نیاز
حاجت در نیاز و احتیاج استعمال شده است.از اين عنوان در بسياری ابواب فقهی از قبيل طهارت، صلات، حج، امر به معروف و نهی از منکر، تجارت، دین و نکاح سخن رفته است.
چرا دین این قدر پیچیده است که نیاز به متخصص دارد؟
گستردگی معارف دینی، زمانی نقیصه به شمار می آید که توده مردم از دسترسی به آن محروم شده، و نتوانند از آن بهره بگیرند. در حالی که چنین نقیصه ای در معارف دینی وجود ندارد. روایت کرده‌اند که مردی نزد پیامبر آمد تا از او قرآن فرا گیرد، چون به این گفته خدای متعال رسید: (فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ هر کس به وزن ذره ای نیکی کند آن را خواهد دید و هر کس به وزن ذره ای بدی کند آن را خواهد دید)، گفت: همین مقدار مرا بس است؛ و در پی کار خود رفت. پیامبر (ص) گفت: (این مرد در حالی بازگشت که فقیه (آگاه از دین) شد)[1] در واقع معارف دینی به منزله سفره ای است که هر کس به اندازه توان و ظرفیت خود می تواند از آن بهره مند شود. معارف دینی بر خلاف متون فلسفی، حقایق را با زبانی تخصصی و فنی بیان نکرده اند که تنها عده محدودی بتوانند از آن بهره مند شوند. بلکه عالی ترین حقایق در ساده ترین قالب ها بیان شده است و عموم انسان ها می توانند آن را مورد استفاده قرار دهند. از سویی نیز معارف دینی بسیار عمیق است و گستردگی بسیاری برای آن وجود دارد. که وجوه مختلفی برای این عمق می توان بیان کرد. مثل آنکه بعضی از مطالب اساسا پیچیده و غامض هستند. و درک آن نیاز به تبحر و تخصص بالا دارد. به عنوان مثال مساله قضا و قدر و جبر و اختیار، مساله ای پیچیده و دشوار است. علیرغم اینکه هر انسانی اختیار خود را احساس می کند، اما درک دقیق مساله به گونه ای است که حتی فلاسفه نیز بسیار در این وادی لغزیده اند. و به همین دلیل در روایات نیز بعضی از مخاطبان را از ورود به این مسائل نهی کرده اند. که امیر المومنین (ع) در پاسخ به مردی در این باره می گویند: دریای عمیقی است وارد آن نشو.[2] در واقع دین این گونه مسائل دقیق و ظریف را از توده ها نخواسته است. و البته نیاز به متخصص، همیشه به دلیل پیچیدگی ها و دشواری ها نیست. به عنوان نمونه، متون دینی ما عربی است و ما که زبان عربی نمی دانیم برای فهم متون نیاز به مترجم داریم. چنین نیازی به متخصص ربطی به پیچیدگی و دشواری ندارد. یا آنکه ما از تاریخ بی خبر هستیم و برای اطلاع از حقایق تاریخی، ناچار از مراجه به متخصص این فن می شویم، این نیاز ربطی به مساله پیچیدگی ندارد. بلکه نوعی تقسیم کار در جامعه است که هر کاری به عهده اشخاصی خاص گذاشته شده و در خود علم نیز هر بخشی به عهده افراد خاصی نهاده شده است . [1]. بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج89، ص 107. [2]. الفقه المنسوب إلی الإمام الرضا علیه السلام، ص: 408.
گستردگی معارف دینی، زمانی نقیصه به شمار می آید که توده مردم از دسترسی به آن محروم شده، و نتوانند از آن بهره بگیرند. در حالی که چنین نقیصه ای در معارف دینی وجود ندارد. روایت کرده‌اند که مردی نزد پیامبر آمد تا از او قرآن فرا گیرد، چون به این گفته خدای متعال رسید: (فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ هر کس به وزن ذره ای نیکی کند آن را خواهد دید و هر کس به وزن ذره ای بدی کند آن را خواهد دید)، گفت: همین مقدار مرا بس است؛ و در پی کار خود رفت. پیامبر (ص) گفت: (این مرد در حالی بازگشت که فقیه (آگاه از دین) شد)[1] در واقع معارف دینی به منزله سفره ای است که هر کس به اندازه توان و ظرفیت خود می تواند از آن بهره مند شود. معارف دینی بر خلاف متون فلسفی، حقایق را با زبانی تخصصی و فنی بیان نکرده اند که تنها عده محدودی بتوانند از آن بهره مند شوند. بلکه عالی ترین حقایق در ساده ترین قالب ها بیان شده است و عموم انسان ها می توانند آن را مورد استفاده قرار دهند. از سویی نیز معارف دینی بسیار عمیق است و گستردگی بسیاری برای آن وجود دارد. که وجوه مختلفی برای این عمق می توان بیان کرد. مثل آنکه بعضی از مطالب اساسا پیچیده و غامض هستند. و درک آن نیاز به تبحر و تخصص بالا دارد. به عنوان مثال مساله قضا و قدر و جبر و اختیار، مساله ای پیچیده و دشوار است. علیرغم اینکه هر انسانی اختیار خود را احساس می کند، اما درک دقیق مساله به گونه ای است که حتی فلاسفه نیز بسیار در این وادی لغزیده اند. و به همین دلیل در روایات نیز بعضی از مخاطبان را از ورود به این مسائل نهی کرده اند. که امیر المومنین (ع) در پاسخ به مردی در این باره می گویند: دریای عمیقی است وارد آن نشو.[2] در واقع دین این گونه مسائل دقیق و ظریف را از توده ها نخواسته است. و البته نیاز به متخصص، همیشه به دلیل پیچیدگی ها و دشواری ها نیست. به عنوان نمونه، متون دینی ما عربی است و ما که زبان عربی نمی دانیم برای فهم متون نیاز به مترجم داریم. چنین نیازی به متخصص ربطی به پیچیدگی و دشواری ندارد. یا آنکه ما از تاریخ بی خبر هستیم و برای اطلاع از حقایق تاریخی، ناچار از مراجه به متخصص این فن می شویم، این نیاز ربطی به مساله پیچیدگی ندارد. بلکه نوعی تقسیم کار در جامعه است که هر کاری به عهده اشخاصی خاص گذاشته شده و در خود علم نیز هر بخشی به عهده افراد خاصی نهاده شده است . [1]. بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج89، ص 107. [2]. الفقه المنسوب إلی الإمام الرضا علیه السلام، ص: 408.
پاسخ:
گستردگی معارف دینی، زمانی نقیصه به شمار می آید که توده مردم از دسترسی به آن محروم شده، و نتوانند از آن بهره بگیرند. در حالی که چنین نقیصه ای در معارف دینی وجود ندارد.
روایت کرده‌اند که مردی نزد پیامبر آمد تا از او قرآن فرا گیرد، چون به این گفته خدای متعال رسید: (فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ هر کس به وزن ذره ای نیکی کند آن را خواهد دید و هر کس به وزن ذره ای بدی کند آن را خواهد دید)، گفت: همین مقدار مرا بس است؛ و در پی کار خود رفت. پیامبر (ص) گفت: (این مرد در حالی بازگشت که فقیه (آگاه از دین) شد)[1]
در واقع معارف دینی به منزله سفره ای است که هر کس به اندازه توان و ظرفیت خود می تواند از آن بهره مند شود. معارف دینی بر خلاف متون فلسفی، حقایق را با زبانی تخصصی و فنی بیان نکرده اند که تنها عده محدودی بتوانند از آن بهره مند شوند. بلکه عالی ترین حقایق در ساده ترین قالب ها بیان شده است و عموم انسان ها می توانند آن را مورد استفاده قرار دهند.
از سویی نیز معارف دینی بسیار عمیق است و گستردگی بسیاری برای آن وجود دارد. که وجوه مختلفی برای این عمق می توان بیان کرد.
مثل آنکه بعضی از مطالب اساسا پیچیده و غامض هستند. و درک آن نیاز به تبحر و تخصص بالا دارد. به عنوان مثال مساله قضا و قدر و جبر و اختیار، مساله ای پیچیده و دشوار است. علیرغم اینکه هر انسانی اختیار خود را احساس می کند، اما درک دقیق مساله به گونه ای است که حتی فلاسفه نیز بسیار در این وادی لغزیده اند. و به همین دلیل در روایات نیز بعضی از مخاطبان را از ورود به این مسائل نهی کرده اند. که امیر المومنین (ع) در پاسخ به مردی در این باره می گویند: دریای عمیقی است وارد آن نشو.[2] در واقع دین این گونه مسائل دقیق و ظریف را از توده ها نخواسته است.
و البته نیاز به متخصص، همیشه به دلیل پیچیدگی ها و دشواری ها نیست. به عنوان نمونه، متون دینی ما عربی است و ما که زبان عربی نمی دانیم برای فهم متون نیاز به مترجم داریم. چنین نیازی به متخصص ربطی به پیچیدگی و دشواری ندارد. یا آنکه ما از تاریخ بی خبر هستیم و برای اطلاع از حقایق تاریخی، ناچار از مراجه به متخصص این فن می شویم، این نیاز ربطی به مساله پیچیدگی ندارد. بلکه نوعی تقسیم کار در جامعه است که هر کاری به عهده اشخاصی خاص گذاشته شده و در خود علم نیز هر بخشی به عهده افراد خاصی نهاده شده است .
[1]. بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج89، ص 107.
[2]. الفقه المنسوب إلی الإمام الرضا علیه السلام، ص: 408.
- [سایر] چرا در دین صبر این قدر مهم شمرده شده است؟
- [سایر] چرا دین این قدر ما را محدود کرده است؟
- [سایر] در مورد احکام و اصول اعتقادی دین یهود کمی توضیح دهید ضمنا چرا این دین این قدر قوم گرا است؟
- [سایر] چرا مسائل خداشناسی آن قدر سخت است که نیاز به راهنما داریم؟
- [سایر] چرا یهودیت بین همه ملت ها پیچیده شده است؟
- [سایر] ولایت فقیه نه از اصول دین است و نه از فروع دین[1]، چرا این قدر روی آن پافشاری می شود؟
- [سایر] چه کتاب هایی در مورد نیاز بشر به دین نوشته شده است؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا جایز است به فقیر آن قدر زکات داد که به طور کلّی غنی شود، به طوری که در سالهای بعد هم نیاز به دریافت زکات نداشته باشد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا در این عصر که مسائل و مشکلات زندگی انسانها بسیار گسترده و پیچیده شده و قدرت یافتن بر استنباط احکام این مسائل نیاز به احاطه بر علوم و اطّلاعات گسترده ای دارد کسی می تواند به رتبه اجتهاد مطلق نائل شود؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر هر یک از مجتهدین در رشتهای از مسایل دینی متخصص گردند، همانگونه که در پزشکی یکی متخصص چشم است و دیگری متخصص گوش، آیا می‌توان از هر کدام از آنها در رشته مورد تخصصش تقلید نمود؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . کسب کردن به قدر مایحتاج خود و عیال واجب النفقه در صورت تمکن واجب است، بلکه به جهت اداء دین هم بنابر احتیاط واجب می باشد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر کسی بچّهای را با اجازه ولیّ او ختنه کند و ختنه کننده متخصّص باشد و ضرری به آن بچّه برسد یا بمیرد، چنانچه به طور معمول ختنه کرده باشد، ضامن نیست، ولی اگر به طور معمول عمل نکرده یا ختنه کننده متخصّص نباشد، ضامن خواهد بود.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر مقداری از آب کُر یخ ببندد و باقی آن به قدر کُر نباشد، چنان چه نجاست به آن برسد نجس می شود، و هر قدر از یخ هم آب شود نجس است.
- [آیت الله بروجردی] اگر مقداری از آب کر یخ ببندد و باقی آن به قدر کر نباشد، چنانچه نجاست به آن برسد نجس می‌شود و هر قدر از یخ هم آب شود نجس است.
- [آیت الله بهجت] اگر مقداری از آب کر یخ ببندد و باقی آن به قدر کر نباشد، چنانچه نجاست به آن برسد نجس می‌شود، و هر قدر از یخ هم آب شود نجس است.
- [آیت الله سبحانی] اگر مقداری از آب کر یخ ببندد و باقی آن به قدر کر نباشد چنانچه نجاست به آن برسد نجس می شود، و هر قدر از یخ هم آب شود نجس است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اعانت ظلمه و کسانی که با دین و احکام دین، ضدیت و معاندت دارند، تجاوز به حریم دین و حرام است.
- [آیت الله وحید خراسانی] اول ان که تهیه اب به قدر وضو یا غسل ممکن نباشد
- [آیت الله اردبیلی] خوردن، آشامیدن، تزریق و یا استعمال چیزی که برای جسم یا روح انسان ضرر قابل توجّه دارد، حرام است، ولی اگر در موردی به نظر پزشک متخصّص و مطمئن درمان بیماری منحصر به آن باشد، در حدّ ضرورت اشکال ندارد.
- [آیت الله مظاهری] کورتاژ یکی از گناهان بزرگ در اسلام است و چنانکه گذشت علاوه بر گناه کفّاره نیز دارد، ولی اگر از نظر دکتر متخصّص و متدین حفظ جان زن متوقف بر آن باشد مانعی ندارد.