشد، یا اگر سال خمسی دارد تا سَرِ سال خمسی به او تحویل ندهند و سال بعد تحویل دهند، باید خمس آن را بدهد، مگر آن پول خمس نداشته باشد نظیر مهریه، یا ارث و مانند اینها.
- [آیت الله شبیری زنجانی] آنچه از منافع کسب در بین سال به مصرف خورد و خوراک و پوشاک و اثاثیّه و خرید منزل و عروسی اولاد و مانند اینها میرساند خمس ندارد، ولی اگر بیش از مقداری باشد که برای امثال او متعارف است، مقدار زیادی خمس دارد، البتّه لازم نیست به حدّاقل متعارف اکتفا شود، بلکه تمام مقدارهای گوناگون مخارج که متعارف است خمس ندارد.