همیشه یک انسان برای جنیان وظیفه پیامبری را انجام نداده است. بلکه جنیان از جنس خودشان نیز پیامبر داشته اند. سَأَلَهُ هَلْ بَعَثَ اللَّهُ نَبِیّاً إِلَی الْجِنِّ فَقَالَ نَعَمْ بَعَثَ إِلَیْهِمْ نَبِیّاً یُقَالُ لَهُ یُوسُفُ فَدَعَاهُمْ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَقَتَلُوهُ؛[1] از حضرت علی(ع) پرسیدند: آیا خدا پیغمبری بر جنیان فرستاده؟ فرمود: آری، پیغمبری بنام یوسف بر آنها فرستاد و آنها را بخدا عزّ و جلّ خواند و او را کشتند. اما روشن است که رسالت پیامبر خدا حضرت محمد (ص) مبعوث به سوی جن و انس بوده اند. در سوره جن حکایت ایمان طایفه ای از جن را بیان می کند: قُلْ أُوحِیَ إِلَیَّ أَنَّهُ اسْتَمَعَ نَفَرٌ مِنَ الْجِنِّ فَقالُوا إِنَّا سَمِعْنا قُرْآناً عَجَباً؛[2] بگو: به من وحی شده است که گروهی از جن گوش فرا دادند، و گفتند که ما قرآنی شگفت شنیدیم. وَ أَنَّا لَمَّا سَمِعْنَا الْهُدی آمَنَّا بِهِ فَمَنْ یُؤْمِنْ بِرَبِّهِ فَلا یَخافُ بَخْساً وَ لا رَهَقاً؛[3] و چون سخن هدایت شنیدیم، بدان ایمان آوردیم. و هر که به پروردگارش ایمان آورد نه از نقصان میترسد و نه از ستم. همچنین آنجا که قرآن برای نشان دادن اعجاز خود تحدی می کند، هر دو طایفه را خطاب قرار می دهد: قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَ الْجِنُّ عَلی أَنْ یَأْتُوا بِمِثْلِ هذَا الْقُرْآنِ لا یَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَ لَوْ کانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهیراً؛[4] بگو: اگر جن و انس گرد آیند تا همانند این قرآن را بیاورند نمیتوانند همانند آن را بیاورند، هر چند که یکدیگر را یاری دهند. و البته وضوح این مساله (رسالت پیامبر ص برای اجنه) ما را از بیان دلائل بیشتر بی نیاز می کند. اما چرا یک انسان برای اجنه وظیفه رسالت را انجام داده است؟ در حالی که ظاهرا باید در پیامبر یک گروه، از جنس خود آنها کسی ماموریت بیابد: لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَی الْمُؤْمِنینَ إِذْ بَعَثَ فیهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ؛[5] خدا بر مؤمنان انعام فرمود، آن گاه که از خودشان به میان خودشان پیامبری مبعوث کرد در جواب به این سوال باید دقت کنیم که رمز مساله نیاز به هم جنس بودن در پیامبر چیست؟ چون جنس ها را به شکل های متفاوتی می توانیم دسته بندی کنیم. آیا زن و مرد دو جنس متفاوت نیستند؟ آیا برای زنان باید پیامبری از زنان داشته باشیم؟ آیا سفید پوست و سیاه پوست از یکدیگر متفاوت نیستند؟ آیا هر کدام پیامبری خاص خویش می خواهند؟ و ... اگر بناست که پیامبر از جنس بشر باشد، تا دستورات و وظایف او مشابه باقی مردم باشد و او اسوه ای برای آن ها قرار بگیرد: لَقَدْ کانَ لَکُمْ فی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَه؛[6] یقیناً برای شما در [روش و رفتار] پیامبر خدا الگوی نیکویی است. در این جهت فرقی بین جن و انس نیست و هر دو برای عبادت خدا خلق شده اند و بین کفر و ایمان نیز مخیر هستند: وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُونِ؛[7] و جن و انس را جز برای اینکه مرا بپرستند نیافریدیم. و تدبر در سایر آیات قرآن مشخص می کند که چگونه در موراد متعدد جن و انس یکسان دیده شده و با هم مورد خطاب قرار گرفته اند. که نشان می دهد: پیامبر (ص) همانگونه که برای انسان ها اسوه هستند برای جنیان نیز اسوه هستند. و البته مساله دیگر این است که پیامبر باید در فضایی به دعوت بپردازد که غیب همچنان غیب باشد و پرده ها کنار نرود. و به همین دلیل پیامبر از جنس انسان بوده و فرشتگان برای بیان سخن خدا با همه مردم سخن نگفته اند. و این در حالی است که جن به طور عادی انسان را می بیند و با او ارتباط برقرار می کند: وَ ما مَنَعَ النَّاسَ أَنْ یُؤْمِنُوا إِذْ جاءَهُمُ الْهُدی إِلاَّ أَنْ قالُوا أَ بَعَثَ اللَّهُ بَشَراً رَسُولاً؛[8] هیچ چیز مردم را از ایمان آوردن آن گاه که هدایتشان میکردند، باز نداشت مگر اینکه میگفتند: آیا خدا انسانی را به رسالت میفرستد؟ [1]. بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار،ج60، ص42. [2]. جن 1. [3]. جن 13. [4]. اسراء 88. [5]. آل عمران 164. [6]. احزاب 21. [7]. ذاریات 56. [8]. اسراء 94 .
همیشه یک انسان برای جنیان وظیفه پیامبری را انجام نداده است. بلکه جنیان از جنس خودشان نیز پیامبر داشته اند.
سَأَلَهُ هَلْ بَعَثَ اللَّهُ نَبِیّاً إِلَی الْجِنِّ فَقَالَ نَعَمْ بَعَثَ إِلَیْهِمْ نَبِیّاً یُقَالُ لَهُ یُوسُفُ فَدَعَاهُمْ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَقَتَلُوهُ؛[1] از حضرت علی(ع) پرسیدند: آیا خدا پیغمبری بر جنیان فرستاده؟ فرمود: آری، پیغمبری بنام یوسف بر آنها فرستاد و آنها را بخدا عزّ و جلّ خواند و او را کشتند.
اما روشن است که رسالت پیامبر خدا حضرت محمد (ص) مبعوث به سوی جن و انس بوده اند.
در سوره جن حکایت ایمان طایفه ای از جن را بیان می کند: قُلْ أُوحِیَ إِلَیَّ أَنَّهُ اسْتَمَعَ نَفَرٌ مِنَ الْجِنِّ فَقالُوا إِنَّا سَمِعْنا قُرْآناً عَجَباً؛[2] بگو: به من وحی شده است که گروهی از جن گوش فرا دادند، و گفتند که ما قرآنی شگفت شنیدیم. وَ أَنَّا لَمَّا سَمِعْنَا الْهُدی آمَنَّا بِهِ فَمَنْ یُؤْمِنْ بِرَبِّهِ فَلا یَخافُ بَخْساً وَ لا رَهَقاً؛[3] و چون سخن هدایت شنیدیم، بدان ایمان آوردیم. و هر که به پروردگارش ایمان آورد نه از نقصان میترسد و نه از ستم.
همچنین آنجا که قرآن برای نشان دادن اعجاز خود تحدی می کند، هر دو طایفه را خطاب قرار می دهد:
قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَ الْجِنُّ عَلی أَنْ یَأْتُوا بِمِثْلِ هذَا الْقُرْآنِ لا یَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَ لَوْ کانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهیراً؛[4] بگو: اگر جن و انس گرد آیند تا همانند این قرآن را بیاورند نمیتوانند همانند آن را بیاورند، هر چند که یکدیگر را یاری دهند.
و البته وضوح این مساله (رسالت پیامبر ص برای اجنه) ما را از بیان دلائل بیشتر بی نیاز می کند. اما چرا یک انسان برای اجنه وظیفه رسالت را انجام داده است؟ در حالی که ظاهرا باید در پیامبر یک گروه، از جنس خود آنها کسی ماموریت بیابد:
لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَی الْمُؤْمِنینَ إِذْ بَعَثَ فیهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ؛[5] خدا بر مؤمنان انعام فرمود، آن گاه که از خودشان به میان خودشان پیامبری مبعوث کرد
در جواب به این سوال باید دقت کنیم که رمز مساله نیاز به هم جنس بودن در پیامبر چیست؟ چون جنس ها را به شکل های متفاوتی می توانیم دسته بندی کنیم. آیا زن و مرد دو جنس متفاوت نیستند؟ آیا برای زنان باید پیامبری از زنان داشته باشیم؟ آیا سفید پوست و سیاه پوست از یکدیگر متفاوت نیستند؟ آیا هر کدام پیامبری خاص خویش می خواهند؟ و ...
اگر بناست که پیامبر از جنس بشر باشد، تا دستورات و وظایف او مشابه باقی مردم باشد و او اسوه ای برای آن ها قرار بگیرد:
لَقَدْ کانَ لَکُمْ فی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَه؛[6] یقیناً برای شما در [روش و رفتار] پیامبر خدا الگوی نیکویی است.
در این جهت فرقی بین جن و انس نیست و هر دو برای عبادت خدا خلق شده اند و بین کفر و ایمان نیز مخیر هستند:
وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُونِ؛[7] و جن و انس را جز برای اینکه مرا بپرستند نیافریدیم.
و تدبر در سایر آیات قرآن مشخص می کند که چگونه در موراد متعدد جن و انس یکسان دیده شده و با هم مورد خطاب قرار گرفته اند. که نشان می دهد: پیامبر (ص) همانگونه که برای انسان ها اسوه هستند برای جنیان نیز اسوه هستند.
و البته مساله دیگر این است که پیامبر باید در فضایی به دعوت بپردازد که غیب همچنان غیب باشد و پرده ها کنار نرود. و به همین دلیل پیامبر از جنس انسان بوده و فرشتگان برای بیان سخن خدا با همه مردم سخن نگفته اند. و این در حالی است که جن به طور عادی انسان را می بیند و با او ارتباط برقرار می کند:
وَ ما مَنَعَ النَّاسَ أَنْ یُؤْمِنُوا إِذْ جاءَهُمُ الْهُدی إِلاَّ أَنْ قالُوا أَ بَعَثَ اللَّهُ بَشَراً رَسُولاً؛[8] هیچ چیز مردم را از ایمان آوردن آن گاه که هدایتشان میکردند، باز نداشت مگر اینکه میگفتند: آیا خدا انسانی را به رسالت میفرستد؟
[1]. بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار،ج60، ص42.
[2]. جن 1.
[3]. جن 13.
[4]. اسراء 88.
[5]. آل عمران 164.
[6]. احزاب 21.
[7]. ذاریات 56.
[8]. اسراء 94 .
- [سایر] برکات رسالت پیامبراکرم(ص) در جامعه بشری چیست؟
- [سایر] پیامبراکرم(ص) ، قبل از نبوت، چه دینی داشت؟
- [سایر] قضیه قطع شدن دست شیاطین و اجنه از اخبار غیبی بعد از رسول اکرم (ص) چیست؟
- [سایر] چرا زنان پیامبر اسلام (ص ) بعد از وفات پیامبر اکرم(ص ), نمی توانستند ازدواج کنند؟
- [سایر] آیا پیامبران پیشین چون حضرت مسیح(ع) از نبوت پیامبر اسلام(ص) آگاه بودند؟
- [سایر] آیا غیر از پیامبر خاتم(ص) پیامبر دیگری از نسل حضرت اسماعیل(ع) وجود داشت؟
- [سایر] بهترین جملهای که محمد رسول الله(ص) به انسان فرمود، چیست؟
- [سایر] محمد بن عبدالوهاب چه توهینی به قبر مطهر رسول خدا ص کرد؟
- [سایر] آیا پیامبر اکرم(ص) و حضرت علی(ع) در اذان و اقامه شان ذکر اشهد ان محمد رسول الله و اشهد ان علیا ولی الله را می گفتند؟
- [سایر] چرا یهود قرآن و نبوت حضرت محمد(ص) را قبول ندارند؟!
- [آیت الله نوری همدانی] مستحب است بعد از تکبیره الاحرام بگوید : یا مُحسنُ قداتاکَ المسیءُ و قد امَرتَ المحسنَ ان یتجاوَز عنِ المسی ءِ انتَ المحسنُ و انا المُسی ءُ بحقّ محمّدٍ و آلِ محّمدٍ صل عَلی محّمدِ و ال محّمدِ و تجاوَز عن قبیحِ ما تعلمُ منّی .یعنی ای خدائی که به بندگان احسان می کنی بندة گنهکار به در خانة تو آمده و تو امر کرده ای که نییکوکار از گنهکار بگذرد ، تو نیکو کاری و من گناهکار بحقّ محّمدٍ و آل محّمدٍ صلی اللهُ علیه و آله و سّلم .رحمت خود را بر محمد و آل محمد بفرست و از بدیها یی که می دانی از من سر زده . بگذر .
- [امام خمینی] مستحب است بعد از تکبیرة الاحرام بگوید: "یا محسن قد اتاک المسیی ء و قد امرت المحسن ان یتجاوز عن المسیی ء انت المحسن و انا المسیی ء بحق محمد و آل محمد صل علی محمد و آل محمد و تجاوز عن قبیح ما تعلم منی"، یعنی ای خدایی که به بندگان احسان می کنی، بنده گنهکار به در خانه تو آمده و تو امر کرده ای که نیکوکار از گنهکار بگذرد، تو نیکوکاری و من گناهکار، به حق محمد و آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم رحمت خود را بر محمد و آل محمد بفرست و از بدیهایی که می دانی از من سر زده بگذر.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] مستحب است قبل از تکبیرة الاحرام بگوید: یا مُحْسِنُ قَدْ اَتَاکَ الْمُسِیَیءُ وَقَد اَمَرْتَ الْمُحْسِنَ اَنْ یَتَجاوَزَ عَنِ الْمُسِییء أنْتَ الْمُحْسِنُ وَاَناَ المُسِیءُ بِحَقِّ مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد صَلِّ عَلَی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَتَجاوَزْ عَنْ قَبیحِ ما تَعْلَمُ مِنِّی یعنی ای خدائی که به بندگان احسان می کنی بنده گنهکار به در خانه تو آمده و تو امر کرده ای که نیکوکار از گنهکار بگذرد تو نیکوکاری و من گنهکار به حق محمد و آل محمد(صلی الله علیه وآله) رحمت خود را بر محمد و آل محمد بفرست و از بدی هائی که می دانی از من سر زده بگذر.
- [آیت الله خوئی] مستحب است بعد از تکبیرة الاحرام بگوید:" یا محسن قد اتاک المسییء و قد امرت المحسن ان یتجاوز عن المسیء انت المحسن و انا المسیء بحق محمد و آل محمد صل علی محمد و آل محمد و تجاوز عن قبیح ما تعلم منی"، یعنی ای خدایی که به بندگان احسان میکنی بنده گنهکار به در خانه تو آمده و تو امر کردهای که نیکوکار از گنهکار بگذرد، تو نیکوکاری و من گناهکار، به حق محمد و آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم رحمت خود را بر محمد و آل محمد بفرست و از بدیهایی که میدانی از من سر زده بگذر.
- [آیت الله شبیری زنجانی] مستحب است قبل از تکبیرة الاحرام بگوید: (یا مُحْسِنُ قَدْ أَتَاکَ المُسیءُ وقَدْ أَمَرْتَ المُحْسِنَ أَنْ یَتَجاوَزَ عَنِ المُسِیءِ، أَنْتَ المُحْسِنُ وأَنا المُسِیءُ، بحقِّ مُحمَّدٍ و آل محمّد صَلِّ علی مُحمَّدٍ و آلِ مُحمَّدٍ وتَجاوَزْ عَنْ قَبِیحِ ما تَعْلَمُ مِنّی) یعنی ای خدایی که به بندگان احسان میکنی بنده گنهکار به در خانه تو آمده و تو امر کردهای که نیکوکار از گناهکار بگذرد، تو نیکوکاری و من گناهکار، به حق محمد و آل محمد رحمت خود را بر محمد و آل محمد بفرست و از بدیهایی که میدانی از من سرزده بگذر.
- [آیت الله مکارم شیرازی] مستحب است بعد از تکبیرة الاحرام به قصد رجاء این دعا را بخوانند: (یا محْسن قدْ اتاک الْمسیء و قدْ أمرْت الْمحْسن انْ یتجاوز عن الْمسیئ انت الْمحْسن و أنا الْمسیئ بحق محمد و آل محمد صل علی محمد و آل محمد و تجاوزْ عنْ قبیح ما تعْلم منی. یعنی: (ای خدای نیکوکار! بنده گنهکارت به در خانه تو آمده است تو امر کرده ای که نکوکار از گنهکار بگذرد،تو نیکو کاری و من گنهکارم، به حق محمد و آل محمد رحمتت را بر محمد و آل محمد بفرست و از کارهای زشتی که می دانی از من سرزده بگذر!)
- [آیت الله سیستانی] خوب است قبل از تکبیرة الاحرام به قصد رجأ بگوید : (یا مُحْسِنُ قَدْ اَتاکَ المُسِیءُ ، وَقَدْ اَمَرْتَ الُمحْسِنَ اَنْ یَتَجاوَزَ عَنِ المُسِیءِ ، اَنْتَ الُمحْسِنُ وَاَنَا المُسِیءُ ، بِحَقّ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحمَّدٍ ، وَتَجاوَزْ عَنْ قَبِیحِ ما تَعْلَمُ مِنّی) یعنی : ای خدائی که به بندگان احسان میکنی ، بنده گنهکار به درِ خانه تو آمده ، و تو امر کردهای که نیکوکار از گناهکار بگذرد ، تو نیکوکاری و من گناهکار ، بحق محمّد و آل محمّد ، رحمت خود را بر محمّد و آل محمّد بفرست ، و از بدیهائی که میدانی از من سر زده بگذر .
- [آیت الله علوی گرگانی] مستحبّ است بعد از تکبیرْ الاحرام بگوید: )یا مُحْسِنُ قَدْ أتاکَ المُسِئُ وَقَدْ أمَرْتَ المُحْسِنَ أنْ یَتَجاوَزَ عَنِ المُسِئ أنْتَ المُحْسِنُ وَأنَا المُسِئُ بِحَقِّ مُحَمَّدً وَآلِ مُحَمَّدً صَلِّ عَلَی مُحَمَّدً وَآلِ مُحَمَّدً وَتَجاوَز عَنْ قَبیحِ ماتَعْلَمُ مِنّی(، یعنیای خدایی که به بندگان احسان میکنی بنده گنهکار بدر خانه تو آمده وتو امر کردهای که نیکوکار از گناهکار بگذرد، تو نیکوکاری و من گناهکار، بحقّ محمّد وآل محمّد رحمت خود را بر محمّد وآل محمّد بفرست و از بدیهایی که میدانی از من سر زده بگذر.
- [آیت الله بروجردی] مستحب است بعد از تکبیرة الاحرام بگوید:(یا مُحْسِنُ قَدْ اَتَاکَ الْمُسِییءُ وَ قَد اَمَرْتَ الْمُحْسِنَ اَنْ یتَجاوَزَ عَنِ الْمُسِییء أنْتَ الْمُحْسِنُ وَ اَنا المُسِیءُ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَجاوَز عَنْ قَبیحِ ما تَعْلَمُ مِنِّی)؛یعنی؛ ای خدایی که به بندگان احسان میکنی، بندهی گنهکار به در خانهی تو آمده و تو امر کردهای که نیکوکار از گنهکار بگذرد، تو نیکوکاری و من گنهکار، به حق محمّد و آل محمّد / رحمت خود را بر محمّد و آل محمّد بفرست و از بدیهایی که میدانی از من سر زده بگذر.
- [آیت الله اردبیلی] مستحب است بعد از تکبیرةالاحرام بگوید: (یا مُحْسِنُ قَدْ أتاکَ الْمُسیءُ وَقَدْ أمَرْتَ الْمُحْسِنَ أنْ یَتَجَاوَزَ عَنِ الْمُسیءِ، أنْتَ الْمُحْسِنُ وَأنَا الْمُسیءُ، بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَتَجاوَزْ عَنْ قَبیحِ ما تَعْلَمُ مِنّی) یعنی: (ای خدایی که به بندگان احسان میکنی، بنده گنهکار به در خانه تو آمده و تو امر کردهای که نیکوکار از گنهکار بگذرد، تو نیکوکاری و من گناهکار، به حقّ محمّد و آل محمّد صلیاللهعلیهوآلهوسلم رحمت خود را بر محمّد و آل محمّد بفرست و از بدیهایی که میدانی از من سر زده درگذر.)