احیا
اِحیا یا شب زنده‌داری[۱] (یعنی شب را به دعا و عبادت گذراندن) یکی از سنت‌های مهم در میان مسلمانان است.
آیا کسانی که ارض موات را احیا می‌نمایند مجاناً حق آب دارند یا باید از مالکین دیگر خریداری نمایند؟
موضوع نامبرده تابع اباحه و استحقاق آب و کیفیت استحقاق مالکین است که در سؤال قبلی تذکر داده شد.
موضوع نامبرده تابع اباحه و استحقاق آب و کیفیت استحقاق مالکین است که در سؤال قبلی تذکر داده شد.
عنوان سوال:
آیا کسانی که ارض موات را احیا می‌نمایند مجاناً حق آب دارند یا باید از مالکین دیگر خریداری نمایند؟
پاسخ:
موضوع نامبرده تابع اباحه و استحقاق آب و کیفیت استحقاق مالکین است که در سؤال قبلی تذکر داده شد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اشخاصی که در دهات زندگی می‌کنند از برای امرار معاش محتاج به یک مقدار زمین زراعتی و باغستان هستند ارض موات را احیا می‌کنند یا خریداری می‌نمایند و قصد فروش ندارند بلکه میخواهند همه ساله از گندم و حاصل باغ استفاده کنند، آیا اصل زمین و باغ و یا اشجار و نمای آن خمس دارد یا خیر؟
- کسانی که پولی را قرض می‌نمایند تا در سالهای آینده تدریجاً به اقساط ادا نمایند در سر سالشان عین وجه یا جنسی که به آن پول خریداری نمودهاند موجود است، آیا خمس آنها را باید بدهند؟
- املاک زراعتی طبق معمول محل یک سال در میان کشت و شرب میشود و امّا باغستانها هر ساله شرب میشود و اختلافی در این نیست ولیکن بعضی از اشخاص آن املاک زراعتی را به صورت باغ درآورد و غرس شجره نمودند، بقیه مالکین می‌گویند چون شما هر ساله حق آب ندارید ما راضی نیستیم، لذا اگر آب تقسیم شود به اینها چگونه آب بدهیم؟
- در قریه گلستان قنات قریهء دیگری به نام نصوح آباد از آن میگذرد و رسم چنین بوده که همیشه مردمان گلستان برای آب و وضو و شستن لباس از آن استفاده می‌کنند و میکردهاند تا به حال، از وقتی که پیران محل یاد میدادهاند وضع چنین بوده. فعلاً اگر مالکین قنات مذکوره می‌گویند راضی نیستیم تکلیف اهالی چگونه است؟
- آیا اراضی که در سال خرید مورد بهرهبرداری (انتفاع) قرار گرفت یعنی آن را مورد زراعت قرار دادند و همچنین آبی که جهت زراعت خریداری شده و در همان سال مورد انتفاع زراعی قرار گرفته است با توجه به اینکه امرار معاش صاحب زمین و آب از زراعت میشود، تا چه قدر قابل اعفاء از خمس خواهد بود؟
- راجع به وضو، بعضی از مقدسین اهل ایمان در حال وضو، انگشتر خود را بیرون میآورند و وضو میگیرند، چون شبهه به ذهن ایشان است چنانچه انگشتر به دست باشد و جا به جا نمایند که زیر آن را آب وضو بگیرد، یا مقدار کمی بالا پائین دهند، یا انگشتر را بچرخانند، آیا شرعاً اشکالی به هم میرسد یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] زمینی است که حدود 35 سال قبل، کشاورزانی در این زمین کشاورزی می کردند. و تقریباً بیست سال بدون کشت و زرع ماند، و به صورت موات درآمده و حدود پنج سال قبل شخصی با اجاره و اجازه از مالکین اولی و اصلی در زمین مزبور، یک حلقه چاه عمیق زده و زمین را احیا می کند زارعین بیست سال قبل که در طول این مدت زمین را ترک کرده بودند، آیا حقی در زمین احیا شده دارند یا خیر؟
- [آیت الله سیستانی] اگر اهل قریه زمینهای موات را بین خود تقسیم کند آیا این زمینها را حق فروش دارند در حالیکه احیاء نشده است و بیع آنان چگونه است ؟
- [آیت الله بهجت] زمین های زراعی که قبلاً موات بوده و افرادی آن را آباد و احیا کرده و با آن کشاورزی می کنند. آیا اصل زمین خمس دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] بسیاری از اراضی هستند که به ثبت موقوفه می باشند، اما در هیچ زمانی به وسیله آب موقوفه کشت و زرع نشده اند و به کلی متولی وقف آنها را احیا نکرده است و موات بوده اند و دیگران آنها را احیا کرده اند. آیا اینگونه اراضی حکم وقف دارند؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی ملک موقوفهای را اجاره میکند سپس بخشی از زمینهای موات حریم آن را احیاء میکند، آیا مستأجر میتواند مالک آنها شود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] شخصی، قطعه زمین موقوفه ای را از متولّی اجاره می کند، بعد از اجاره، قسمتی از زمینهای موات حریم آن رانیز احیا می کند. آیا متولّی می تواند زمین مزبور را که مستأجر احیا کرده است جزء وقف محسوب دارد یا مستأجر مالک آن می شود؟
- [آیت الله بهجت] زمین هایی که موات و مرده بوده اند توسط شخصی احیا شده و زیر کشت گندم رفته اند. وی پس از چند سال زمین ها را می فروشد، آیا به پول این زمین ها خمس تعلق می گیرد؟
- [آیت الله بهجت] آیا اراضی موات که هیچ گونه فعّالیت کشاورزی و احیا و عمران بر روی آن صورت نگرفته و اکنون در اختیار هیأت واگذاری زمین است ، می تواند وقف باشد و فردی ادّعای وقفیّت آن را بنماید؟
- [آیت الله بهجت] آیا اراضی موات که هیچ گونه فعّالیت کشاورزی و احیا و عمران بر روی آن صورت نگرفته و اکنون در اختیار هیأت واگذاری زمین است ، می تواند وقف باشد و فردی ادّعای وقفیّت آن را بنماید؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی در زمین موات نهری ایجاد کرده است. بعد صاحبان زمینهای اطراف، زمینهای تا کنار نهر را احیا کرده و درخت کاشته اند، اکنون ادعای حریم برای زمینهای خود می کنند. حکم آن را مشروحاً بیان فرمایید.
مسائل مرتبط از این مرجع
- خوردن خاک حرام است، و خوردن گل داغستان و گل ارمنی برای معالجه اشکال ندارد و خوردن کمی از تربت حضرت سید الشهدا (علیه السلام) برای استشفاء جائز است و بهتر این است که تربت را در مقداری از آب مثلًا حل نمایند که مستهلک شود و بعداً آن آب را بیاشامند.
- ظرفی را که به شراب نجس شده، باید سه مرتبه بشویند، و فرقی بین آب قلیل و کر و جاری نیست. ((مسأله 155)- کوزهای که از گل نجس ساخته شده و یا آب نجس در آن فرو رفته، اگر در آب کر یا جاری بگذارند، به هر جای آن که آب برسد پاک میشود. و اگر بخواهند باطن آن هم پاک شود، باید به قدری در آب کر یا جاری بماند که آب به تمام آن فرو رود، و اگر ظرف رطوبتی داشته باشد که از رسیدن آب به باطن آن مانع باشد باید خشکش نمایند، و بعداً در آب کر یا جاری بگذارند. ((مسأله 156)- ظرف نجس را با آب قلیل دو قسم میشود آب کشید: یکی آن که سه مرتبه پر کنند و خالی کنند، دیگر آن که سه دفع قدری آب در آن بریزند و در هر دفع آب را طوری در آن بگردانند که بهجاهای نجس آن برسد و بیرون بریزند.
- اگر جایی از مسجد نجس شود که تطهیر آن بدون کندن یا خراب کردن ممکن نیست، باید آنجا را بکنند، یا خراب نمایند، درصورتی که خرابی کلی و مستلزم ضرر وقف نباشد، و پر کردن جایی که کندهاند و ساختن جایی که خراب کردهاند، واجب نیست. ولی اگر چیزی مانند آجر مسجد نجس شود، درصورتی که ممکن باشد، باید بعد از آب کشیدن، بهجای اولش بگذارند.
- بیمه انواع و اقسام متعددی دارد: بیمة حیات و سلامت بدن- بیمة اموال چه اموالی که از خارج خریداری شده باشد و یا موجود در انبارهای کالای شخصی و یا عمومی و یا اثاث البیت- بیمة خطر آتش سوزی و غرق در آب و نقص حاصل در کالا و حصول عیب و خرابی در آن- بیمة ماشین شخص ثالث یا تمام بدنه- بیمة کشتیهای تجارتی و آنچه از این قبیل است و بیمه اقسام دیگری نیز دارد و چون حکم آنها یکی است لزومی ندارد که تمام آنها ذکر شود.
- کسانی که مغازهای میسازند و مبالغی خرج نموده و به قیمت عادلانه روز اجاره میدهند و سرقفلی هم نمیگیرند ولی در اجاره شرط می‌نمایند که مادامی که مستأجر در آنجا ساکن است حق تخلیه و افزودن اجاره را ندارند و سال به سال باید اجاره را تمدید نمایند و با مرور زمان اجاره محل ترقی میکند در این صورت مستأجر حق انتقال دادن به دیگری را ندارد و موجر ملزم نیست به انتقال به دیگری رضایت بدهد، ولی شخص ثالثی بهعنوان مشتری پیدا میشود و مستأجر را تطمیع نموده میگوید اگر شما این محل را تخلیه کنی صد هزار ریال مثلًا من به شما میدهم آن وقت میرود و مالک را راضی مینماید که مبلغی بگیرد و به همین شخص اجاره دهد و آن شخص مبلغ صد هزار ریال را به مستأجر اول داده و او تخلیه کرده سپس خود مالک با دادن مبلغی که وعده نموده اجاره میکند مبلغ صد هزار ریال برای مستأجر اول حلال است زیرا که در مقابل انتقال محل مزبور چیزی نگرفته که ذیحق نباشد بلکه فقط در مقابل تخلیه محل وجه را گرفته که حق داشت تخلیه ننماید و مشتری از صاحب ملک به اجاره محل را تصرف مینماید. توضیح: آنکه در این صورت سرقفلی در مقابل تخلیة محل است و اجارة محل از صاحب ملک است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] 41 اراضی موات با ثبت دادن ملک کسی نمی شود، بلکه باید آن را احیاء کند یعنی آماده برای کشت و زرع نماید.
- [آیت الله اردبیلی] زمینهای موات اصلی جزء (اَنفال) هستند و اختیار آن در زمان حضور امام معصوم علیهالسلام به دست اوست و آن حضرت هرگونه صلاح بداند در آنها تصرّف میکند و اجازه احیا میدهد یا به افراد تملیک کرده و یا اجاره میدهد و در زمان غیبت امام علیهالسلام ، مسلمانان میتوانند آنها را احیا کنند، ولی بنابر احتیاط واجب باید از حاکم شرع اجازه بگیرند و هر کس هر قسمتی را احیا کند، نسبت به آن سزاوارتر است و دیگران حقّ مزاحمت او را ندارند.
- [آیت الله سیستانی] اگر انسان در زمینی که ملک کسی نیست ، یا موات است و خود او با احیاء مالک شده است گنجی پیدا کند ، میتواند آن را برای خود بردارد ، ولی باید خمس آن را بدهد .
- [آیت الله اردبیلی] زمین آبادی که به ویرانی گراییده، اگر صاحب آن شناخته شده باشد، دارای سه حالت است: اوّل:صاحب زمین به کلّی از زمین صرف نظر کرده و توجّهی به آن نداشته باشد که این صورت حکم زمین موات اصلی را خواهد داشت. دوم:صاحب زمین از زمین صرف نظر نکرده و تصمیم بر احیای آن داشته باشد، ولی به دلیل نبودن امکانات مثل آب و سایر وسایل قدرت بر احیا نداشته و احیای آن نیاز به گذشت زمان داشته باشد؛ زمین در این حالت حکم زمین احیا شده را دارد و کسی حقّ تصرّف در آن را بدون اجازه مالک ندارد. سوم:صاحب زمین از زمین صرف نظر نکرده ولی آن را احیا هم نمیکند، چون بهرهبرداری از احیا نشده آن بیشتر از احیا شده آن است، مانند این که بخواهد از علف آن برای چرانیدن گوسفندان استفاده کند؛ زمین در این حالت نیز حکم زمین احیا شده را دارد و کسی حقّ تصرّف در آن را بدون اجازه مالک ندارد.
- [آیت الله مظاهری] علامت گذاری به وسیله دیوار یا سیم خاردار یا سنگ چین نمودن و مانند اینها در زمینهای موات به قصد تصرّف و احیا، موجب حقّ برای علامتگذار میشود و دیگری حقّ تصرّف و احیای آن را ندارد که به آن در اصطلاح تحجیر می‌گویند.
- [آیت الله اردبیلی] (زمین موات) به زمینهایی گفته میشود که به دلایلی چون نبودن آب، باتلاق بودن زمین و ریگزار یا سنگلاخ بودن آن، قابل کشت و زرع یا ساختمان سازی نبوده و یا به دلیل کوچ کردن اهالی آن به طور کلّی متروکه شده باشند. زمینهای موات بر دو قسم هستند: اوّل: (موات اصلی) و آن زمینی است که از آغاز تا کنون هیچ گونه عمران و آبادانی در آن انجام نشده باشد. دوم: (موات عَرَضِی)، وآن زمینی است که در گذشته آباد بوده، ولی به هر دلیل ویران و متروک شده است.
- [آیت الله اردبیلی] ودیعه عقدی است جایز که به موجب آن، شخص مال خود را به دیگری میسپارد تا آن را مجانا نگهداری کند. بنابر این اگر انسان مال خود را به کسی بدهد و بگوید: (نزد تو امانت باشد) و او هم قبول کند یا بدون این که حرفی بزنند صاحب مال بفهماند که مال را برای نگهداری به او میدهد و او هم به قصد نگهداری کردن بگیرد، باید به احکام ودیعه و امانتداری که بعد گفته میشود عمل نمایند.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر ماهی زنده را بریان کنند یا در بیرون آب پیش از جان دادن بکشند؛ خوردنش جایز و اولی آن است که از خوردن آن خودداری نمایند.
- [آیت الله بروجردی] اگر ماهی زنده را بریان کنند، یا در بیرون آب پیش از جان دادن بکشند، احتیاط واجب آن است که از خوردن آن خود داری نمایند.
- [آیت الله وحید خراسانی] کوزه ای که از گل نجس ساخته شده و یا اب نجس در ان فرو رفته اگر در اب کر یا جاری بگذارند به هر جای ان که اب برسد پاک می شود و اگر بخواهند باطن ان هم پاک شود باید به قدری در اب کر یا جاری بماند که اب به تمام ان فرو رود و اگر ظرف رطوبتی داشته باشد که از رسیدن اب به باطن ان مانع باشد باید خشکش نمایند و بعد در اب کر یا جاری بگذارند