چون ما حقیقت ملائکه را نمی توانیم درک کنیم، آن ها را مانند موجودات مادی که محدود و محصورند، در ذهن خود تصور می کنیم و فکر می کنیم که مانند ما انسان ها هستند و حال آن که حقیقت آنان چیز دیگری است که فهم آن برای ما غیر ممکن است؛ مانند حقیقت روح که درک آن برای ما ممکن نیست. به همین دلیل می پنداریم که مثلاً عزرائیل اگر مشغول قبض روح یک نفر باشد، در همان حال نمی تواند دیگری را قبض روح کند یا اگر در یک مکان باشد، نمی تواند در مکان دیگر باشد. البته به این نکته نیز باید توجه کرد که عزرائیل مامور مستقیم قبض روح همه نیست. بلکه فرشتگان بسیاری این کار را انجام می دهند: إِذَا جَاءَ أَحَدَکُمُ الْمَوْتُ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنَا وَ هُمْ لَا یُفَرِّطُونَ؛[انعام/61] چون یکی از شما را مرگ فرا رسد فرستادگان ما بی هیچ کوتاهی و گذشتی جان او بگیرند. و اینکه در مواردی، قبض روح همه را به یک فرشته (عزرائیل) نسبت داده شده است، به دلیل بیان یک مرتبه از سلسله بوده است. علامه طباطبایی در توضیح این مساله می فرمایند: اگر در این آیه قبض روح و توفی را به ملک الموت و در آیه" اللَّهُ یَتَوَفَّی الْأَنْفُسَ حِینَ مَوْتِها" [زمر/42] به خدا نسبت داده، و در آیه" حَتَّی إِذا جاءَ أَحَدَکُمُ الْمَوْتُ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنا" [انعام/61] به فرستادگان، و در آیه" الَّذِینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِکَةُ ظالِمِی أَنْفُسِهِمْ" [نحل/28] به ملائکه نسبت داده، به خاطر اختلاف مراتب اسباب است، سبب نزدیکتر به میت ملائکه هستند، که از طرف ملک الموت فرستاده میشوند، و سبب دورتر از آنان خود ملک الموت است، که ما فوق آنان است، و امر خدای تعالی را نخست او اجراء میکند، و به ایشان دستور میدهد، خدای تعالی هم ما فوق همه آنان و محیط بر آنان، سبب اعلای میراندن و مسبب الاسباب است، و اگر بخواهیم این جریان را با مثلی مجسم سازیم، نظیر عمل کتابت است که هم به قلم نسبت میدهیم و میگوییم قلم خوب مینویسد، و هم به دست و انگشتان نسبت میدهیم و میگوییم دست فلانی به نوشتن روان است، و هم به انسان نسبت میدهیم و میگوییم فلانی خوب مینویسد. [ترجمه المیزان، ج12، ص: 341]
چون ما حقیقت ملائکه را نمی توانیم درک کنیم، آن ها را مانند موجودات مادی که محدود و محصورند، در ذهن خود تصور می کنیم و فکر می کنیم که مانند ما انسان ها هستند و حال آن که حقیقت آنان چیز دیگری است که فهم آن برای ما غیر ممکن است؛ مانند حقیقت روح که درک آن برای ما ممکن نیست. به همین دلیل می پنداریم که مثلاً عزرائیل اگر مشغول قبض روح یک نفر باشد، در همان حال نمی تواند دیگری را قبض روح کند یا اگر در یک مکان باشد، نمی تواند در مکان دیگر باشد.
البته به این نکته نیز باید توجه کرد که عزرائیل مامور مستقیم قبض روح همه نیست. بلکه فرشتگان بسیاری این کار را انجام می دهند:
إِذَا جَاءَ أَحَدَکُمُ الْمَوْتُ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنَا وَ هُمْ لَا یُفَرِّطُونَ؛[انعام/61] چون یکی از شما را مرگ فرا رسد فرستادگان ما بی هیچ کوتاهی و گذشتی جان او بگیرند.
و اینکه در مواردی، قبض روح همه را به یک فرشته (عزرائیل) نسبت داده شده است، به دلیل بیان یک مرتبه از سلسله بوده است. علامه طباطبایی در توضیح این مساله می فرمایند:
اگر در این آیه قبض روح و توفی را به ملک الموت و در آیه" اللَّهُ یَتَوَفَّی الْأَنْفُسَ حِینَ مَوْتِها" [زمر/42] به خدا نسبت داده، و در آیه" حَتَّی إِذا جاءَ أَحَدَکُمُ الْمَوْتُ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنا" [انعام/61] به فرستادگان، و در آیه" الَّذِینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِکَةُ ظالِمِی أَنْفُسِهِمْ" [نحل/28] به ملائکه نسبت داده، به خاطر اختلاف مراتب اسباب است، سبب نزدیکتر به میت ملائکه هستند، که از طرف ملک الموت فرستاده میشوند، و سبب دورتر از آنان خود ملک الموت است، که ما فوق آنان است، و امر خدای تعالی را نخست او اجراء میکند، و به ایشان دستور میدهد، خدای تعالی هم ما فوق همه آنان و محیط بر آنان، سبب اعلای میراندن و مسبب الاسباب است، و اگر بخواهیم این جریان را با مثلی مجسم سازیم، نظیر عمل کتابت است که هم به قلم نسبت میدهیم و میگوییم قلم خوب مینویسد، و هم به دست و انگشتان نسبت میدهیم و میگوییم دست فلانی به نوشتن روان است، و هم به انسان نسبت میدهیم و میگوییم فلانی خوب مینویسد. [ترجمه المیزان، ج12، ص: 341]
- [سایر] ملک الموت در هنگام قبض روح انسان به چه صورتی ظاهر می شود؟
- [سایر] ملک الموت در هنگام قبض روح انسان به چه صورتی ظاهر می شود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر قبض روح انسان به دست حضرت عزرائیل (ع) است در اینصورت اگر شخصی به قتل رسید نقش های قاتل و حضرت عزرائیل (ع) در این مورد چیستند؟
- [سایر] ماجرای رحلت و قبض روح پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله توسط عزرائیل به چه صورت بود؟
- [سایر] آیا به هنگام قیامت کبری همهی موجودات به جز خداوند میمیرند، حتی عزرائیل هم میمیرد؟
- [سایر] چگونه عزرائیل در یک زمان می تواند جان هزاران تن را بگیرد؟
- [سایر] فشار قبر، بر جسم است یا بر روح )با توجه به این که روح توسط عزرائیل قبض شده است( - آیا سؤال و جواب قبر، در همین قبر خاکی رخ میدهد؟
- [سایر] چگونه عزرائیل در یک زمان میتواند جان هزاران تن را بگیرد؟
- [سایر] جداشدن روح از بدن هنگام خواب چگونه است؟ اگر روح جدا شود چگونه ما زندهایم؟ اگر ما زندهایم چرا روحمان در بدنمان نیست؟ اگر خدا اجازه بازگشت روح به جسم را ندهد شخص میمیرد پس در اینجا عزرائیل چه میکند؟ مگر او مامور قبض روح نیست؟
- [سایر] قبض روح پیامبر(ص) را توضیح دهید؟
- [آیت الله سبحانی] اگر دو نفر همزمان به یکدیگر سلام کنند، بر هر یک واجب است جواب سلام دیگری را بدهد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر دو نفر همزمان به یکدیگر سلام کنند احتیاط واجب آن است که هر دو جواب دهند.
- [امام خمینی] اگر کسی دو نفر را وصی کند، چنانچه یکی از آن دو بمیرد، یا دیوانه، یا کافر شود، حاکم شرع یک نفر دیگر را به جای او معین میکند و اگر هر دو بمیرند، یا دیوانه، یا کافر شوند، حاکم شرع دو نفر دیگر را معین میکند ولی اگر یک نفر بتواند وصیّت را عملی کند، معین کردن دو نفر لازم نیست.
- [آیت الله وحید خراسانی] در اوقاف عامه از قبیل مدارس و مساجد و امثال اینها قبض معتبر نیست هرچند احوط است و قبض محقق می شود به این که مثلا در وقف مسجد یک نفر در ان مسجد نماز بخواند یا در وقف مقبره کسی در ان جا دفن شود
- [آیت الله اردبیلی] اگر دو نفر همزمان به یکدیگر سلام کنند، بر هر یک واجب است =============================================================================== 1 وسائلالشیعة، چاپ آل البیت، باب 156 از (أبواب أحکامالعِشرة)،ح1 و 2 و 4 و 7،ج12،ص291 - 293. جواب سلام دیگری را بدهد.
- [امام خمینی] اگر وصی نتواند به تنهایی کارهای میت را انجام دهد حاکم شرع برای کمک او یک نفر دیگر را معین میکند.
- [آیت الله سیستانی] اگر کسی دو نفر را با هم وصی کند، چنانچه یکی از آن دو بمیرد، یا دیوانه یا کافر شود، اگر از عبارت وصیّت فهمیده شود که در چنین صورتی آن دیگری مستقلاً وصی است باید به همین نحو عمل شود، وگرنه حاکم شرع یک نفر دیگر را بجای او معین میکند، و اگر هر دو بمیرند، یا دیوانه یا کافر شوند، حاکم شرع دو نفر دیگر را معین میکند، ولی اگر یک نفر بتواند وصیّت را عملی کند، معین کردن دو نفر لازم نیست.
- [آیت الله سیستانی] اگر وصی نتواند به تنهائی کارهای میت را انجام دهد، هرچند با وکیل گرفتن یا اجاره کردن دیگری، حاکم شرع برای کمک او یک نفر دیگر را معین میکند.
- [امام خمینی] کسی که انسان وصیت میکند که چیزی به او بدهند باید وجود داشته باشد، پس اگر وصیت کند به بچهای که ممکن است فلان زن حامله شود چیزی بدهند باطل است. ولی اگر وصیت کند به بچهای که در شکم مادر است چیزی بدهند، اگر چه هنوز روح نداشته باشد، وصیت صحیح است، پس اگر زنده به دنیا آمد، باید آنچه را که وصیت کرده به او بدهند، و اگر مرده به دنیا آمد، وصیت باطل میشود و آنچه را که برای او وصیت کرده، ورثه میان خودشان قسمت میکنند.
- [امام خمینی] اگر کسی چند وصی برای خود معین کند، چنانچه اجازه داده باشد که هر کدام به تنهایی به وصیت عمل کنند، لازم نیست در انجام وصیت از یکدیگر اجازه بگیرند و اگر اجازه نداده باشد، چه گفته باشد که همه با هم به وصیت عمل کنند، یا نگفته باشد، باید با نظر یکدیگر به وصیت عمل نمایند، و اگر حاضر نشوند که با یکدیگر به وصیت عمل کنند، و در تشخیص مصلحت اختلاف داشته باشند در صورتی که تأخیر و مهلت دادن علت شود که عمل به وصیت معطل بماند، حاکم شرع آنها را مجبور میکند که تسلیم نظر کسی شوند که صلاح را تشخیص دهد و اگر اطاعت نکنند، به جای آنان دیگران را معین مینماید و اگر یکی از آنان قبول نکرد یک نفر دیگر را به جای او تعیین مینماید.