نایب
كسی كه عملی را بجای ديگری انجام دهد (مانند نيابت در حج)
آیا نایب حقّ نایب گرفتن دارد و در صورت انجام این عمل آیا میّت بری‌ء الذّمّه می‌شود؟
نایب حقّ نایب قرار دادن دیگری را نداشته است ولی حجّ انجام گرفته صحیح است و میّت بری‌ء الذّمّه شده است ولی نایب نسبت به پولی که گرفته مدیون است.
نایب حقّ نایب قرار دادن دیگری را نداشته است ولی حجّ انجام گرفته صحیح است و میّت بری‌ء الذّمّه شده است ولی نایب نسبت به پولی که گرفته مدیون است.
پاسخ:
نایب حقّ نایب قرار دادن دیگری را نداشته است ولی حجّ انجام گرفته صحیح است و میّت بری‌ء الذّمّه شده است ولی نایب نسبت به پولی که گرفته مدیون است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا نایب حقّ نایب گرفتن دارد و در صورت انجام این عمل آیا میّت بری‌ء الذّمّه می شود؟
- کسی که حج نیابی انجام می دهد اگر در قربانی، شخص دیگری را وکیل کند، قربانی کننده، که نایبِ نایب است، چگونه نیّت نماید؟ آیا باید نیّت کند که به وکالت از سوی میّت قربانی می کنم، یا به وکالت از سوی نایب میّت؟ و در هر صورت، آیا ذکر نام میّت هم لازم است؟
- کسی که حجّ نیابی انجام می دهد اگر در قربانی، شخص دیگری را وکیل کند، قربانی کننده، که نایبِ نایب است، چگونه نیّت نماید؟ آیا باید نیّت کند که به وکالت از سوی میّت قربانی می کنم، یا به وکالت از سوی نایب میّت؟ و در هر صورت، آیا ذکر نام میّت هم لازم است؟
- کسی که حج نیابی انجام می دهد اگر در قربانی، شخص دیگری را وکیل کند، قربانی کننده، که نایبِ نایب است، چگونه نیّت نماید؟ آیا باید نیّت کند که به وکالت از سوی میّت قربانی می کنم، یا به وکالت از سوی نایب میّت؟ و در هر صورت، آیا ذکر نام میّت هم لازم است؟
- کسی که حج نیابی انجام می دهد اگر در قربانی، شخص دیگری را وکیل کند، قربانی کننده، که نایبِ نایب است، چگونه نیّت نماید؟ آیا باید نیّت کند که به وکالت از سوی میّت قربانی می کنم، یا به وکالت از سوی نایب میّت؟ و در هر صورت، آیا ذکر نام میّت هم لازم است؟
- پدری چند فرزند دارد و تمام اموال خود را به دو تن از فرزندانش به عنوان مصالحه داده است ولی شرط کرده که بعد از مرگ از طرف وی کسی را حدّاکثر ظرف چهار سال برای ادای حَجّه الاسلام بفرستند، فرزند او طبق شرط عمل کرده و در سال چهارم کسی را برای حج از بلد خویش روانه کرده است ولی این نایب وقتی به شهر دیگر رسید خودش نرفت و کسی دیگر را برای حجّ میقاتی فرستاد و حجّ میقاتی انجام گرفته است در حالی که فرزندان این میّت از این جریان خبر نداشتند (ناگفته نماند که حجّ میقاتی برای مردم آن جا شناخته شده نیست و از نیابت برای حجّ بلدی انصراف دارد) سؤال این است که: الف) آیا نایب، حقّ نایب ساختن شخص دوّم را دارد؟ ب) آیاحجّ انجام گرفتهازطرف میّت صحیح است و میّت بری‌ء الذّمّه شدهاست؟ ج) حکم مصالحه چیست؟ د) آیا به شرط عمل شده؟ زیرا فرزندان دیگر میّت، مدعی هستند که به شرط عمل نشدهاست لذا باید ما ترک به عنوان ارث بین ورثه تقسیم شود.
- آیا شخص زنده، در مواردی که مجاز به گرفتن نایب است، باید از (بلد) نایب بگیرد، یا از (میقات)؟ اگر دیگری برای او نایب بگیرد کفایت می کند؟
- اگر برای طواف نائب گرفته نماز طواف بر عهده نائب است یا منوب عنه؟
- نیّت نایب در طواف نساء چگونه است؟
- نیّت نایب در طواف نساء چگونه است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خوئی] کسانی که به نیابت از دیگری به حج رفته باشند از نظر اختلاف دو روز در موقف عرفات و مشعر نتوانستهاند به وظیفه خود عمل نمایند، آیا نسبت به حج از طرف منوب عنه بری‌ء الذمّه شدهاند یا خیر؟
- [امام خمینی] حاجی عمره تمتع را خاتمه داده و محل شده قبل از محرم شدن برای حج تمتع در مکه فوت میکند آیا برئ الذمه شده یا لازم است برای او نائب بگیرند، و اگر نائب شیعه نباشد و بنا شد نایب بگیرند تکلیف چیست؟
- [آیت الله مظاهری] نظر مبارک را در مورد بری‌ء الذمّه شدن با عمل به (احسن التقویم) مرحوم آیة الله ادیب مرقوم فرمایید.
- [سایر] معنی مافی الذمه برای نیت نماز چیست یا در واقعیت نماز قضا شده یا ما فی الذمه چیزی بین قضا و ادا است؟؟
- [آیت الله بهجت] منظور از غسل ما فی الذمه چیست؟
- [آیت الله خامنه ای] نیّت ما فی الذمه و نیّت رجاءً چیست؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر نایب از بعض اعمال حج معذور شد و نایب گرفت، نایب عمل را به نیابت نایب انجام دهد یا به نیابت منوب عنه؟
- [آیت الله نوری همدانی] کسانی که در زمانهای قدیم مبالغی را به دیگران بدهکار بودند ولی چون نمیشناختند و یا دسترسی نداشتند و پرداخت نکردند حال اگر بخواهند آنها را به عنوان رد مضالم بپردازند آیا قیمت اجناس آن روز را حساب کنند و یا به قیمت فعلی آنها را باید بپردازند. مثلاً بیست سال پیش یک کیلو انگور کسی را برداشته و پول آن را هم نداده است حال که بخواهد بری‌ء الذمه شود آیا بید قیمت بیست سال پیش حدوداً 5 تومان را بپردازد و یا قیمت امروز که حدوداً یکصد تومان است؟
- [آیت الله وحید خراسانی] کسی که حج نیابی انجام می دهد اگر در قربانی شخص ثالثی را وکیل کرد ذابح چگونه نیت کند ایا باید نیت کند که به وکالت از میت قربانی می کنم یا باید وکالت از نایب میت کند در هر صورت ایا باید نام میت را هم ببرد
- [آیت الله نوری همدانی] کسی که حجّ نیابی انجام میدهد اگر در قربانی، شخص ثاللثی را وکیل کرد، ذابح چگونه نیّت کند، آیا باید نیّت کند که به وکالت از میّت قربانی میکنم یا باید وکالت از نائب میّت کند؟ در هر صورت آیا باید نام میّت را هم ببرد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- در صورتی ذمه میت ادا خواهد شد که اطمینان پیدا شود که نایب نماز را خوانده است و اگر شک کند کافی نیست، ولی اگر یقین داشته باشد نماز را خوانده اما نداند صحیح انجام داده یا نه اشکال ندارد.
- شخص نایب باید خود را به جای میت فرض کند و عبادتی را که بر ذمه اوست قضا نماید و اگر عملی را انجام دهد و ثواب آن را برای او هدیه کند دین او ادا نمی شود.
- احتیاط آن است که شخصی که از میّت نیابت می کند کسی باشد که در انجام اجزاء و شرایط نماز معذور نباشد، مثلاً کسی که نشسته نماز می خواند نایب نشود، حتّی بنابر احتیاط واجب کسی که با تیمّم یا جبیره نماز می خواند نیابت نکند.
- اگر موقعی که دادن زکات فطره واجب است فطره را ندهد و کنار هم نگذارد احتیاط آن است که بعداً به نیت (ما فی الذمه) یعنی بدون این که قصد ادا و قضا کند فطره را بدهد.
- کسی که خودش توانایی بر تیمم ندارد باید نایب بگیرد، یعنی کسی دستهای او را بر زمین زند، و اگر ممکن نیست، بر زمین بگذارد و بعد با دست خودش او را تیمم دهد، اگر این هم ممکن نباشد باید نایب دست خود را بر چیزی که تیمم بر آن صحیح است بزند و بر پیشانی و دستهای او بکشد.
- اگر نایب بگوید نماز را خوانده ام تنها به گفته او نمی توان قناعت کرد مگر این که فرد مورد اطمینانی باشد.
- اگر کسی بگوید من وصی یا ولی میت هستم، یا ولی میت به من اجازه داده که اعمال او را انجام دهم و بدن میت در اختیار اوست، انجام کارهای میت باید با اجازه او باشد.
- 1 بقاء بر تقلید میت در مسائلی که عمل کرده جایز است و اگر میت اعلم باشد واجب می باشد.
- اگر چند میت را مس کند، یا یک میت را چند بار مس نماید، یک غسل برای همه کافی است.
- کسی که می داند یک نماز چهار رکعتی بر ذمه دارد، اما نمی داند قضای ظهر بوده یا عصر یا عشاء اگر یک نماز چهار رکعتی به نیت ما فی الذمه یعنی قضایی که بر عهده اوست بخواند کافی است و در بلند خواندن و آهسته خواندن حمد و سوره مخیر است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] در جایی که وصیت شده برای عبادتی نایب بگیرند و بر ولیّ نیز لازم بوده که برای میت نایب بگیرد، نایب باید بین فتاوای وصیتکننده یا مرجعش و فتاوای ولیّ میت یا مرجع تقلیدش احتیاط کند و نیز باید به تفصیلی که در مسأله 1551 گذشت، فتاوای خود یا مرجع تقلیدش را نیز رعایت کند.
- [آیت الله مظاهری] کسی که نایب بوده و عمره تمتع را انجام داده و بعد ناچار شده است که به وطن برگردد میتواند بقیه اعمال را به دیگری واگذار نماید ولی استحقاق اجرتی را که گرفته است ندارد گرچه منوب عنه بری الذّمّه می‌شود، و باید با کسی که او را اجیر کرده است تصالح کنند، ولی اگر بعد از وقوف به عرفات ناچار شده است که به وطن بازگردد میتواند در بقیه اعمال نایب بگیرد و علاوه بر اینکه منوب عنه بری الذّمّه می‌شود استحقاق کلیه اجرت را هم دارد.
- [آیت الله مظاهری] بر ورثه واجب نیست از بلد، نایب بگیرند و از میقات، کفایت میکند حتّی اگر عقیده میّت اجتهاداً یا تقلیداً حجّ بلدی باشد، اگرچه سزاوار است از وطن نایب گرفته شود ولی اجرت بیشتر از میقات از وارث صغیر برداشته نمیشود ولی اگر میّت وصیّت به حجّ بلدی نموده باشد واجب است از بلد نایب گرفته شود و مازاد بر اجرت حجّ میقاتی از ثلث برداشته می‌شود.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر کسی نایب شود که مثلاً در مدت یک سال نمازهای میت را بخواند و پیش از تمام شدن سال بمیرد، برای نمازهایی که میدانند بجا نیاورده دیگری را نایب بگیرند و بنا بر احتیاط واجب اگر احتمال میدهند که بجا نیاورده نیز، نایب بگیرند.
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی حجّ واجب میّت را تبرّعاً به جا آورد بر ورثه واجب نیست برای او نایب بگیرند و مقدار هزینه حجّ به ورثه میرسد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر بر کسی لازم باشد که به انجام عبادتی وصیت کند، باید قید کند که فتاوای او یا مرجع تقلیدش رعایت شود و اگر در وصیت قیدی نشده باشد؛ خواه در اعمال واجب یا مستحب، نایب باید فتاوای وصیتکننده یا مرجعش را نیز رعایت کند و در مواردی که بر ولیّ میت لازم است که برای عبادات میت نایب بگیرد، باید در نیابت قید کند که نایب فتوای ولی میت یا مرجع تقلیدش را رعایت کند؛ و اگر قید هم نکرد، باید فتوای او یا مرجع تقلیدش رعایت شود، همچنین اگر در وصیت یا در هنگام نایب گرفتن شرط کنند که عمل را به طور مخصوصی انجام دهد، باید نایب همان طور به جا آورد.
- [آیت الله مظاهری] کسی که فوت کرده و حجّ واجب بر ذِمّه اوست و مال او به مقدار هزینه حجّ نیست بر ورثه واجب نیست که حجّ او را ادا کنند، گرچه سزاوار است میّت را بری الذمّه کنند.
- [آیت الله مظاهری] واجبات مالی نظیر بدهکاری و خمس و زکات و حجّ از اصل مال برداشته می‌شود گرچه میّت برای آنها وصیّت نکرده باشد امّا واجبات بدنی نظیر نماز و روزه از اصل مال برداشته نمیشود و سزاوار است که ورثه میّت را بری الذمّه نمایند گرچه مال هم نداشته باشد.
- [آیت الله خوئی] اگر خریدار بخواهد پول جنسی را که به ذمه خریده بعداً از مال حرام بدهد، معامله صحیح است، ولی باید مقداری را که بدهکار است از مال حلال بدهد تا ذمهاش بری‌ء گردد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که برای نماز قضای میت نایب شده است، باید یا مجتهد باشد، یا مسائل نمازش را که میخواهد بخواند از روی تقلید صحیح بداند، یا آن که عمل به احتیاط کند.