امام زمان
امام مهدی به دوازدهمین امام معصوم شیعیان اطلاق میشود. از آن بزرگوار به مناسبت در بابهای خمس و حج یاد شده است.
آیا امام زمان(عج) به ما احاطه دارند؟
آیات و روایاتی که به مساله علم گسترده امام و عرضه اعمال ما بر ایشان دلالت می کند، نشان دهنده احاطه امام بر ما هست. که بعضی از این آیات و روایات در ذیل نقل می شود: (وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَی اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ[توبه/105] بگو: عمل کنید! خداوند و فرستاده او و مؤمنان، اعمال شما را می بینند.) مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می گوید: (هر عملی که انسان انجام می دهد از خیر یا شر خدا و رسولش و مومنان حقیقت عمل خیر یا عمل شر را مشاهده می کند)[1] و منظور از مومنون در آیه 105 سوره توبه ائمه (ع ) هستند؛ یعقوب بن شعیب گوید: از امام صادق (ع) راجع به آیه (قل اعملوا فسیری الله عملکم و رسوله و الموئمنون) پرسیدم؛ فرمود مومنین، ائمه هستند[2] پس اعمال انسانی از خیر و شر به رسول خدا، و ائمه (ع) عرضه می شود. همچنین امام صادق(ع) فرموده اند: (در هر پنج شنبه اعمال بندگان به رسول خدا(ص) و امامان(ع) عرضه می شود).[3] و درباره گستره علم امام نیز روایات بسیاری داریم که هر کس به آنها توجه کند، احاطه امام بر ما را به روشنی در می یابد: جابر از حضرت باقر علیه السّلام نقل کرد که فرمود: خداوند یک علمی دارد که جز خودش کسی از آن اطلاع ندارد و علمی که ملائکه مقرب و انبیای مرسل از آن مطلعند ما نیز آن را اطلاع داریم.[4] ضریس از حضرت باقر علیه السّلام نقل میکند که شنیدم میفرمود خدا دو نوع علم دارد علمی که بدیگران داده شده و علمی که محفوظ است اما نوع اول که افاضه شده هر چه را ملائکه و انبیا و رسل بدانند ما هم میدانیم.[5] حارث بن مغیره از حضرت صادق علیه السّلام نقل کرد که شنیدم میفرمود علمی که با آدم نازل شد برداشته نشده عالمی از ما خانواده از دنیا نمیرود مگر اینکه علم او بارث میماند (و به امام بعدی می رسد).[6] اسحاق بن عمار، گوید: شنیدم امام کاظم (ع) به مردی خبر مرگ او را می‌دهد، در دل خود گفتم: راستی او میداند که مردی از شیعیانش چه وقت می‌میرد؟ امام، خشمناک به من رو کرد و فرمود: ای اسحاق، رشید هجری (یکی از یاران معروف علی (ع) مرگ و میر و گرفتاری‌های آینده را می‌دانست، امام که به دانستن آن شایسته‌تر است.[7] (عمّار یاسر گوید: من با حضرت أمیر المؤمنین علیه السّلام در بعضی از جنگ‌های آن حضرت بودم تا اینکه از یک وادی عبور کردیم که آن بیابان مملوّ و سرشار بود از مورچه. من عرض کردم: آیا کسی از مخلوقات خدا هست که شمارش این مورچه‌ها را بداند؟! حضرت فرمود: آری ای عمّار! من می‌شناسم مردی را که عدد آنها را میداند، و نیز میداند در میان آنها چقدر نر و چقدر ماده هستند! عرض کردم: ای أمیر المؤمنین! آن مرد کیست؟ فرمود: ای عمّار مگر در سوره یس نخوانده‌ای که ما هر چیز را در امام مبین شمارش میکنیم! عرض کردم: آری ای آقای من و مولای من! فرمود: من آن امام مبین هستم!)[8] (این روایت که گستره علم امام را نشان می دهد در کنار روایاتی که به ارث ماندن علم امام را نشان می دهد، نشان از وجود علم گسترده امام زمان عج نیز هست) در نهایت گفتار آیت الله تهرانی در این باره را نقل می کنیم: امام به تمام اعمال، و گفتار، و روّیه و ملکات بندگان خدا علم دارد و هیچ علمی از نظر امام مخفی نیست. ... امام سیطره بر نفوس و ملکوت موجودات دارد، و با وجود این ملکه، تمام ارواح و نفوس و جان اعمال در مشهد امام و حضور ولایت است، همچنانکه موجودات عالم طبیعت در نزد شخص بینا مشهود، و در نزد شخص نابینا غائب است.[9] [1]. المیزان، جلد9، ص398. [2]. اصول کافی، جج، ص 318. [3]. بحار الأنوار، ج23، ص:354. [4]. بحار الأنوار، ج26، ص:159. [5]. بحار الأنوار، ج26، ص:164. [6]. بحار الأنوار، ج26، ص:174. [7]. الکافی-ترجمه کمره‌ای، ج3، ص: 413. [8]. معاد شناسی،آیت الله سید محمد حسین حسینی تهرانی، ج7، ص: 38. [9]. امام شناسی، آیت الله سید محمد حسین حسینی تهرانی، ج1، ص: 240.
آیات و روایاتی که به مساله علم گسترده امام و عرضه اعمال ما بر ایشان دلالت می کند، نشان دهنده احاطه امام بر ما هست. که بعضی از این آیات و روایات در ذیل نقل می شود: (وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَی اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ[توبه/105] بگو: عمل کنید! خداوند و فرستاده او و مؤمنان، اعمال شما را می بینند.) مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می گوید: (هر عملی که انسان انجام می دهد از خیر یا شر خدا و رسولش و مومنان حقیقت عمل خیر یا عمل شر را مشاهده می کند)[1] و منظور از مومنون در آیه 105 سوره توبه ائمه (ع ) هستند؛ یعقوب بن شعیب گوید: از امام صادق (ع) راجع به آیه (قل اعملوا فسیری الله عملکم و رسوله و الموئمنون) پرسیدم؛ فرمود مومنین، ائمه هستند[2] پس اعمال انسانی از خیر و شر به رسول خدا، و ائمه (ع) عرضه می شود. همچنین امام صادق(ع) فرموده اند: (در هر پنج شنبه اعمال بندگان به رسول خدا(ص) و امامان(ع) عرضه می شود).[3] و درباره گستره علم امام نیز روایات بسیاری داریم که هر کس به آنها توجه کند، احاطه امام بر ما را به روشنی در می یابد: جابر از حضرت باقر علیه السّلام نقل کرد که فرمود: خداوند یک علمی دارد که جز خودش کسی از آن اطلاع ندارد و علمی که ملائکه مقرب و انبیای مرسل از آن مطلعند ما نیز آن را اطلاع داریم.[4] ضریس از حضرت باقر علیه السّلام نقل میکند که شنیدم میفرمود خدا دو نوع علم دارد علمی که بدیگران داده شده و علمی که محفوظ است اما نوع اول که افاضه شده هر چه را ملائکه و انبیا و رسل بدانند ما هم میدانیم.[5] حارث بن مغیره از حضرت صادق علیه السّلام نقل کرد که شنیدم میفرمود علمی که با آدم نازل شد برداشته نشده عالمی از ما خانواده از دنیا نمیرود مگر اینکه علم او بارث میماند (و به امام بعدی می رسد).[6] اسحاق بن عمار، گوید: شنیدم امام کاظم (ع) به مردی خبر مرگ او را می‌دهد، در دل خود گفتم: راستی او میداند که مردی از شیعیانش چه وقت می‌میرد؟ امام، خشمناک به من رو کرد و فرمود: ای اسحاق، رشید هجری (یکی از یاران معروف علی (ع) مرگ و میر و گرفتاری‌های آینده را می‌دانست، امام که به دانستن آن شایسته‌تر است.[7] (عمّار یاسر گوید: من با حضرت أمیر المؤمنین علیه السّلام در بعضی از جنگ‌های آن حضرت بودم تا اینکه از یک وادی عبور کردیم که آن بیابان مملوّ و سرشار بود از مورچه. من عرض کردم: آیا کسی از مخلوقات خدا هست که شمارش این مورچه‌ها را بداند؟! حضرت فرمود: آری ای عمّار! من می‌شناسم مردی را که عدد آنها را میداند، و نیز میداند در میان آنها چقدر نر و چقدر ماده هستند! عرض کردم: ای أمیر المؤمنین! آن مرد کیست؟ فرمود: ای عمّار مگر در سوره یس نخوانده‌ای که ما هر چیز را در امام مبین شمارش میکنیم! عرض کردم: آری ای آقای من و مولای من! فرمود: من آن امام مبین هستم!)[8] (این روایت که گستره علم امام را نشان می دهد در کنار روایاتی که به ارث ماندن علم امام را نشان می دهد، نشان از وجود علم گسترده امام زمان عج نیز هست) در نهایت گفتار آیت الله تهرانی در این باره را نقل می کنیم: امام به تمام اعمال، و گفتار، و روّیه و ملکات بندگان خدا علم دارد و هیچ علمی از نظر امام مخفی نیست. ... امام سیطره بر نفوس و ملکوت موجودات دارد، و با وجود این ملکه، تمام ارواح و نفوس و جان اعمال در مشهد امام و حضور ولایت است، همچنانکه موجودات عالم طبیعت در نزد شخص بینا مشهود، و در نزد شخص نابینا غائب است.[9] [1]. المیزان، جلد9، ص398. [2]. اصول کافی، جج، ص 318. [3]. بحار الأنوار، ج23، ص:354. [4]. بحار الأنوار، ج26، ص:159. [5]. بحار الأنوار، ج26، ص:164. [6]. بحار الأنوار، ج26، ص:174. [7]. الکافی-ترجمه کمره‌ای، ج3، ص: 413. [8]. معاد شناسی،آیت الله سید محمد حسین حسینی تهرانی، ج7، ص: 38. [9]. امام شناسی، آیت الله سید محمد حسین حسینی تهرانی، ج1، ص: 240.
عنوان سوال:
آیا امام زمان(عج) به ما احاطه دارند؟
پاسخ:
آیات و روایاتی که به مساله علم گسترده امام و عرضه اعمال ما بر ایشان دلالت می کند، نشان دهنده احاطه امام بر ما هست. که بعضی از این آیات و روایات در ذیل نقل می شود:
(وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَی اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ[توبه/105] بگو: عمل کنید! خداوند و فرستاده او و مؤمنان، اعمال شما را می بینند.)
مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می گوید: (هر عملی که انسان انجام می دهد از خیر یا شر خدا و رسولش و مومنان حقیقت عمل خیر یا عمل شر را مشاهده می کند)[1] و منظور از مومنون در آیه 105 سوره توبه ائمه (ع ) هستند؛ یعقوب بن شعیب گوید: از امام صادق (ع) راجع به آیه (قل اعملوا فسیری الله عملکم و رسوله و الموئمنون) پرسیدم؛ فرمود مومنین، ائمه هستند[2] پس اعمال انسانی از خیر و شر به رسول خدا، و ائمه (ع) عرضه می شود.
همچنین امام صادق(ع) فرموده اند: (در هر پنج شنبه اعمال بندگان به رسول خدا(ص) و امامان(ع) عرضه می شود).[3]
و درباره گستره علم امام نیز روایات بسیاری داریم که هر کس به آنها توجه کند، احاطه امام بر ما را به روشنی در می یابد:
جابر از حضرت باقر علیه السّلام نقل کرد که فرمود: خداوند یک علمی دارد که جز خودش کسی از آن اطلاع ندارد و علمی که ملائکه مقرب و انبیای مرسل از آن مطلعند ما نیز آن را اطلاع داریم.[4]
ضریس از حضرت باقر علیه السّلام نقل میکند که شنیدم میفرمود خدا دو نوع علم دارد علمی که بدیگران داده شده و علمی که محفوظ است اما نوع اول که افاضه شده هر چه را ملائکه و انبیا و رسل بدانند ما هم میدانیم.[5]
حارث بن مغیره از حضرت صادق علیه السّلام نقل کرد که شنیدم میفرمود علمی که با آدم نازل شد برداشته نشده عالمی از ما خانواده از دنیا نمیرود مگر اینکه علم او بارث میماند (و به امام بعدی می رسد).[6]
اسحاق بن عمار، گوید: شنیدم امام کاظم (ع) به مردی خبر مرگ او را می‌دهد، در دل خود گفتم: راستی او میداند که مردی از شیعیانش چه وقت می‌میرد؟ امام، خشمناک به من رو کرد و فرمود: ای اسحاق، رشید هجری (یکی از یاران معروف علی (ع) مرگ و میر و گرفتاری‌های آینده را می‌دانست، امام که به دانستن آن شایسته‌تر است.[7]
(عمّار یاسر گوید: من با حضرت أمیر المؤمنین علیه السّلام در بعضی از جنگ‌های آن حضرت بودم تا اینکه از یک وادی عبور کردیم که آن بیابان مملوّ و سرشار بود از مورچه. من عرض کردم: آیا کسی از مخلوقات خدا هست که شمارش این مورچه‌ها را بداند؟! حضرت فرمود: آری ای عمّار! من می‌شناسم مردی را که عدد آنها را میداند، و نیز میداند در میان آنها چقدر نر و چقدر ماده هستند! عرض کردم: ای أمیر المؤمنین! آن مرد کیست؟ فرمود: ای عمّار مگر در سوره یس نخوانده‌ای که ما هر چیز را در امام مبین شمارش میکنیم! عرض کردم: آری ای آقای من و مولای من! فرمود: من آن امام مبین هستم!)[8] (این روایت که گستره علم امام را نشان می دهد در کنار روایاتی که به ارث ماندن علم امام را نشان می دهد، نشان از وجود علم گسترده امام زمان عج نیز هست)
در نهایت گفتار آیت الله تهرانی در این باره را نقل می کنیم: امام به تمام اعمال، و گفتار، و روّیه و ملکات بندگان خدا علم دارد و هیچ علمی از نظر امام مخفی نیست. ... امام سیطره بر نفوس و ملکوت موجودات دارد، و با وجود این ملکه، تمام ارواح و نفوس و جان اعمال در مشهد امام و حضور ولایت است، همچنانکه موجودات عالم طبیعت در نزد شخص بینا مشهود، و در نزد شخص نابینا غائب است.[9]
[1]. المیزان، جلد9، ص398.
[2]. اصول کافی، جج، ص 318.
[3]. بحار الأنوار، ج23، ص:354.
[4]. بحار الأنوار، ج26، ص:159.
[5]. بحار الأنوار، ج26، ص:164.
[6]. بحار الأنوار، ج26، ص:174.
[7]. الکافی-ترجمه کمره‌ای، ج3، ص: 413.
[8]. معاد شناسی،آیت الله سید محمد حسین حسینی تهرانی، ج7، ص: 38.
[9]. امام شناسی، آیت الله سید محمد حسین حسینی تهرانی، ج1، ص: 240.
- [سایر] دیدگاه اهل سنّت در مورد امام مهدی(عج) چیست؟ آیا ظهور مهدی موعود، از مسائل اتفاقی بین مسلمین است؟
- [سایر] دیدگاه اهل سنّت در مورد امام مهدی(عج) چیست؟ آیا ظهور مهدی موعود، از مسائل اتفاقی بین مسلمین است؟
- [سایر] اگر امام زمان علیه السلام به هما جا احاطه دارد ، پس چرا به جمکران می رویم ؟
- [سایر] حضرت مهدی (عج) دارای چه خوصیاتی است؟
- [سایر] نقش امام زمان(عج) در هستی چیست؟
- [سایر] پرسش: امام زمان (عج) چند سال دارد ؟
- [سایر] آیا امام زمان(عج) آیین جدیدی می‌آورد؟
- [سایر] القاب امام زمان(عج) را بیان کنید؟
- [سایر] لقب امام زمان(عج) چیست؟
- [سایر] امام زمان عج کیست؟
- [آیت الله نوری همدانی] در زمان غیبت ولّی عَصْر ( عج ) که نماز جمعه واجب تَعْیینی نیست ، خرید و فروش و سایر معاملات ، پس از اذان جمعه حرام نیست .
- [آیت الله نوری همدانی] در زمان غیبت ولیّ عصر (عج ) نماز جمعه واجب تَخییری است ( یعنی مُکَلَّفْ می تواند روز جمعه بجای نماز ظهر نماز جمعه بخواند ) ولی جمعه اَفْضَلْ است وظهر اَحْوَط واحتیاط بیشتر در آن است که هر دو را بجا آورند .
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . مسلمانان باید در مورد اشخاص مجهول که ملبس به لباس علما و طلاب هستند تحقیق نمایند اگر به مقامی دیگر غیر از مقام علما و مجتهدین که نواب حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه می باشند ارتباط داشته باشند از آنها کناره گرفته و از ضلالت و اضلال آن ها بپرهیزند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در زمان غیبت ولی عصر (عج) نماز جمعه واجب تخییری است (یعنی مکلّف می تواند روز جمعه به جای نماز ظهر نماز جمعه بخواند) ولی جمعه افضل است و ظهر احوط و احتیاط بیشتر در آن است که هردو را بجا آورد.
- [آیت الله جوادی آملی] .دریافت کننده خمس، امام ( ع)و در غیبت آن , فقیه جامع الشرایط و حاکم شرع است و مکلف , بدون اجازه از آنان نمی تواند آن را به موارد مصرف برساند . به تعبیر دیگر , همه خمس , اعم از سهم امام ( ع) و سهم سادات, در اختیار منصب امامت (شخصیت حقوقی) است. در زمان غیبت حضرت ولیّ عصر (عج) ،فقیه جامع الشرایط, جانشین شخصیت حقوقیِ امامت است، بنابراین در زمان غیبت باید تمام خمس را به فقیه جامع الشرای ط تحویل داد و هرگونه دخل و ت صرف در خمس (سهم امام( ع) و سهم سادات) باید با اجازه او باشد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . "أَشْهَدُ أَنَّ عَلِیّاً وَلِیُّ الله"جزو اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعد از "أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ الله"، به قصد قربت گفته شود. اللهُ أکْبَرُ خدای تعالی بزرگتر از آن است که او را وصف کنند. أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلاَّ الله شهادت می دهم که نیست خدایی جز خدای یکتا و بی همتا. أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ الله شهادت می دهم که حضرت محمد بن عبدالله صلی الله علیه و آله پیغمبر و فرستاده خداست. أَشْهَدُ أَنَّ عَلِیّاً أمِیرَ المُؤمِنینَ وَلِیُّ الله شهادت می دهم که حضرت علی علیه السلام أمیرالمؤمنین و ولی خدا بر همه خلق است. حَیَّ عَلَی الصَّلاَة بشتاب برای نماز. حَیَّ عَلَی الْفَلاَح بشتاب برای رستگاری. حَیَّ عَلی خَیْرِ الْعَمَل بشتاب برای بهترین کارها که نماز است. قَد قامَتِ الصَّلاَة به تحقیق نماز برپا شد. لا إلَهَ إِلاَّ الله نیست خدایی مگر خدای یکتا و بی همتا.
- [آیت الله بروجردی] (اَشْهَدُ اَنَّ عَلِیاً وَلِی اللهِ) جزء اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعد از (اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رسُولُ اللهِ) به قصد قربت گفته شود.ترجمهی اذان و اقامه(اللهُ اکبر): یعنی خدای تعالی بزرگتر از آن است که او را وصف کنند.(اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ الا اللهُ): یعنی شهادت میدهم که غیر خدایی که یکتا و بیهمتاست خدای دیگری سزاوار پرستش نیست.(اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رسُولُ اللهِ): یعنی شهادت میدهم که حضرت محمّد بن عبدالله) ص) پیغمبر و فرستادة خدا است.(اَشْهَدُ اَنَّ عَلیا اَمیرَالمؤمنینَ وَلِی اللهِ): یعنی شهادت میدهم که حضرت علی (علیه الصلوة و السلام)، امیرالمؤمنین و ولی خدا بر همهی خلق است.(حَی عَلَی الصَّلوة): یعنی بشتاب برای نماز.(حَی عَلَی الفَلاحِ): یعنی بشتاب برای رستگاری.(حَی عَلَی خَیرِ العَمَلِ): یعنی بشتاب برای بهترین کارها که نماز است.(قَد قامَتِ الصَّلوة): یعنی به تحقیق نماز بر پا شد.(لا اِلهَ اِلاَّ الله): یعنی خدایی سزاوار پرستش نیست مگر خدایی که یکتا و بیهمتا است.
- [آیت الله نوری همدانی] اذان هیجده جمله است : اللهً اکبرُ چهار مرتبه اشهدً ان لا الهَ الا اللهً ، اشهدً انّ محّمداً رسولً اللهِ ، حیّ علی الصلاهِ، حیَّ علی الفلاحِ ، حیّ علی خیرِ العملِ ، الله اکبرُ ، لا الهَ الا اللهً هر یک دو مرتبه ، و اقامه هفده جمله است یعنی دو مرتبه الله اکبرُ از اول اذان و یک مرتبه لا اِلَه الّا اللهً از آخر آن کم می شود و بعد از گفتن حیّ علی خیرِ العملِ باید دو مرتبه قد قامتِ الصلاهً اضافه نمود .
- [آیت الله سبحانی] اذان هیجده جمله است: اللّهُ أَکْبَر چهار مرتبه. أَشْهَدُ أَنْ لا اِلَهَ اِلاَّ اللّهُ، أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهِ، حَیَّ عَلَی الصَّلاَةِ، حَیَّ عَلَی الفَلاَح، حَیَّ عَلَی خَیْرِ العَمَلِ، اللّهُ أَکْبَر، لاَ اِلهَ اِلاَّ اللّهُ هر یک دو مرتبه. و اقامه هفده جمله است یعنی دو مرتبه اللّهُ أَکْبَر از اول اذان و یک مرتبه لاَ اِلهَ اِلاَّ اللّهُ از آخر آن کم می شود و بعد از گفتن حَیَّ عَلَی خَیْرِ العَمَلِ باید دو مرتبه قَدْ قامَتِ الصَّلاةُ اضافه نمود.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اذان هیجده جمله است: "اللهُ أکْبَرُ" چهار مرتبه؛ "أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلاَّ اللهُ" "أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ الله" "حَیَّ عَلی الصّلاة" "حَیَّ عَلَی الْفَلاَح" "حَیَّ عَلی خَیْرِ الْعَمَل" "اللهُ أَکْبَرُ" "لاَ إِلَهَ إِلاَّ الله" هر یک دو مرتبه. اقامه هفده جمله است یعنی: دو مرتبه "اللهُ أکْبَرُ" از اول اذان و یک مرتبه "لا إِلَهَ إِلاَّ الله" از آخر آن کم می شود وبعد از گفتن "حَیَّ عَلی خَیْرِ الْعَمَل"باید دو مرتبه "قَدْ قامَتِ الصَّلاة" اضافه نمود.