ظاهری
احکام ظاهری، احکام مستفاد از اماره یا اصل عملی ، یا احکام مستفاد از اصول عملی ، برای مکلّف شاکّ یا جاهل به حکم واقعی را می‌گویند.
آیا گناهی که شکل ظاهری یکسانی دارد، برای همه عقوبت یکسان دارد؟
در گناه هر چقدر خباثت بیشتری وجود داشته باشد، در عذاب شدت بیشتری خواهد بود. به عنوان مثال گناه زنا، بسیار قبیح است و عذاب سختی دارد. اما مجازات جوانی که با وجود شهوت قوی به این گناه آلوده شده، بسیار متفاوت است با مجازات پیری که شهوتش فروکش کرده و به این گناه آلوده می شود. به گونه ای که در روایات گفته شده، چنین کسی (پیر زناکار) بدون حسابرسی مستقیم به جهنم می رود.[1] به عبارت دیگر در گناهی که رذالت و پستی بیشتری بروز کند، و پرده دری بیشتری صورت بگیرد و از بندگی خدا فاصله بیشتری گرفته شود، عقوبت سنگین تری رقم خواهد خورد. وقتی پیر مردی بدون شهوت، مرتکب منافی عفت می شود، گردنکشی سنگین تری در مقابل خدای تعالی انجام داده است، نسبت به جوانی که تحت فشار شهوت، دچار تمرد شده است. و این تمرد سنگین تر، یعنی روح پلیدتر و در نتیجه، غضب سنگین تر از ناحیه خداوند. در مثال های دنیوی نیز همین گونه است، دو نفر مرتکب قتل شده اند، یکی در تصادفی ناخواسته و علیرغم دقت در رانندگی مرتکب این عمل شده است و دیگری با نقشه پیشین و تصمیم بر قتل، به سراغ شخص بی گناهی رفته و او را کشته است. در اولی، خباثتی برای شخص وجود ندارد. اما شخص دوم خباثت بسیاری دارد. پس کسی که با توجه و فهم کامل مرتکب گناه می شود، خباثت ذاتی خود را نشان می دهد و خباثت ذاتی، آتش جهنم را به خود جذب می کند. به همین دلیل نیز در دعاها، برای طلب بخشش خداوند بر این مطلب تاکید می شود که ارتکاب گناه، به خاطر روحیه تمرد و سرکشی نبوده، بلکه به دلیل ضعف در مقابل شهوات بوده است. به عنوان نمونه در دعای ابوحمزه این گونه آمده است: إلهی لم أعصک حین عصیتک و أنا بربوبیتک جاحد و لا بأمرک مستخف و لا لعقوبتک متعرض و لا لوعیدک متهاون لکن خطیئة عرضت و سولت لی نفسی و غلبنی هوای و أعاننی علیها شقوتی - خدایا ! من در هنگام معصیت و نافرمانی ، منکر ربوبیت تو نبودم و قصد سبک شمردن فرمان تو و اعتراض به عقوبتت را نداشتم و نمی خواستم به تهدیدات تو بی اعتنا باشم بلکه گناهی پیش آمد و نفسم مرا فریفت و هوس بر من چیره گشت. [1]. خصال ج 1 ص 63.
در گناه هر چقدر خباثت بیشتری وجود داشته باشد، در عذاب شدت بیشتری خواهد بود. به عنوان مثال گناه زنا، بسیار قبیح است و عذاب سختی دارد. اما مجازات جوانی که با وجود شهوت قوی به این گناه آلوده شده، بسیار متفاوت است با مجازات پیری که شهوتش فروکش کرده و به این گناه آلوده می شود. به گونه ای که در روایات گفته شده، چنین کسی (پیر زناکار) بدون حسابرسی مستقیم به جهنم می رود.[1] به عبارت دیگر در گناهی که رذالت و پستی بیشتری بروز کند، و پرده دری بیشتری صورت بگیرد و از بندگی خدا فاصله بیشتری گرفته شود، عقوبت سنگین تری رقم خواهد خورد. وقتی پیر مردی بدون شهوت، مرتکب منافی عفت می شود، گردنکشی سنگین تری در مقابل خدای تعالی انجام داده است، نسبت به جوانی که تحت فشار شهوت، دچار تمرد شده است. و این تمرد سنگین تر، یعنی روح پلیدتر و در نتیجه، غضب سنگین تر از ناحیه خداوند. در مثال های دنیوی نیز همین گونه است، دو نفر مرتکب قتل شده اند، یکی در تصادفی ناخواسته و علیرغم دقت در رانندگی مرتکب این عمل شده است و دیگری با نقشه پیشین و تصمیم بر قتل، به سراغ شخص بی گناهی رفته و او را کشته است. در اولی، خباثتی برای شخص وجود ندارد. اما شخص دوم خباثت بسیاری دارد. پس کسی که با توجه و فهم کامل مرتکب گناه می شود، خباثت ذاتی خود را نشان می دهد و خباثت ذاتی، آتش جهنم را به خود جذب می کند. به همین دلیل نیز در دعاها، برای طلب بخشش خداوند بر این مطلب تاکید می شود که ارتکاب گناه، به خاطر روحیه تمرد و سرکشی نبوده، بلکه به دلیل ضعف در مقابل شهوات بوده است. به عنوان نمونه در دعای ابوحمزه این گونه آمده است: إلهی لم أعصک حین عصیتک و أنا بربوبیتک جاحد و لا بأمرک مستخف و لا لعقوبتک متعرض و لا لوعیدک متهاون لکن خطیئة عرضت و سولت لی نفسی و غلبنی هوای و أعاننی علیها شقوتی - خدایا ! من در هنگام معصیت و نافرمانی ، منکر ربوبیت تو نبودم و قصد سبک شمردن فرمان تو و اعتراض به عقوبتت را نداشتم و نمی خواستم به تهدیدات تو بی اعتنا باشم بلکه گناهی پیش آمد و نفسم مرا فریفت و هوس بر من چیره گشت. [1]. خصال ج 1 ص 63.
پاسخ:
در گناه هر چقدر خباثت بیشتری وجود داشته باشد، در عذاب شدت بیشتری خواهد بود. به عنوان مثال گناه زنا، بسیار قبیح است و عذاب سختی دارد. اما مجازات جوانی که با وجود شهوت قوی به این گناه آلوده شده، بسیار متفاوت است با مجازات پیری که شهوتش فروکش کرده و به این گناه آلوده می شود. به گونه ای که در روایات گفته شده، چنین کسی (پیر زناکار) بدون حسابرسی مستقیم به جهنم می رود.[1]
به عبارت دیگر در گناهی که رذالت و پستی بیشتری بروز کند، و پرده دری بیشتری صورت بگیرد و از بندگی خدا فاصله بیشتری گرفته شود، عقوبت سنگین تری رقم خواهد خورد. وقتی پیر مردی بدون شهوت، مرتکب منافی عفت می شود، گردنکشی سنگین تری در مقابل خدای تعالی انجام داده است، نسبت به جوانی که تحت فشار شهوت، دچار تمرد شده است. و این تمرد سنگین تر، یعنی روح پلیدتر و در نتیجه، غضب سنگین تر از ناحیه خداوند.
در مثال های دنیوی نیز همین گونه است، دو نفر مرتکب قتل شده اند، یکی در تصادفی ناخواسته و علیرغم دقت در رانندگی مرتکب این عمل شده است و دیگری با نقشه پیشین و تصمیم بر قتل، به سراغ شخص بی گناهی رفته و او را کشته است. در اولی، خباثتی برای شخص وجود ندارد. اما شخص دوم خباثت بسیاری دارد.
پس کسی که با توجه و فهم کامل مرتکب گناه می شود، خباثت ذاتی خود را نشان می دهد و خباثت ذاتی، آتش جهنم را به خود جذب می کند.
به همین دلیل نیز در دعاها، برای طلب بخشش خداوند بر این مطلب تاکید می شود که ارتکاب گناه، به خاطر روحیه تمرد و سرکشی نبوده، بلکه به دلیل ضعف در مقابل شهوات بوده است.
به عنوان نمونه در دعای ابوحمزه این گونه آمده است:
إلهی لم أعصک حین عصیتک و أنا بربوبیتک جاحد و لا بأمرک مستخف و لا لعقوبتک متعرض و لا لوعیدک متهاون لکن خطیئة عرضت و سولت لی نفسی و غلبنی هوای و أعاننی علیها شقوتی - خدایا ! من در هنگام معصیت و نافرمانی ، منکر ربوبیت تو نبودم و قصد سبک شمردن فرمان تو و اعتراض به عقوبتت را نداشتم و نمی خواستم به تهدیدات تو بی اعتنا باشم بلکه گناهی پیش آمد و نفسم مرا فریفت و هوس بر من چیره گشت.
[1]. خصال ج 1 ص 63.
- [سایر] با توجه به هدف یکسان از آفرینش انسان ها، آیا عدالت در یکسانی شرایط همگان نیست؟
- [سایر] آیا هر سختی و مصیبتی در دنیا عقوبت گناهی است؟
- [آیت الله اردبیلی] گناهی که در حال روزه انجام می‌شود، با گناه در حال عادی، یکسان است یا متفاوت؟
- [سایر] شکل ظاهری یأجوج و مأجوج چگونه بوده است؟ و آیا انسانهای قدکوتاه با یأجوج و مأجوج رابطهای دارند؟
- [سایر] شکل ظاهری یأجوج و مأجوج چگونه بوده است؟ و آیا آدم کوتولهها منظور کوتاه قدها هستند و واقعیت دارند و با یأجوج و مأجوج رابطهای دارند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا گفتگو درباره رسوم، آداب، گفتار، کردار، طرز لباس پوشیدن، شکل ظاهری، ادا درآوردن روستایی، شهری ها و قبایل گوناگون ایران و سایر کشورها غیبت محسوب می شود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا گفتگو درباره رسوم، آداب، گفتار، کردار، طرز لباس پوشیدن، شکل ظاهری، ادا درآوردن روستایی، شهری ها و قبایل گوناگون ایران و سایر کشورها غیبت محسوب می شود؟
- [سایر] عقوبت سوگند دروغ چیست؟
- [سایر] عقوبت شرابخوار چیست؟
- [سایر] عقوبت بهتان چیست؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در سجده واجب قرآن باید طوری عمل کند که بگویند سجده کرد یعنی نیّت و صورت ظاهری سجده کفایت می کند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] 50 وقت اذان صبح (برای نماز و روزه) در شبهای مهتابی و غیر مهتابی یکسان است و معیار، ظاهر شدن نور شفق در افق است، هرچند بر اثر تابش مهتاب نمایان نباشد.
- [آیت الله مظاهری] اگر تندخویی از ملکه و یا از زبان بد سرچشمه نگیرد، در صورتی که ملازم با گناهی باشد، نظیر غیبت یا سرزنش یا آزردهخاطرنمودن شخصی و یا سردکردن محیط خانه و مانند اینها، حرام است، و اگر ملازم با هیچ گناهی نباشد، نظیر کسی که اعصاب او ضعیف است و با تندی حرف میزند، گرچه حرام نیست، ولی سزاوار نیست مؤمن چنین باشد، زیرا خوشرویی و خوشزبانی از علامات مؤمن است.
- [آیت الله اردبیلی] پس از پاک کردن میت از نجاست ظاهری، واجب است میّت را سه غسل بدهند؛ بار اوّل با آبی که با سِدر مخلوط باشد، بار دوم با آبی که با کافور مخلوط باشد و بار سوم با آب خالص.
- [آیت الله سبحانی] اگر از زخمی که توی دهان و بینی و مانند اینها است، خونی به بدن یا لباس برسد، حکم زخم ظاهری دارد، و نظیر آن خون بواسیر است خواه دانه های آن در داخل بدن باشد یا خارج آن.
- [آیت الله سبحانی] ساختن و خرید و فروش مجسّمه حرام است ولی خرید و فروش صابون و مانند آن که روی آنها شکل مجسمه یا نقش های برجسته است اشکالی ندارد.
- [آیت الله سبحانی] عدالت یک حالت خداترسی باطنی در انسان است که او را از ارتکاب گناهان کبیره و اصرار بر صغیره باز می دارد و اگر هم گناهی از او سر زد فوراً نادم شده و استغفار می کند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر پاها را بیش از اندازه گشادبگذارد بطوری که از شکل ایستادن بیرون رود نمازش باطل است، مگر این که ناچار باشد.
- [آیت الله وحید خراسانی] فروختن چیز پاکی که نجس شده و اب کشیدن ان ممکن است اشکال ندارد ولی اگر مشتری ان چیز را برای صرف در مثل خوردن و اشامیدن بخواهد یا برای عملی که طهارت ظاهری برای صحت ان کافی نیست مثل ان که اب را برای وضو گرفتن و غسل کردن بخواهد نجاست ان را باید به او بگوید و همچنین بنابر احتیاط واجب اگر لباس است و مشتری می خواهد با لباس پاک واقعی نماز بخواند هر چند که در نماز طهارت ظاهری بدن و لباس برای جاهل کفایت می کند
- [آیت الله شبیری زنجانی] مبتدئه یعنی زنی که دفعه اول خون دیدن او است و مضطربه، یعنی زنی که بیش از یک بار خون دیده ولی عادت معیّنی نه در وقت و نه در عدد پیدا نکرده، یا عادتش از بین رفته و عادت تازهای پیدا نکرده است، این دو در احکام حیض و استحاضه یکسان هستند به جز در حکمی که در ذیل مسأله 504 خواهد آمد.