امر
آمر به معنای طلب کننده چیزی از کسی به صورت الزامی است.
امر مشتبه چیست؟ و حکم مرتکب او چیست؟
امر مشتبه، آن است که حکمش را ندانید (حکمش مجهول یا مشکوک باشد) پس اگر این امر، مشتبه بین محصور باشد از آنچه احتمال وجوب یا تحریم آن با علم به اصل وجود حکم بین دو فرد یا بیشتر، پس لازم است اتیان در صورت اول (مشکوک در وجوب آن) و اجتناب نمودن در صورت دوم (مشکوک در حرمت آن یا احتمال حرمت آن) و این را شبهه محصوره بین وجوب و حرمت گویند. و اگر امر، مشتبه در غیر محصور باشد مانند متاع دزدیده شده، در یکی از مغازه‌های شهر فروخته شود، پس در این صورت اجتناب لازم نیست و این نوع شبهه را، غیر محصوره گویند.
امر مشتبه، آن است که حکمش را ندانید (حکمش مجهول یا مشکوک باشد) پس اگر این امر، مشتبه بین محصور باشد از آنچه احتمال وجوب یا تحریم آن با علم به اصل وجود حکم بین دو فرد یا بیشتر، پس لازم است اتیان در صورت اول (مشکوک در وجوب آن) و اجتناب نمودن در صورت دوم (مشکوک در حرمت آن یا احتمال حرمت آن) و این را شبهه محصوره بین وجوب و حرمت گویند. و اگر امر، مشتبه در غیر محصور باشد مانند متاع دزدیده شده، در یکی از مغازه‌های شهر فروخته شود، پس در این صورت اجتناب لازم نیست و این نوع شبهه را، غیر محصوره گویند.
عنوان سوال:
امر مشتبه چیست؟ و حکم مرتکب او چیست؟
پاسخ:
امر مشتبه، آن است که حکمش را ندانید (حکمش مجهول یا مشکوک باشد) پس اگر این امر، مشتبه بین محصور باشد از آنچه احتمال وجوب یا تحریم آن با علم به اصل وجود حکم بین دو فرد یا بیشتر، پس لازم است اتیان در صورت اول (مشکوک در وجوب آن) و اجتناب نمودن در صورت دوم (مشکوک در حرمت آن یا احتمال حرمت آن) و این را شبهه محصوره بین وجوب و حرمت گویند. و اگر امر، مشتبه در غیر محصور باشد مانند متاع دزدیده شده، در یکی از مغازه‌های شهر فروخته شود، پس در این صورت اجتناب لازم نیست و این نوع شبهه را، غیر محصوره گویند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا حلال است گوشت گوسفندی که مخالف ذبح کرده با اینکه مراعات استقبال به قبله نمیکنند در حال ذبح و غیر آن از بقیه شرایط، آیا حکم مشتبه را دارد یا غیر مشتبه؟
- حکم مرتکب امری که کراهت شدیده دارد چیست؟ به معنی آنکه آیا جائز است انجام آن یا خیر، و آیا اگر کسی مرتکب آن شد عقاب و گناه دارد یا خیر؟
- آیا استخاره حجت است در این امر؟
- اگر دزد یا مجرم دیگری را تحویل قانون دهیم و قانون طبق دستور شرع مقدس عمل نکند آیا ما گناهی را مرتکب شدهایم؟
- اگر مرتکب شود محرم به یکی از محرمات احرام مثل تظلیل نمودن و اراده نماید که گوسفندی کفاره بدهد به چه مصرف برساند این گوسفند را؟
- در قرائت نماز وقف بر کلمه (من کل امر سلام) در سوره قدر چه صورت دارد؟
- در دانشگاههای پزشکی واجب است بر دانشجو که تفحص نمایند از زن اجنبیه و رجل اجنبی و این تفحّص منجر میگردد به کشف عورت چه قبل و چه دبر، و این امر در اثنای درس او لازم است، آیا جایز است برای دانشجوی پزشکی در اثنای درس این امر را انجام دهد و آیا این امر برای طبیب جاری است چنانچه بر دانشجوی پزشکی جاری است؟
- در این عصر مرسوم است که مؤمنین پولهای حلال بلکه مخمس خود را در بانکهای فعلی میگذارند، و در وقتی که میخواهد پس بگیرند متحیرند که آیا این پولها حلال است یا مشتبه است، و هم چنین کسبه وقتی که خواسته باشند از اعتباراتی که در این بانکها برای آنها معین شده استفاده کنند و گاهی است که در یک هفته چند مرتبه مراجعه به این بانکها دارند متمنی است تسهیلی برای آنها نمائید؟
- اگر شخصی غیبت انسانی را نماید و به خیال آنکه شنونده او را نمیشناسد اسم او را ذکر نمیکند تا مرتکب گناهی نشود و حال آنکه شنونده او را میشناسد آیا شنیدن این غیبت حرام است.
- در بعضی موارد با صفوف مختلف مواجه میشویم، مثلاً صف برای گرفتن نان، بلیط، اتوبوس و غیره. آیا اگر صف را توجه نکرده و جلوتر از دیگران برویم به حق آنها تجاوز کرده و مرتکب حرام شدهایم یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله صافی گلپایگانی] اگر پدر و مادر انسان، مرتکب گناه شوند، آیا نهی از منکر آنان بیاحترامی محسوب نمیشود؟
- [سایر] آیا کسی که خودش به معروف عمل نمیکند و مرتکب گناه می‌شود ؛ حق دارد دیگران را امر و نهی کند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا افراد میتوانند در مقام امر به معروف و نهی از منکر، به عنوان دفاع از کیان اسلام و حفظ نظام اسلامی از دستبرد افراد داخلی، و جلوگیری از تهاجمات فرهنگی یا سیاسی به دین، و همینطورمنظور حفظ ارزشهای اسلامی، مرتکب قتل یا جرح شوند؟ اگر شخصی در مقام امر به معروف و نهی از منکر مرتکب قتل شخصی شود، آیا قتل عمد به شمار میرود، یا مقتول مهدورالدم محسوب می شود و چیزی بر عهده قاتل نیست؟
- [آیت الله بهجت] چگونه می توانیم مال مشتبه را تشخیص بدهیم؟
- [آیت الله سیستانی] آیا ازدواج در اسلام یک امر لازم و واجب است؟ آیا یک مسلمان می تواند تجرّد را انتخاب کند وازدواج نکند (بشرط اینکه مرتکب گناه نشود)؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی مرتکب قتل عمدی شده است در تحقیقات مشخص شده که با آمریت و دستور صریح شخص دیگری مرتکب قتل شده است در صورتی که شخص مباشر در حال استیصال و اکراه و اجبار مرتکب قتل شده باشد حکم شرعی درباره شخص دستور دهنده (آمر) چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] انجام حج با مال حرام، یا مال مشتبه به حرام چگونه است؟
- [آیت الله بهجت] خون حیض اگر مشتبه به خون قرحه (زخم) شود، طریق شناختن آن، به چه نوع است؟
- [آیت الله نوری همدانی] مشتبه شدن هر یک از امور زیر چه تأثیری در معامله دارد؟ الف: موضوع معامله.
- [آیت الله بهجت] خوردن چیز مشتبه، چه حکمی دارد؟ و در صورت حلال بودن، آیا اثر وضعی منفی دارد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر پولی که خمس آن را نداده به حمامی بدهد، اگرچه مرتکب حرام شده، ولی ظاهر این است که غسل او صحیح باشد و ذمهاش به مستحقین خمس مشغول می‌شود.
- اگر یک نفر کس دیگر را امر کند که به ناحق کسی را بکشد درصورتی که قاتل و کسی که به او دستور داده، هر دو مکلف و عاقل باشند قاتل را باید کشت و کسی که او را امر کرده باید حبس کرد تا بمیرد.
- اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کند که نماز را با جماعت بخواند، درصورتی که ترک آن موجب عقوقش شود نماز جماعت بر او واجب می‌شود و در غیر این صورت واجب نیست.
- اگر کسی از حرام جنب شود و بعد با حلال خود نزدیکی کند، احتیاط مستحب آن است که در نماز از عرق خود اجتناب نماید، و چنانچه اوّل با حلال خود نزدیکی کند، بعد مرتکب حرام شود عرق او حکم عرق جنب از حرام را ندارد.
- اگر به امر حاکم شرع خمس را به شهر دیگر ببرد و از بین برود لازم نیست دوباره خمس بدهد و همچنین است اگر به کسی بدهد که از طرف حاکم شرع وکیل بوده که خمس را بگیرد و از آن شهر به شهر دیگر ببرد.
- اگر در شهر خودش مستحق پیدا شود، میتواند زکات را به شهر دیگر ببرد. ولی مخارج بردن به آن شهر را باید از خودش بدهد و اگر زکات تلف شود ضامن است، مگر آن که به امر حاکم شرع برده باشد.
- انسان باید فقط برای انجام امر خداوند عالم نماز بخواند پس کسی که ریا کند یعنی برای نشان دادن به مردم نماز بخواند نمازش باطل است، خواه فقط برای مردم باشد، یا خدا و مردم هر دو را در نظر بگیرد.
- لازم نیست نیت وضو را به زبان بگوید یا از قلب خود بگذراند بلکه اگر تمام افعال وضو بداعی امر خدا بهجا آورده شود کفایت میکند. (شرط نهم): آن که وضو را به ترتیبی که گفته شد بهجا آورد، یعنی اول صورت و بعد دست راست و بعد دست چپ را بشوید، و بعد از آن سر و بعد پاها را مسح نماید و باید بنابر احتیاط واجب پای چپ را بعد از پای راست مسح کند. و اگر به این ترتیب وضو نگیرد باطل است. (شرط دهم): آن که کارهای وضو را پشت سر هم انجام دهد.
- مستحب است بعد از تکبیرة الاحرام بگوید:" یا محسن قد اتاک المسییء و قد امرت المحسن ان یتجاوز عن المسیء انت المحسن و انا المسیء بحق محمد و آل محمد صل علی محمد و آل محمد و تجاوز عن قبیح ما تعلم منی"، یعنی ای خدایی که به بندگان احسان میکنی بنده گنهکار به در خانه تو آمده و تو امر کردهای که نیکوکار از گنهکار بگذرد، تو نیکوکاری و من گناهکار، به حق محمد و آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم رحمت خود را بر محمد و آل محمد بفرست و از بدیهایی که میدانی از من سر زده بگذر.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . درجه دوم از امر به معروف و نهی از منکر آن است که اگر مرتکب منکر، با اظهار کراهت، ترک معصیت نکرد، با حُسن خلق و کلام حسن او را امر به ترک منکر نماید، و مصالح ترک منکر و فعل معروف و مفاسد عکس آن را بیان کند تا مرتکب، متنبه شود، و ترک معصیت بنماید، و اگر به همین مقدار، مرتکب متنبه شد و معصیت را ترک کرد، اداء وظیفه شده است.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر زن بعد از عقد بفهمد که تخمهای شوهرش را کشیده اند؛ در صورتی که امر را بر آن زن مشتبه کرده باشند؛ می تواند عقد را به هم بزند و در غیر این فرض اشتباه اندازی احتیاط ترک نشود.
- [آیت الله اردبیلی] اگر اِعراض نمودن و ترک معاشرت با گنهکار، موجب شود که او کمتر مرتکب معصیت شود یا احتمال بدهد که موجب این امر شود، واجب است، اگرچه بداند که موجب ترک کامل معصیت نمیشود و این امر در صورتی است که با مراتب دیگر، نتواند کاملاً از معصیت جلوگیری کند.
- [آیت الله اردبیلی] هر یک از اقشار جامعه که باعث ترویج مقاصد ستمگران و یا تقویت ظلم و شوکت آنان گردد، مرتکب عمل حرام میگردد و بر سایر مسلمانان لازم است که آنها را نهی کنند و اگر تأثیر نکرد، از آنها اِعراض کرده و با آنها معاشرت و معامله نکنند. * مرتبه دوم: امر و نهی به زبان؛ پس با احتمال تأثیر و وجود سایر شرایطی که گذشت، واجب است اهل معصیت را نهی کنند و ترک کننده واجب را به انجام آن امر نمایند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] تخم پرندگان حلال، حلال و تخم پرندگان حرام، حرام است. و اگر مشتبه باشد تخمهائی که دو طرف آن مساوی است حرام است و تخمهائی که یک طرف آن باریک تر است حلال است.
- [آیت الله اردبیلی] تخمِ پرندگان حلال گوشت، حلال و تخمِ پرندگان حرام گوشت، حرام است و اگر بین حلال و حرام مشتبه شود، تخمهایی که دو طرف آن مساوی باشد، حرام است و تخمهایی که یک طرف آن باریکتر باشد، حلال است.
- [آیت الله اردبیلی] بیان مسأله شرعی در امر به معروف و نهی از منکر کفایت نمیکند، بلکه باید مکّلف امر و نهی کند؛ مگر آن که مقصود از امر به معروف و نهی از منکر، با بیان حکم شرعی حاصل شود و یا طرف مقابل، از آن امر و نهی بفهمد.
- [امام خمینی] بیان مسأله شرعیه کفایت نمیکند در امر به معروف و نهی از منکر بلکه باید مکلف امر و نهی کند. مگر آن که مقصود از امر به معروف و نهی از منکر، از بیان حکم شرعی حاصل شود و یا طرف مقابل از آن امر و نهی بفهمد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر بعضی امر و نهی کنند و مؤثر نشود و بعض دیگر احتمال بدهند که امر یا نهی آنها مؤثر است واجب است امر و یا نهی کنند.
- [آیت الله مظاهری] اگر بعضی امر و نهی کنند و مؤثّر نشود و بعض دیگر احتمال بدهند که امر یا نهی آنها مؤثّر است واجب است امر و نهی کنند.