وقف
وقف عقدی است که ثمرۀ آن حبس کردن اصل، و رها کردن منفعت آن است.
معنی وقف لازم چیست؟
در شرع وقف لازم نداریم و امّا وقف لازم به حسب قانون تجوید پس او موجود است.
در شرع وقف لازم نداریم و امّا وقف لازم به حسب قانون تجوید پس او موجود است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- وقف به حرکت و وصل به سکون که فرمودید بنا به احتیاط واجب ترک نشود اگر کسی وقف به حرکت و وصل به سکون نمود خلاف احتیاط کرده و یا نمازش هم باطل است؟
- اگر استنقاذ وقف موقوف باشد بر خریدن آیا کسانی که خریده‌اند هر کدام مقدار حصّهء خود را تماماً باید صرف در جهت وقف کند، یا مقداری کافی است و اصل این شراء آیا جایز است؟
- اگر مهرهایی که وقف مسجدی شده بشکنند آیا از وقف بودن می‌افتند و جایز است که آنان را برداشت؟ و اگر شخصی این مهرهای شکسته را درست نمود مالک آنان می‌شود؟
- فرمودید بنابر احتیاط واجب وقف به حرکت و وصل به سکون در نماز ننمایند حالا اگر از روی عمد و عادت کسی این طور انجام داد خلاف احتیاط کرده یا نماز هم باطل و اعاده لازم دارد و همچنین در مدهای واجب و حروف (یرملون) مراعات نکرد چه صورت دارد؟
- در قرائت نماز وقف بر کلمه (من کل امر سلام) در سوره قدر چه صورت دارد؟
- زید در حال حیات و زندگی به ثلث مال خود وصیت نموده و شخص معینی را غیر از وارث، وصیّ قرار داده و مصارف را هم معین نموده و حال که از دنیا رفته وارث می‌گوید که زید در حال حیات به من گفته که یک قطعه از ملک را برایم وقف محل معینی قرار بدهید، وصی می‌گوید در وصیتنامه‌ای که به دست ما است از وقف چنین ملکی نامی نیست و من به مصارفی که زید معین نموده می‌رسانم و ملکی را وقف نمی‌کنم، با فرض چنین مسئله‌ای وارث چه کند؟ آیا بگذارد وصی به وظیفه خود عمل کند یا آنکه در قسمت وقف، وارث دخالت کند؟ آنچه حکم است بیان فرمائید.
- شخصی ملکی وقف را از متولی اجاره می‌کند ولی می‌داند متولی اجاره را به مصرف معین نمی‌رساند، تکلیف مستأجر چیست؟
- استفاده از قرآن و کتب ادعیهء وقف بر مشاهد مشرفه در خارج از اماکن متبرکهء معلومه چه صورت دارد؟
- املاکی است وقف بر سادات از فلان قبیله مثلاً موقوف علیهم بسیار زیاد و دسترسی به متولی شرعی و اطلاع از کیفیت وقف متعذر و یا متعسر است با این وصف اگر کسی بخواهد مثلاً در چنین ملکی زراعت و یا آن را اجاره نماید چه کند؟
- مساجدی که ساخته می‌شود معمولاً داخل شبستان و خارج آن که صحن مسجد است مورد وقف واقع می‌شود و بسیار است که بعدها شبستان را خراب کرده و بزرگتر می‌سازند بفرمائید این مقداری که وقف بوده لکن تنجیس آن حرام نبوده حالا که داخل در مسجد شده آیا نجس کردن آن حرام است و باید تطهیر شود یا نه؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا در وقف صیغه لازم است یا وقف معاطاتی هم کفایت می‌کند؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا در وقف قصد قربت لازم است؟
- [آیت الله سبحانی] در وقف قبض نیز لازم است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا در چیزی که وقف می‌شود لازم است در حین وقف کردن دارای منفعت باشد یا خیر؟
- [آیت الله سبحانی] اگر عین موقوفه، قبل از وقف، در تصرف (موقوفٌ علیه) باشد، آیا پس از وقف، قبض جدید لازم است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر با پول فروش موقوفه، چیزی برای وقف خریده شده، آیا خواندن صیغه وقف لازم است یا خیر؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا لازم است صیغه وقف را به عربی خواند؟
- [آیت الله بروجردی] در کتاب زکات است که زکات در وقف واجب نیست، چه وقف عام باشد و چه وقف خاص، هم چنین نماء وقف عام و امّا نماء وقف خاص، پس زکات در آن با اجتماع شرایط لازم است علی الأحوط، بلکه علی الأقوی، بیان فرمایید آیا به نماء املاک مزروعی وقف خاص، زکات تَعَلُّق میگیرد یا خیر؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا در وقف عامّ و خاصّ تعیین موقوف علیه لازم است یا نه؟
- [سایر] با سلام خواهشمندم در خصوص وقف مشارکتی توضیح دهید و می خواهم فرق نذز و صدقه با وقف را بدونم . با تشکر می توان با دادن صدقه وقف کرد و این که حتما برای وقف صیغه وقف لازم است خوانده شود یا خیر. ممنون ببخشید زیاد شد.
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر برای چیزی که وقف کرده متولی معین کند، باید مطابق قرارداد او رفتار نمایند و اگر معین نکند، چنانچه بر افراد مخصوصی مثلًا بر اولاد خود وقف کرده باشد، اختیار با خود آنان است و اگر بالغ نباشند اختیار با ولی ایشان است، و برای استفاده از وقف اجازه حاکم شرع لازم نیست.
- اگر مالی را برای بچهای که در شکم مادر است و هنوز بدنیا نیامده وقف کند، صحت آن محل اشکال است و لازم است رعایت احتیاط نماید. ولی اگر برای اشخاصی که فعلًا موجودند و بعد از آنها برای کسانی که بعداً به دنیا میآیند وقف نماید اگرچه در موقعی که وقف محقق می‌شود در شکم مادر هم نباشد مثلًا چیزی را بر اولاد خود وقف کند که بعد از آنان وقف نوههای او باشد و هر دستهای بعد از دستة دیگر از وقف استفاده کنند صحیح است.
- اگر ملکی را برای وقف معین کند و پیش از خواندن صیغه وقف پشیمان شود یا بمیرد، وقف واقع نمیشود.
- کسی که مالی را وقف می‌کند باید از موقع خواندن صیغه، مال را برای همیشه وقف کند و اگر مثلًا بگوید این مال بعد از مردن من وقف باشد، چون از موقع خواندن صیغه تا مردنش وقف نبوده صحیح نیست. و نیز اگر بگوید تا ده سال وقف باشد و بعد از آن نباشد، یا بگوید تا ده سال وقف باشد، بعد پنج سال نباشد و دوباره وقف باشد، وقف صحیح نیست.
- ملکی که مقداری از آن وقف است و مقداری از آن وقف نیست اگر تقسیم نشده باشد، حاکم شرع یا متولی وقف میتواند با نظر خبره سهم وقف را جدا کند.
- وقف در صورتی صحیح است که مال وقف را به تصرف کسی که برای او وقف شده یا وکیل، یا ولی او بدهند ولی اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف کند و به قصد این که آن چیز ملک آنان شود از طرف آنان نگهداری نماید، وقف صحیح است.
- هرگاه بین کسانی که مال را برای آنان وقف کردهاند به طوری اختلاف پیدا شود که اگر مال وقف را نفروشند، گمان آن برود که مال یا جانی تلف شود، میتوانند آن مال را بفروشند و به مصرفی که به مقصود وقف کننده نزدیکتر است برسانند. و همچنین است اگر واقف شرط کند که اگر صلاح در فروش وقف باشد بفروشند.
- اگر چیزی را بر خودش وقف کند مثل آن که دکانی را وقف کند که عایدی آن را بعد از مرگ او خرج مقبرهاش نمایند صحیح نیست، ولی اگر مثلًا مالی را بر فقرا وقف کند و خودش فقیر شود، میتواند از منافع وقف استفاده نماید.
- اگر ملک وقف خراب شود، از وقف بودن بیرون نمیرود مگر آنکه عنوانی را قصد کرده باشد که آن عنوان از بین برود مثل باغ را برای تنزه وقف کرده باشد که اگر آن باغ خراب شود وقف باطل می‌شود و به ورثة واقف برمیگردد.
- انسان میتواند از زکات قرآن یا کتاب دینی یا کتاب دعا بخرد و وقف نماید، اگرچه بر اولاد خود و بر کسانی وقف کند که خرج آنان بر او واجب است. و نیز میتواند تولیت وقف را برای خود یا اولاد خود قرار دهد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] در وقف انشاء معنای وقف لازم است ولی لازم نیست معنای وقف را به زبان بیاورد یا به عربی بخواند، بلکه اگر مفاد وقف را به صیغه فارسی بخواند یا به وسیلهای همچون نوشتن یا کار دیگری وقف را انشاء کند کفایت می‌کند، در وقف قبول کردن کسی که برای او وقف شده یا ولیّ یا وکیل او شرط نیست، همچنانکه اگر وقف بر افراد مخصوصی نباشد، بلکه مثل مسجد و مدرسه برای عموم وقف کند یا مثلاً بر فقراء یا سادات وقف نماید، قبول کردن کسی لازم نیست، بنابراین اگر - مثلاً - بگوید خانه خود را وقف کردم، وقف (با شرایطی که گفته خواهد شد) صحیح خواهد بود.
- [آیت الله علوی گرگانی] لازم نیست صیغه وقف را به عربی بخوانند بلکه اگر مثلاً بگوید خانه خود را وقف کردم وخودش یا کسی که خانه را برای او وقف کرده یا وکیل یا ولیّ آن کس بگوید قبول کردم وقف صحیح است ولی اگر برای افراد مخصوصی وقف نکند بلکه مثل مسجد ومدرسه برای عموم وقف کند، یا مثلاً بر فقرا یا سادات وقف نماید، قبول کردن کسی لازم نیست بلکه در صورت اوّلی هم قبول لازم نیست اگرچه بنابر احتیاط مستحبّ قبول بهتر است.
- [آیت الله مظاهری] لازم نیست صیغه وقف را به عربی بخوانند، بلکه اگر مثلاً بگوید این ملک را مسجد نمودم وقف صحیح است بلکه صیغه وقف هم لازم نیست پس اگر به قصد وقف ملکی را مسجد نماید وقف صحیح است. و محتاج به قبول هم نیست ولی تحویل مورد وقف به کسی که برای او وقف شده لازم است، و اگر تحویل ندهد گرچه صیغه هم خوانده باشد وقف محقق نمیشود بنابراین تا در آن ملک نماز خوانده نشده آن ملک مسجد نمیشود و اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف کند و به قصد اینکه آن چیز ملک آنان شود از طرف آنان نگهداری نماید وقف صحیح است.
- [آیت الله اردبیلی] در وقف، خاص باشد یا عام، بنابر احتیاط قصد قربت لازم است، ولی لازم نیست وقف کننده مسلمان باشد، بنابر این اگر غیر مسلمان هم چیزی را وقف کند صحیح است.
- [آیت الله مظاهری] وقف لازم نیست همیشگی یا از موقع خواندن صیغه باشد بلکه میتواند بگوید این مال تا ده سال وقف باشد یا بعد از مردن من وقف باشد.
- [آیت الله بروجردی] لازم نیست صیغهی وقف را به عربی بخوانند، بلکه اگر مثلاً بگوید:(خانهی خود را وقف کردم) و خودش یا کسی که خانه را برای او وقف کرده، یا وکیل، یا ولی آن کس بگوید:(قبول کردم)، وقف صحیح است، ولی اگر برای افراد مخصوصی وقف نکند، بلکه مثل مسجد و مدرسه برای عموم وقف کند، یا مثلاً بر فقرا یا سادات وقف نماید، قبول کردن کسی لازم نیست.
- [آیت الله سیستانی] لازم نیست صیغه وقف را به عربی بخوانند، بلکه اگر مثلاً بگوید این کتاب را بر طلاب علوم دینی وقف کردم، وقف صحیح است، بلکه وقف به عمل نیز محقق می‌شود مثلاً چنانچه حصیری را به قصد وقف بودن در مسجد بیندازد، و یا ساختمانی را بهطوری که مساجد را به آنطور می‌سازند به قصد مسجد بودن بسازد، وقفیت محقّق می‌شود، ولی به قصد تنها وقفیت محقق نمیشود. و قبول در وقف لازم نیست چه وقف عام باشد، و چه وقف خاص، و همچنین قصد قربت لازم نیست.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] وقف در صورتی صحیح است که مال وقف را به تصرف کسی که برای او وقف شده یا وکیل، یا ولیّ او بدهند، ولی اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف کند قبض و تصرف جدید لازم نیست.
- [آیت الله سبحانی] در صحت وقف عام مانند وقف بر فقرا و علما، قبول شرط نیست ولی در وقف خاص مانند وقف بر شخص معینی، احتیاط لازم قبول او یا وکیل او است.
- [آیت الله سبحانی] در صحت وقف عام مانند وقف بر فقرا و علما، قبول شرط نیست ولی در وقف خاص مانند وقف بر شخص معینی، احتیاط لازم قبول او یا وکیل او است.