سال خمسی
يكسال تمام كه از تاريخ شروع به كار يا حصول درآمد، و برای كسانی كه مدت زمانی خمس نپرداخته‌اند، از تاريخ نخستين رسيدگی به حساب اموال آغاز می‌گردد.
آیا انسان می‌تواند برای هر پولی که به دست آورده سال خمسی جداگانه قرار دهد؟
اشکال ندارد ولی در بسیاری از موارد مثل اخراج مؤونه و سود و زیان مشکل پیدا می‌کند که اگر این کار را انجام ندهد بهتر است ولی اگر مثلادو منبع درآمد داشته باشد و هر کدام از نظر هزینه و دیگر مسائل جدا باشند اشکال ندارد که برای هر کدام سال خمسی جداگانه‌ای معیّن نماید.
اشکال ندارد ولی در بسیاری از موارد مثل اخراج مؤونه و سود و زیان مشکل پیدا می‌کند که اگر این کار را انجام ندهد بهتر است ولی اگر مثلادو منبع درآمد داشته باشد و هر کدام از نظر هزینه و دیگر مسائل جدا باشند اشکال ندارد که برای هر کدام سال خمسی جداگانه‌ای معیّن نماید.
پاسخ:
اشکال ندارد ولی در بسیاری از موارد مثل اخراج مؤونه و سود و زیان مشکل پیدا می‌کند که اگر این کار را انجام ندهد بهتر است ولی اگر مثلادو منبع درآمد داشته باشد و هر کدام از نظر هزینه و دیگر مسائل جدا باشند اشکال ندارد که برای هر کدام سال خمسی جداگانه‌ای معیّن نماید.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- شخصی مدّت چند سال شده که سر سال خمسی ندارد یعنی سر سالش به هم خورده است و خانهاش حساب و کتاب نشده است حالا میخواهد سر سال خمسی برای خود قرار دهد می‌تواند همان سر سال اوّل را قرار دهد یا سر سال جدیدی باید بگذارد، آیا آن چند سالی که فوت شده چه باید بکند اگر چیزی نداشته یا برایش باقی نمانده است؟
- کشاورزی مبداء سال خود را اوّل محصول و درو قرار داده است و حال آن که هر یک از پنبه و برنج و جو و گندم وقت جداگانه دارد، باید مبداء سال را چگونه قرار دهد؟
- قبل از دفن همسر، زن می‌تواند بعد از اتمام عدّه وفات ازدواج کند، حالا بعد از چند ماه شوهر اوّل قرار است دفن شود، آیا زن می‌تواند به او دست بزند و یا او را به خاک بسپارد؟
- کاسبی کالایی را نسیه فروخته و قرار بوده ظرف مدّت دو ماه پرداخت نماید، بدهکار سر موعد آمده و با فروشنده به توافق رسیدند که چند ماه دیگر پرداخت نماید، لذا سال خمسی فروشنده فرا رسیده، آیا فروشنده باید خمس این طلب را محاسبه نماید یا متعلّق به سال خمسی بعد است یا این که هر زمان طلب را وصول کرد باید خمس آن را پرداخت کند؟
- آیا انسان می‌تواند یک کلیه خود را به بیمار کلیوی که در خطر مرگ است، قرار بدهد که به او پیوند شود و در فرض جواز آیا می‌تواند در قبال آن پول دریافت نماید؟
- کسانی که همسرشان معلّم است یا اشتغال به کارهای دیگر دارند و از این طریق درآمدی دارند که خرج منزل می‌شود، آیا مرد موقع حساب سال، باید این درآمد را جز مخارج خود قرار دهد، یا این که هر کدام جداگانه حساب کنند؟
- شخصی مبلغی قرض نموده برای خرید ماشین یا تعمیر خانه و سال خمسی فرا رسیده، آیا خمس دارد؟
- شخصی گوسفندی را نذر قرار میدهد که دهه محرّم الحرام بکشد بعد معلوم می‌شود که گوسفند آبستن است آیا این گوسفند را می‌تواند بکشد یا تا سال آینده معطّل کند؟
- کسانی که در بانک مسکن پول میگذارند تا بعد از یکسال به آنها وام دهند، با رسیدن سال خمسی، آیا به پول آنها خمس تعلّق میگیرد؟
- کاسبی معاملات فروش کالا را بصورت نقدی انجام میدهد لذا معامله نقدی انجام گرفته، ولی فروشنده مهلت میدهد برای سال بعد، آیا موقع فرا رسیدن سال خمسی، باید آن را حساب کند یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [سایر] آیا سال خمسی باید به (قمری) باشد یا اینکه می‌تواند به (شمسی) نیز قرار گیرد؟
- [آیت الله سبحانی] کسی که چند روزی به سال خمسی اش مانده اگر این فرد از طریق معامله و یا ... پولی بدستش برسد آیا متعلق خمس است یا می تواند برای آن سال جداگانه حساب کند؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا میتوان پول مخمّس و پولی را که بر آن سال نگذشته در یک حساب قرار داد یا باید در دو حساب جداگانه باشند؟
- [آیت الله سبحانی] کسی که شاغل نیست ولی گاهی یکی دو مرتبه در سال معاملاتی را انجام می دهد یا هدایایی دریافت می کند، آیا می تواند برای هر کدام سال خمسی جداگانه قرار دهد؟
- [آیت الله بهجت] آیا در سال خمسی تعیین ساعت خمسی نیز لازم است؟ و در صورت تعیین، اگر بعد از آن ساعت پولی به انسان برسد آیا جزو درآمد سال بعد محسوب می شود؟
- [آیت الله بهجت] آیا جایز است سال خمسی را برای فرار از پرداخت خمس تغییر داد؟ مثلاً فردی قرار است دو روز پیش از سال خمسی پولی به دستش برسد، سال خمسی را به ده روز جلوتر تغییر می دهد تا آن پول از درآمد سال آینده اش باشد.
- [سایر] آیا میتوان برای هر وسیله و پولی در خانه، یک سال خمسی قرار داد؟ به بیان دیگر هر چیزی که یک سال ماند خمسش داده شود؟ آیا این روش درست است؟
- [آیت الله بهجت] آیا معیار جهت معافیت خمس، استفاده کردن وسایل تا مدّت یک سال از تاریخ خرید است یا استفاده کردن از آن ها تا رسیدن به سال خمسی؟ مثلاً اگر برنج بخرد و تا یازده ماه بعد تمام شود ولی سر سال خمسی درآمد کشاورزی او و یا مغازه او پنج ماه بعد باشد، آیا به آن برنج خمس تعلق می گیرد، حتی اگر برای هر حقوق و درآمدی سال جداگانه قرار داده باشد؟
- [سایر] آیا سال خمسی باید به (قمری) باشد یا اینکه می تواند به (شمسی) نیز قرار گیرد؟
- [آیت الله بهجت] شخصی پولی را قرض گرفته و سر سال خمسی قرض گیرنده مقداری از آن یا همه ی آن در دست قرض گیرنده موجود است، آیا خمس دارد و شخص مقروض باید خمس آن را بدهد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- خرجهایی را که انسان برای به دست آوردن فائده می‌کند، مانند دلاّلی و حمّالی می‌تواند جز مخارج سالیانه حساب نماید.
- کسی که مانند تاجر وکاسب باید برای دادن خمس، سال قرار دهد اگر منفعتی به دست آورد و در بین سال بمیرد باید مخارج تا موقع مرگش را از آن منفعت کسر کنند وخمس باقی مانده را بدهند.
- اگر زمینی را بخرد و در آن زمین گندم یا جو بکارد، پولی را که برایخریدن زمین داده جز مخارج حساب نمیشود، ولی اگر زراعت را بخرد، پولی را که برای خرید آن داده می‌تواند جز مخارج حساب نماید و از حاصل کم کند، امّا بهتر آن است که قیمت کاهی را که از آن به دست میآید، از پولی که برایخرید زراعت داده کسر نماید مثلاً اگر زراعتی را پانصد تومان بخرد وقیمت کاه آن صد تومان باشد، فقط چهار صد تومان آن را می‌تواند جز مخارج حساب نماید.
- کسی که دستور زبان عربی را نمیداند، اگر قرائتش صحیح باشد ومعنای هر کلمه از عقد را جداگانه بداند و از هر لفظی معنای آن را قصد نماید، می‌تواند عقد را بخواند.
- مدّت مساقات باید معلوم باشد و اگر اوّل آن را معیّن کنند و آخر آن را موقعی قرار دهند که میوه آن سال معمولاً به دست میآید، صحیح است.
- مرد می‌تواند دختر بچهای را که سنّ او از سه سال بیشتر نیست غسل دهد، زن هم می‌تواند پسر بچهای را که سه سال بیشتر ندارد غسلدهد.
- انسان می‌تواند از زکاْ از سهم سبیل ا&، قرآن یا کتاب دینی یا کتاب دعا بخرد ووقف نماید، اگرچه بر اولاد خود وبر کسانی وقف کند که خرج آنان بر او واجب است، و نیز می‌تواند تولیت وقف را برای خود یا اولاد خود قرار دهد.
- اگر اجیر با انسان شرط کند که فقط برای خود انسان کار کند، نمیشود او را به دیگری اجاره داد و اگر شرط نکند، چنانکه او را به چیزی که اجرت او قرار دادهاجاره دهد، باید زیادتر نگیرد و اگر به چیز دیگری اجاره دهد، می‌تواند زیادتر بگیرد.
- کسی که انسان ضامن بدهی او می‌شود باید بدهکار باشد پس اگر کسی بخواهد از دیگری قرض کند، تا وقتی که قرض نکرده، انسان نمیتواند ضامن او شود یعنی فعلاً صدق ضمان نمیکند ولی می‌تواند الاَّن چک دهد که بخواهد ضمان را در وقت گرفتن قرض قرار دهد.
- اگر در اوّل سال برای مخارج خود قرض کند و پیش از تمام شدن سال منفعتی ببرد، می‌تواند مقدار قرض خود را از آن منفعت کسرنماید.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] انسان می‌تواند در بین سال هر وقت منفعتی به دست آورد خمس آن را بدهد، و جایز است دادن خمس را تا آخر سال تأخیر بیندازد و اگر برای دادن خمس سال شمسی قرار دهد مانعی ندارد.
- [آیت الله مظاهری] پولی را که انسان جهت ثبت نام حجّ یا عمره و مانند اینها میپردازد، اگر در همان سال برود و سال خمسی هم داشته باشد، خمس ندارد. ولی اگر در همان سال نرود و یا سال خمسی نداشته باشد باید خمس آن را بدهد مگر آن پول خمس نداشته باشد نظیر مهریه یا ارث و مانند اینها.
- [آیت الله بهجت] انسان می‌تواند در بین سال هر وقت منفعتی به دستش آید، خمس آن را بدهد و جایز است دادن خمس را تا آخر سال قمری، تأخیر بیندازد و اگر برای دادن خمسِ زراعت و مانند آن، که مطابق سال شمسی انجام می‌شود، سال خمسی را شمسی قرار دهد، اشکال ندارد.
- [آیت الله مظاهری] پولی را که انسان جهت خرید خانه یا تلفن یا ماشین و مانند اینها پرداخت می‌کند اگر از درآمد همان سال باشد و به آن نیاز متعارف داشته باشد، و سال خمسی هم داشته باشد، خمس ندارد. ولی اگر از درآمد همان سال نباشد، یا سال خمسی نداشته باشد، یا اگر سال خمسی دارد تا سَرِ سال خمسی به او تحویل ندهند و سال بعد تحویل دهند، باید خمس آن را بدهد، مگر آن پول خمس نداشته باشد نظیر مهریه، یا ارث و مانند اینها.
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسی که درآمد اضافی ندارد نیاز به قرار دادن سال خمسی ندارد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . انسان می‌تواند در بین سال هر وقت منفعتی به دستش آمد، خمس آن را بدهد، و جایز است دادن خمس را تا آخر سال تأخیر بیندازد، و اگر برای دادن خمس سال شمسی قرار دهد، مانعی ندارد.
- [آیت الله بروجردی] انسان می‌تواند در بین سال هر وقت منفعتی به دستش آید خمس آن را بدهد و جایز است دادن خمس را تا آخر سال تأخیر بیندازد و اگر برای دادن خمس، سال شمسی [را ملاک شروع] قرار دهد، مانعی ندارد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] انسان می‌تواند در بین سال هر وقت منفعتی به دستش آید خمس آن را بدهد، بلکه اگر بداند که منفعت صرف مخارج وی نمیگردد، لازم است همان وقت که منفعت به دست میآورد خمس آن را بدهد و در صورتی که نمیداند که منفعت وی از مخارج سال وی زیاد میآید یا نه، جایز است دادن خمس را تا آخر سال تأخیر بیندازد و برای دادن خمس میتوان سال شمسی یا سال قمری را ملاک قرار داد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . انسان می‌تواند خمس هر چیز را از همان چیز بدهد، یا به مقدار قیمت خمسی که بدهکار است پول بدهد، هر چند کفایت دادن جنس نیز بعید نیست.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر از مالی که به انسان به ارث می رسد سودی حاصل شود یا آن مال نما داشته باشد سود و نمای آن جزء منافع سال حصول قرار می گیرد که اگر تا آخر سال خمسی باقی ماند به احتیاط واجب باید خمس آن را بدهد و اگر قیمت این مال افزایش پیدا کند به قیمت افزوده شده خمس تعلق نمی گیرد.