عده طلاق
عِدّه مدت زمان معینی است که زن پس از جدایی از شوهر و یا کسی که به اشتباه با وی آمیزش کرده، باید صبر کرده و تا پایان آن مدت ازدواج نکند.
هرگاه شخصی در عدّه رجعیّه رجوع کند بدون دخول، دو باره طلاق دهد، آیا مبدأ عدّه از طلاق دوّم است، یا طلاق اوّل، به این معنی که: پانزده روز از طلاق اوّل گذشته، بعد از رجوع طلاق دوّم واقع شود، به خلاصی عدّه طلاق اوّل عدّه خلاص می‌شود، یا نه باید پانزده روز دیگر اضافه نماید؟
مشهور بین علمای امامیّه آن است که: باید بعد از طلاق دوّم استیناف عدّه بکند و مقتضای قواعد هم همین است، بلی؛ عامّه قایل شده‌اند به این که تکمیل عدّه می‌کند (44)، ولی اقوی استیناف است.
مشهور بین علمای امامیّه آن است که: باید بعد از طلاق دوّم استیناف عدّه بکند و مقتضای قواعد هم همین است، بلی؛ عامّه قایل شده‌اند به این که تکمیل عدّه می‌کند (44)، ولی اقوی استیناف است.
عنوان سوال:
هرگاه شخصی در عدّه رجعیّه رجوع کند بدون دخول، دو باره طلاق دهد، آیا مبدأ عدّه از طلاق دوّم است، یا طلاق اوّل، به این معنی که: پانزده روز از طلاق اوّل گذشته، بعد از رجوع طلاق دوّم واقع شود، به خلاصی عدّه طلاق اوّل عدّه خلاص می‌شود، یا نه باید پانزده روز دیگر اضافه نماید؟
پاسخ:
مشهور بین علمای امامیّه آن است که: باید بعد از طلاق دوّم استیناف عدّه بکند و مقتضای قواعد هم همین است، بلی؛ عامّه قایل شده‌اند به این که تکمیل عدّه می‌کند (44)، ولی اقوی استیناف است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- هرگاه زید غائبی عمروی را در طلاق زوجه خود وکیل کند و عمرو زوجه او را طلاق دهد، هنوز عدّه منقضی نشده این عبارت را به وکیل خود بنویسد: اگر ممکن شود نگذارید آن زن شوهر رود و ظاهراً زید جاهل بوده به جواز رجوع در عدّه رجعیّه، آیا به این عبارت رجوع محقّق می‌شود یا نه؟
- انکار طلاق مطلَّقه رجعیّه به داعی اخفای طلاق فقط و عدم میل به معلوم شدن قبل از انقضای عدّه بدون قصد رجوع، یا اِبقای زوجیّت، آیا فی الواقع با قطع نظر از مقام محاکمه رجوع است یا نه؟
- هرگاه مردی دو مرتبه زوجه خود را طلاق رجعی داده و در مرتبه سوّم طلاق خُلعی، در صورتی که زن در عدّه رجوع به عوض نماید، آیا زوج می‌تواند در عدّه رجوع کند به او یا خیر؟
- طلاق دختر غیر مدخوله که شوهر او با گرفتن نصف مهریه میخواهد طلاق بدهد، آیا میتوان به صیغه طلاق خُلع مطلّقه نمود یا خیر؟ و اگر اجرای صیغه خُلع واقع شد و زن میدانست طلاق غیر مدخوله بائن قطعیست و شوهر نمی‌تواند به زن رجوع نماید، خواست خدعه کند و به آن چه بذل نموده رجوع کند، چه صورت دارد؟ و از طرفی طلاق غیر مدخوله عدّه ندارد و طلاق خُلع مستلزم عدّه است که اگر بخواهد در عدّه رجوع به بذل کند بتواند، آیا در چنین فرضی اجرای صیغه طلاق باید به چه نحو باشد؟
- شخصی عیالش را طلاق داده و صد روز از عدّه او میگذرد، آیا می‌تواند به او رجوع کند، یا باید به عقد جدید عقد کند؟
- هرگاه محلّل بعد از سه طلاق در حیض دخول کرد، آیا این مواقعه سبب حلّیّت برای زوج اوّلی می‌شود یا خیر؟ و آیا در طهر بعد از این حیض که دخول محلّل در آن واقع شده طلاق محلّل صحیح است یا خیر؟
- هرگاه زنی به تفخیذ بدون دخول آبستن شده باشد، آیا آن زن عدّه دارد یا خیر؟
- هرگاه زنی مهر خود را به شوهر خود بذل کند که او را طلاق خلعی دهد، بعد از طلاق در بین عدّه اگر زوجه بدون اطّلاعِ زوج به بذل خود رجوع کند و شاهد در این باب بگیرد و بعد از گذشتن عدّه به شوهر خود خبر دهد که من به بذل خود رجوع نمودم، آیا این رجوع صحیح است، یا شرط است در آن خبر شدن زوج؟
- بعد از طلاق اخراج نمودن رجعیّه را از منزل در صورت اسقاطش حق سکنی را با رضایت جایز است یا نه؟ و بر فرض حرمت اگر اخراج کرد، به مجرّد اخراج از منزل تعبّداً رجوع حاصل می‌شود یا نه؟
- در طلاق خُلع زن در زمان عدّه رجوع به مبذول نمود لکن مرد رجوع ننموده، آیا ذمّه مرد مشغول میگردد به مبذول؟ و به صِرف رجوع زن بدون رجوع مرد علقه زوجیّت بین آنها بر میگردد یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] شخصی عیال خود را که مدخوله بوده، طلاق رجعی داده است و در عدّه به زن رجوع می کند و قبل از دخول، مجدّدا بعد از چند روز طلاق می دهد. آیا او مطلّقه غیرمدخوله است و عدّه ندارد یا برای طلاق دوّم باید عدّه نگه دارد؟
- [آیت الله بهجت] در عدّه ی رجعیّه فردی عیال قبلی خود را متعه می کند. آیا متعه صحیح است؟ و آیا عمل او رجوع محسوب می شود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر در طلاق رجعی به جای رجوع در عدّه با زن صیغه موقت کند، پس از پایان عدّه در ضمن آن زمان مدت صیغه هم بگذرد آیا مطلقه رجعیه می تواند با مرد دیگری ازدواج کند یا نیاز به عدّه دیگر دارد؟ اگر در زمان صیغه موقت مدخوله نشده باشد چطور؟
- [آیت الله سبحانی] اگر در ایام عده، شوهر به زن دخول کند، لکن قصد رجوع نداشته باشد، آیا این عمل، رجوع دانسته می شود؟
- [سایر] حق بخشش و رجوع زوجهای که بصورت خلع طلاق گرفته تا پایان عده طلاق خلع است.حال اگر زوج او را در ایام عده برای خود متعه کند، حق رجوع به آنچه که بابت طلاق خلع بخشیده تا چه زمانی است؟
- [آیت الله بهجت] زنی با بذل مهر، طلاق می گیرد و قبل از تمام شدن عدّه، از بذل رجوع می کند. مرد با علم به این که حقّ رجوع دارد، رجوع نکرده تا عدّه منقضی می شود. آیا زن حقّ مهر دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] زنی با بذل مهر طلاق می گیرد و قبل از تمام شدن عدّه، از بذل رجوع می کند، مرد با علم به اینکه حق دارد رجوع کند، رجوع نکرده تا عدّه منقضی می شود، آیا حق مهر دارد؟
- [سایر] کسی زن خودش را که باردار بود در غیاب زن، طلاق میدهد سپس در همان مجلس رجوع لفظی می‌کند سپس طلاق میدهد و دوباره رجوع می‌کند بار سوم هم طلاق میدهد(سه طلاق و دو بار رجوع) باتوجه به این مسئله سؤال این است: 1. آیا حضور زن یا دخول بعد از رجوع شرط است یانه؟ 2. طلاق صحیح است یا نه اگر صحیح است بائن محسوب می‌شود یا نه؟
- [آیت الله سبحانی] زوجه در زمان نامزدی بدون دخول، از زوج حامله شد. آیا زوجه در صورت طلاق باید عدّه نگه دارد؟ و عِدّه ی او چه مقدار است؟
- [سایر] در طلاق رجعی، در زمان عدّه، مرد به زن رجوع می کند و ممکن است این رفتار چندین بار تکرار گردد. آیا این رجوع و طلاق بازیچه کردن زن نیست؟!
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه زن را به ترتیبی که در احکام طلاق گفته شد، طلاق رجعی دهد و در بین عده بمیرد شوهر از او ارث می برد، همچنین اگر شوهر در بین عده زن بمیرد زن از او ارث می برد، ولی در عده طلاق بائن هرگاه یکی از آنان بمیرد دیگری از او ارث نمی برد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر زن ازادی را دوبار طلاق دهد و بعد از هر طلاق رجوع کند یا دوبار او را طلاق دهد و بعد از هر طلاق عقدش کند یا بعد از یک طلاق رجوع و بعد از طلاق دیگر عقد کند بعد از طلاق سوم ان زن بر او حرام است ولی اگر بعد از طلاق سوم به دیگری شوهر کند با چند شرط به شوهر اول حلال می شود یعنی می تواند ان زن را دوباره عقد نماید اول ان که عقد شوهر دوم دایم باشد و اگر عقد مدت دار باشد مثلا یک ماهه یا یک ساله بعد از ان که از او جدا شد شوهر اول نمی تواند او را عقد کند دوم شوهر دوم با او از جلو نزدیکی و دخول کند به نحوی که هر دو لذت جماع را ببرند سوم شوهر دوم طلاقش دهد یا بمیرد چهارم عده طلاق یا عده وفات شوهر دوم تمام شود پنجم بنا بر احتیاط واجب شوهر دوم بالغ باشد
- [آیت الله سیستانی] اگر زنی را دو بار طلاق دهد و به او رجوع کند ، یا دو بار او را طلاق دهد و بعد از هر طلاق عقدش کند ، یا بعد از یک طلاق رجوع و بعد از طلاق دیگر عقد کند ، بعد از طلاق سوم آن زن بر او حرام است ، ولی اگر بعد از طلاق سوم به دیگری شوهر کند ، با پنج شرط به شوهر اول حلال می‌شود ، یعنی می‌تواند آن زن را دوباره عقد نماید : اول : آنکه عقد شوهر دوم همیشگی باشد ، و اگر ازدواج موقت کند ، بعد از آنکه از او جدا شد شوهر اول نمی‌تواند او را عقد کند . دوم : شوهر دوم با او نزدیکی و دخول کند ، و احتیاط واجب آن است که نزدیکی از فرج باشد نه از دبر . سوم : شوهر دوم طلاقش دهد یا بمیرد . چهارم : عدّه طلاق ، یا عدّه وفات شوهر دوم تمام شود . پنجم : بنابر احتیاط واجب شوهر دوم در زمان نزدیکی بالغ باشد .
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه همسرش را دوبار طلاق دهد بعد عقدش کند و یا به او رجوع کند (و بنابر احتیاط واجب در هر بار نزدیکی نماید و بعد از دیدن حیض و پاک شدن او را طلاق دهد) در مرتبه سوم که او را طلاق داد آن زن بر او حرام می شود و تنها در صورتی بر او حلال خواهد شد که بعد از گذشتن عده به عقد دائم شوهر دیگری درآید و با او نزدیکی کند، سپس او را طلاق دهد، بعد از عده شوهر اول می تواند با او ازدواج کند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] طلاق از جهت این که زوج حق رجوع داشته باشد یا خیر به دو قسم تقسیم می شود: 1 طلاق رجعی: که در این نوع طلاق زوج قبل از پایان عده حق دارد رجوع کند و طلاق را به هم بزند و به زندگی با زن خود ادامه دهد. 2 طلاق بائن: که در این نوع طلاق مرد حق رجوع ندارد. در شش مورد طلاق بائن می باشد: اول: طلاق زنی که نُه سالش تمام نشده باشد. دوم: طلاق زنی که یائسه باشد یعنی اگر سیده است بیشتر از شصت سال و اگر سیده نیست بیشتر از پنجاه سال قمری داشته باشد. سوم: طلاق زنی که شوهرش بعد از عقد با او نزدیکی نکرده باشد. که در این سه مورد زن اصلاً عده ندارد تا مرد بتواند در آن رجوع کند. چهارم: طلاق سوم زنی که او را سه دفعه طلاق داده اند. پنجم: طلاق خلع ششم: طلاق مبارات که در این سه مورد هر چند زن عده دارد اما مرد حق رجوع ندارد. و احکام اینها بعداً گفته خواهد شد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه با زن نامحرمی به گمان این که همسر اوست نزدیکی کند، زن باید عدّه نگه دارد (به مقدار عدّه طلاق) خواه زن بداند که او شوهرش نیست یا نه و اگر مرد می داند که آن زن همسرش نیست ولی زن او را شوهر خود می داند در این صورت نیز بنابر احتیاط واجب باید عدّه نگه دارد؛ و مبدأ عدّه¬ی وطی به شبهه از زمان آخرین آمیزش است.
- [آیت الله نوری همدانی] طلاق بائن آن است که بعد از طلاق ، مرد حقّندارد به زن خود رجوع کند ، یعنی بدون عقد او را به زنی قبول نماید و آن بر پنج قِسم است : اوّل : طلاق زنی که نُه سالش تمام نشده باشد . دوّم : طلاق زنی که یائسه باشد و مراد از یائسه در مسأله 463 گذشت . سوّم : طلاق زنی که شوهرش بعد از عقد با او نزدیکی نکرده باشد . چهارم : طلاق زنی که او را سه دفعه طلاق داده اند . پنجم : طلاق خُلع و مُبارات و احکام اینها بعداً گفته خواهد شد و غیر اینها طلاق رجعی است که بعد از طلاق تا وقتی زن در عدّه است مرد می تواند به او رجوع نماید .
- [آیت الله اردبیلی] اگر مردی همسر خود را طلاق دهد و طلاق او جزء هیچ کدام از پنج قسمی که در طلاق بائن گفته شد نباشد، آن طلاق را (طلاق رجعی) مینامند که بعد از آن تا وقتی زن در عدّه است، مرد می‌تواند به او رجوع نماید.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] طلاق بائن آن است که بعد از طلاق؛ مرد حق ندارد به زن خود رجوع کند؛ یعنی بدون عقد او را به زنی قبول نماید و آن بر پنج قسم است: اول طلاق زنی که نه سالش تمام نشده باشد. دوم طلاق زنی که یائسه باشد. سوم طلاق زنی که شوهرش بعد از عقد با او نزدیکی نکرده باشد. چهارم طلاق سوم زنی که او را سه دفعه طلاق داده اند. پنجم طلاق خلع و مبارات. و احکام اینها بعدا گفته خواهد شد. و غیر اینها طلاق رجعی است به این معنی تا وقتی زن در عده است؛ شوهرش می تواند به او رجوع نماید.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . طلاق بائن آن است که بعد از طلاق، مرد حق ندارد به زن خود رجوع کند، یعنی نمی‌تواند بدون عقد او را به زنی قبول نماید، و آن بر پنج قسم است: اول طلاق زنی که نه سالش تمام نشده باشد. دوم طلاق زنی که یائسه باشد. سوم طلاق زنی که شوهرش بعد از عقد با او نزدیکی نکرده باشد. چهارم طلاق سوم زنی که او را سه دفعه طلاق دادهاند. پنجم طلاق خلع و مبارات؛ و احکام اینها بعداً گفته خواهد شد، و غیر اینها طلاق رجعی است، که بعد از طلاق تا وقتی زن در عدّه است، مرد می‌تواند به او رجوع نماید.