موقوف علیه
ارباب وقف(اصحاب وقف یا موقوف عليهم) صاحبان موقوفه را گویند.
آیا تعیین موقوف علیه شرط صحّت وقف است یعنی اگر گفت وقف نمودم بر یکی از دو نفر آیا صحیح است؟
تعیین اجمالی موقوف علیه هم کفایت می‌کند.
تعیین اجمالی موقوف علیه هم کفایت می‌کند.
عنوان سوال:
آیا تعیین موقوف علیه شرط صحّت وقف است یعنی اگر گفت وقف نمودم بر یکی از دو نفر آیا صحیح است؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا در وقف عامّ و خاصّ تعیین موقوف علیه لازم است یا نه؟
- آیا وقف معلّق جایز است مثلابگوید این ملک را وقف نمودم به شرط آن که فرزندم از سفر بیاید؟
- اگر کسی بگوید این خانه را از چهار ماه بعد وقف نمودم، آیا صحیح است؟
- آیا وقف نمودن چیزی بر فرزندی که در رحم مادر باشد و غیر از او موقوف علیه دیگری وجود نداشته باشد یعنی ابتداء وقف بر خصوص حمل شود صحیح است یا خیر؟
- شخصی ملکی را وقف می‌کند به اینگونه که، آن را وقف نمودم مادامی که به آن نیاز ندارم و اگر احتیاج پیدا کردم به خودم برگردد آیا صحیح است؟
- اگر زن در عقد دائم یا موقّت با شوهر خود شرط کند که با او نزدیکی نکند آیا این شرط صحیح است و بر فرض صحّت اگر شوهر با او نزدیکی کند زنا حساب میشود؟
- آیا در تحقّق وقف صیغه لفظی شرط است یا خیر؟
- پدری ملکی را وقف اولاد نموده شهرداری برای تعریض خیابان آن را تصرّف کرده و پول را هم داده آیا موقوف علیهم میتوانند پول را بین خود تقسیم کنند؟
- هرگاه کسی وقف را معلّق بر شرطی کند که در حال وقف نمودن حاصل نیست ولی انتظار حصول آن هست یا اینکه یقینی است که در آینده حاصل میشود مثلابگوید این ملک را وقف نمودم در صورتی که پسرم از سفر بیاید یا وقتی که اوّل ماه برسد چه صورت دارد؟
- اگر کسی زنی را صیغه کرده و مهر را تعیین نکردهاند، آیا عقد صحیح است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خامنه ای] آیا اجرای صیغه وقف در صحّت آن شرط است؟ و بر فرض شرط بودن، آیا عربی بودن صیغه، شرط است؟
- [آیت الله سبحانی] اگر عین موقوفه، قبل از وقف، در تصرف (موقوفٌ علیه) باشد، آیا پس از وقف، قبض جدید لازم است؟
- [آیت الله خامنه ای] رئیس فرقه منحرفی املاک خود را به این فرقه وقف کرده است و با توجه به اینکه مشروعیت جهت وقف در صحّت آن شرط است و از طرفی اهداف و اعتقادات و اعمال این فرقه منحرفه فاسد و گمراه کننده و باطل هستند، آیا این وقف صحیح است؟ و آیا استفاده از این اموال به نفع فرقه مذکور جایز است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر متولیِ وقف بدون رعایت مصلحت موقوف علیهم، زمین موقوفه را اجاره دهد، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر متولی یا موقوفٌ علیه (وقف خاص) اراضی موقوفه را به غیر به عنوان مادام العمر واگذار کنند جهت استفاده و بهره برداری نه بعنوان تملک، آیا صحیح است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در وقف خاصی که اجاره داده شده است اگر متولی یا موقوف علیهم فوت کنند تکلیف ادامه اجاره چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] متولی در وقف چگونه تعیین می شود؟
- [آیت الله سبحانی] چنانچه واقف اذن متولی را در انتفاع از موقوفه شرط نماید آیا موقوف علیه می تواند بدون اذن منتفع شود؟
- [آیت الله سبحانی] برخی از افراد موقوف علیهم مدعی هستند که متولی موقوفه به جهت کِبَر سن قادر به اداره موقوفه نیست آیا ادعای آنان مسموع است؟ و آیا بین وقف عام و وقف خاص فرقی است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] تغییر ارزش سهام تأثیری بر صحّت وقف فوق دارد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- کسی که مالی را وقف می‌کند، بنابر احتیاط مستحبّ باید قصد قربت داشته باشد و از موقع خواندن صیغه مال را برای همیشه وقف نماید و نیز اگر وقف را معلّق بر چیزی که بعد از این یقیناً یا احتمالاً حاصل شود یا او را بر چیزی که فعلاً احتمال حصول او را بدهد معلّق نماید وقف باطل است مثلاً بگوید خانه خود را وقف نمودم اگر خدا به من پسر بدهد یا اگر امروز روز جمعه باشد یا اگر اوّل ماه باشد باطل است و نیز اگر بگوید تا ده سال وقف باشد و بعد از آن نباشد یا بگوید تا ده سال وقف باشد، بعد پنج سال وقف نباشد ودوباره وقف باشد، وقف صحیح نمیباشد.
- وقف در صورتی صحیح است که مال وقف را به تصرّف کسی که برای او وقف شده یا وکیل یا ولیّ او بدهند ولی اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف کند و به قصد این که آن چیز ملک آنان شود، از طرف آنان نگهداری نماید، وقف صحیح است.
- هرگاه مال خود را بکسی صلح نماید و با او شرط کند که بعد از مرگ من باید چیزی را که بتو صلح کردم وقف کنی، و او هم این شرط را قبول کند، باید به شرط عمل نماید.
- اگر مالی را برای کسانی که به دنیا نیامدهاند وقف کند، درست نیست ولی اگر برای زندگان و بعد از آنها برای کسانی که بعداً به دنیا میآیند وقف نماید مثلاً چیزی را به اولاد خود وقف کند که بعد از آنان وقف نوههای او باشد و هر دستهای بعد از دسته دیگر از وقف استفاده کنند، صحیح است.
- لازم نیست صیغه وقف را به عربی بخوانند بلکه اگر مثلاً بگوید خانه خود را وقف کردم وخودش یا کسی که خانه را برای او وقف کرده یا وکیل یا ولیّ آن کس بگوید قبول کردم وقف صحیح است ولی اگر برای افراد مخصوصی وقف نکند بلکه مثل مسجد ومدرسه برای عموم وقف کند، یا مثلاً بر فقرا یا سادات وقف نماید، قبول کردن کسی لازم نیست بلکه در صورت اوّلی هم قبول لازم نیست اگرچه بنابر احتیاط مستحبّ قبول بهتر است.
- اگر چیزی را بر خودش وقف کند مثل آن که دکانی را وقف کند که عایدی آن را بعد از مرگ او خرج مقبرهاش نمایند، صحیح نیست. ولی اگر مثلاً مالیرا بر فقرا وقف کند و خودش فقیر شود، میتواند از منافع وقف استفاده کند.
- باید کسی را اجیر کنند که علم یا اطمینان داشته باشند عمل را صحیح انجام میدهد وشکّ در صحّت عملش نداشته باشند.
- اگر کافر ذمّی موقع خریدن زمین شرط کند که خمس ندهد یا شرط کند که فروشنده خمس آن را بدهد، شرط او صحیح نیست و باید خمس را بدهد ولی اگر شرط کند که فروشنده مقدار خمس را از طرف او به صاحبان خمس بدهد، اشکال ندارد ولی حقّ خمس از زمین ساقط نمیشود مگر بعد از دادن خمس.
- اگر چند نفر در مزدی که از کار خودشان میگیرند بایکدیگر شرکت کنند، مثل دلاکها که قرار میگذارند هرقدر مزد گرفتند باهم قسمت کنند، شرکت آنان صحیح نیست.
- اگر آب وضو در ظرف غصبی یا طلا و نقره است، و آب را از آنها بردارد وبصورت ودستها بریزد وضوی او صحیح است وامّا صحت وضو به نحو ارتماسی مشکل است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر مسجدی را وقف کنند، لازم نیست که یک نفر در آن مسجد نماز بخواند تا وقف درست شود، بلکه همین که برای آن متولّی تعیین شود کفایت می‌کند و بدون تعیین متولّی وقف مسجد صحیح نیست.
- [آیت الله اردبیلی] چیزی که وقف میشود باید (عین) آن موجود و مشخّص باشد، بنابر این وقف کردن (دَین) مانند این که بگوید: (آنچه را از فلانی طلب دارم وقف نمودم) یا وقف نمودن چیزی که مشخّص نیست، مانند این که بگوید: (یکی از باغهایم را وقف نمودم) صحیح نیست. همچنین اگر منافع چیزی را وقف کند، مثلاً بگوید: (منافع و استفاده خانهام را وقف نمودم) صحیح نمیباشد، ولی وقف کردن خانه برای سکونت در آن یا وقف کردن درخت برای استفاده از میوه آن صحیح است، هرچند هنگام وقف، میوه درخت موجود نباشد.
- [آیت الله سبحانی] در صحت وقف عام مانند وقف بر فقرا و علما، قبول شرط نیست ولی در وقف خاص مانند وقف بر شخص معینی، احتیاط لازم قبول او یا وکیل او است.
- [آیت الله سبحانی] در صحت وقف عام مانند وقف بر فقرا و علما، قبول شرط نیست ولی در وقف خاص مانند وقف بر شخص معینی، احتیاط لازم قبول او یا وکیل او است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر ملکی را بر عناوین عامی وقف کند، مثلاً آن را بر فقراء یا سادات وقف کند یا وقف کند که منافع آن به مصرف خیرات برسد، باید برای آن متولّی تعیین کند و بدون تعیین متولّی وقف عام صحیح نیست و اگر متولّی تعیین شده بمیرد و برای بعد از او متولّی تعیین نشده باشد، وقف باطل نمیشود بلکه اختیار آن با حاکم شرع است.
- [آیت الله اردبیلی] (وقف) آن است که انسان ملکی را ثابت نگهدارد و منافع آن را برای شخص یا اشخاص یا برای کار ویا مصرفی تعیین نماید، مانند این که زمینی را برای مسجد یا حسینیّه یا مدرسه و یا فقرا مخصوص سازد. به این کار در اصطلاح (وقف) و به مالی که وقف میشود (موقوفه) و به وقف کننده (واقف) و به شخص یا مصرفی که مال برای آن وقف شده (موقوف علیه) گفته میشود.
- [آیت الله سیستانی] اگر ملکی را برای وقف کردن معین کند و پیش از آنکه وقف کند پشیمان شود یا بمیرد، وقف واقع نمیشود؛ و همچنین اگر در وقف خاص قبل از قبض موقوف علیه بمیرد.
- [آیت الله مظاهری] لازم نیست صیغه وقف را به عربی بخوانند، بلکه اگر مثلاً بگوید این ملک را مسجد نمودم وقف صحیح است بلکه صیغه وقف هم لازم نیست پس اگر به قصد وقف ملکی را مسجد نماید وقف صحیح است. و محتاج به قبول هم نیست ولی تحویل مورد وقف به کسی که برای او وقف شده لازم است، و اگر تحویل ندهد گرچه صیغه هم خوانده باشد وقف محقق نمیشود بنابراین تا در آن ملک نماز خوانده نشده آن ملک مسجد نمیشود و اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف کند و به قصد اینکه آن چیز ملک آنان شود از طرف آنان نگهداری نماید وقف صحیح است.
- [آیت الله اردبیلی] در حبس ملک نیز نظیر وقف، بلوغ و عقل صاحب ملک شرط است و به احتیاط واجب قبض شرط صحّت آن است. همچنین مالک نباید سفیه باشد و یا این که به واسطه ورشکستگی توسط حاکم شرع از تصرّف در اموال خود منع شده باشد و صحت حبس بر اشخاص منوط به قبول آنان است.
- [آیت الله اردبیلی] در حبس ملک نیز نظیر وقف، بلوغ و عقل صاحب ملک شرط است و به احتیاط واجب قبض شرط صحّت آن است. همچنین مالک نباید سفیه باشد و یا این که به واسطه ورشکستگی توسط حاکم شرع از تصرّف در اموال خود منع شده باشد و صحت حبس بر اشخاص منوط به قبول آنان است.