پس از طوفان نوح(ع)، انسان چگونه در زمین پراکنده شد؟ و مدت پیامبری حضرت نوح چقدر بود؟

برای پاسخ به سؤال شما باید به این مطلب اشاره کرد که آیا طوفان حضرت نوح همگانی و عالمگیر بوده ،یا اینکه مربوط به منطقه قوم حضرت نوح بوده است؟
در میان مفسران قرآن، درباره عالمگیر بودن طوفان نوح اختلاف دیدگاه وجود دارد. بعضی بر این عقیده ‌اند که طوفان نوح منحصرا در منطقه ‌ای که وی و قومش در آن ساکن بوده ‌اند اتفاق افتاده است و شواهدی را نیز بر این ادعا بیان داشته اند.
از جمله اینکه اطلاق کلمه ارض بر یک منطقه وسیع جهان در قرآن مکرر آمده است چنانکه در سرگذشت بنی اسرائیل می خوانیم (مشرقها و مغربهای زمین را در اختیار گروه مستضعفان (بنی اسرائیل) قرار دادیم)[1]
حمل حیوانات در کشتی نیز می تواند به دلیل جهانی بودن طوفان نوح نباشد چرا که  ممکن است به خاطر این باشد که در آن قسمت از زمین، نسل حیوانات قطع نگردد، بخصوص اینکه در آن روز نقل و انتقال حیوانات از نقطه های دوردست کار آسانی نبود.


این نکته قابل توجه است که طوفان نوح به عنوان مجازات آن قوم سرکش بود، و ما هیچ دلیلی در دست نداریم که دعوت نوح به سراسر زمین رسیده باشد، اصولاً با وسائل آن زمان رسیدن دعوت یک پیامبر (در عصر خودش) به همه نقاط، بسیار بعید به نظر می رسد.[2]

عد‌ه ‌ای دیگر بر این عقیده ‌اند که مستفاد از آیات قرآن، عالمگیر بودن طوفان نوح است.[3]

در کنار استناد این گروه به ظهور بسیاری از آیات قرآنی، برخی از ایشان به دو شاهد عمده استناد جسته ‌اند:
یکی جهانی بودن نبوت حضرت نوح و دیگری فرمان خداوند به نوح مبنی بر گزینش و سوار نمودن جفت از حیوانات مختلف.
در توضیح شاهد اول گفته می‌شود اکثر مسلمانان قائل به عالمگیر بودن رسالت نوح هستند.[4]
در این صورت بدون شک می‌توان گفت عذاب موعود او نیز عالمگیر بوده است.

درباره شاهد دوم نیز گفته شده است اینکه طبق نقل قرآن به نوح امر شد تا از هر نوع حیوان زوجی را سوار بر کشتی سازد، اگر طوفان منحصر به منطقه ‌ای از مناطق زمین می‌بود، امری بی ‌فایده ‌بود؛ چرا که دیگر نیازی به تحمل این همه مشقت در ساخت کشتی‌ای با آن عظمت و جمع ‌آوری و سوار نمودن آن همه حیوان و تهیه آذوقه ‌شان نمی ‌بود،بنابر این به تأویل ‌بردن آیاتی که ظاهر در عمومیت طوفان است، تقیید کلام وحی، بدون وجود دلیلی محکم است.[5]
بعلاوه بحث‌‌های ژئولوژی(زمین-شناسی) هیچ منافاتی با بروز طوفانی آنچنان سهمگین ندارد. به طوری که می‌توان ادعا نمود بخشی از نتایج بدست آمده از کاوش‌های زمین ‌شناسان در خصوص فراگیر بودن آب بر روی زمین مربوط به ماجرای طوفان نوح می‌باشد.
در تاریخ طبیعی نیز دورانی بنام دوران بارانهای سیلابی دیده می شود که اگر آن را الزاماً مربوط به قبل از تولد جانداران ندانیم قابل تطبیق بر طوفان نوح نیز هست.
این نظریه نیز در تاریخ طبیعی زمین هست که محور کره زمین تدریجاً تغییر پیدا می کند، یعنی قطب شمال و جنوب تبدیل به خط استوا و خط استوا جای قطب شمال و جنوب را می گیرد، روشن است که به هنگام گرم شدن یخهای فوق العاده متراکم قطبی، آب دریاها به اندازه ای بالا می آید که بسیاری از خشکیها را فرا می گیرد و با نفوذ در لایه های زمین به صورت چشمه های خروشان از نقاط دیگر سر بر می آورد، و همین گسترش آبها باعث فزونی ابرها و بارش بارانهای زیادتر می گردد.[6]

امّا در مورد چگونگی پراکنده شدن انسان برروی زمین پس از طوفان نوح باید عرض کنم:
در برخی روایات آمده که حضرت نوح ‌علیه ‌السلام سه پسر مؤمن داشت که همراه وی سوار کشتی شدند و نسل بشر بعد از فروکش کردن طوفان از آن سه پسر تداوم پیدا کرد، لیکن برخی روایات دیگر مانند روایت ابی ‌الجارود از امام محمد باقرعلیه ‌السلام تداوم نسل بشر را انحصاراً از حضرت نوح تأیید نمی‌کند. امام باقرعلیه ‌السلام در توضیح آیه (وَجَعَلْنَا ذُرِّیتَهُ هُمُ الْبَاقِین)[7]
می‌فرماید: "منظور این است که حق (حق پرستی) و نبوت و کتاب آسمانی و ایمان در دودمان نوح باقی ماند، ولی تمام کسانی که از فرزندان آدم روی زمین زندگی می‌کنند، از اولاد نوح نیستند، چرا که خداوند متعال‌ در قرآن می‌گوید:
( حَتَّی إِذَا جَاءَ أَمْرُنَا وَفَارَ التَّنُّورُ قُلْنَا احْمِلْ فِیهَا مِنْ کُلٍّ زَوْجَینِ اثْنَینِ وَأَهْلَکَ إِلَّا مَنْ سَبَقَ عَلَیهِ الْقَوْلُ وَمَنْ آمَنَ وَمَا آمَنَ مَعَهُ إِلَّا قَلِیلٌ(هود/40) (این وضع همچنان ادامه یافت) تا آن زمان که فرمان ما فرا رسید، و تنور جوشیدن گرفت؛ (به نوح) گفتیم: (از هر جفتی از حیوانات (از نر و ماده) یک زوج در آن (کشتی) حمل کن! همچنین خاندانت را (بر آن سوار کن) -مگر آنها که قبلا وعده هلاک آنان داده شده [= همسر و یکی از فرزندانت‌]- و همچنین مؤمنان را!) اما جز عده کمی همراه او ایمان نیاوردند!).

هم چنین امام باقرعلیه ‌السلام آیه 3 سوره اسراء را شاهد می‌ آورد:( ذُرِّیةَ مَنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ إِنَّهُ کَانَ عَبْدًا شَکُورًا)
که خطاب به بنی اسرائیل است و به آن‌ها می‌گوید: "ای فرزندان کسانی که با نوح بر کشتی سوار کردیم!"؛به این نتیجه می رسیم که همه انسان‌های کنونی از نسل حضرت نوح نیستند.[8]
 
مدت پیامبری حضرت نوح:
در رابطه با مدت پیامبری حضرت نوح خداوند متعال درآیه 14سوره عنکبوت می فرماید:(وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَی قَوْمِهِ فَلَبِثَ فِیهِمْ أَلْفَ سَنَةٍ إِلَّا خَمْسِینَ عَامًا فَأَخَذَهُمُ الطُّوفَانُ وَهُمْ ظَالِمُونَ؛ و ما نوح را بسوی قومش فرستادیم؛ و او را در میان آنان هزار سال مگر پنجاه سال، درنگ کرد؛ اما سرانجام طوفان و سیلاب آنان را فراگرفت در حالی که ظالم بودند).

 آیه فوق تنها بخشی از زمان پیامبری ایشان را بیان می کند و زمان کامل آن در روایات مورد اشاره قرار گرفته است که ایشان بعد از طوفان نیز 500 سال زندگی کرده اند و بنا بر همین دوره نبوت ایشان بیش از 950 سال بوده است:

امام صادق (ع) می فرمایند:  نوح (ع) دو هزار و پانصد سال زندگی کرد، هشتصد و پنجاه سال پیش از آنکه به پیامبری مبعوث شود و نهصد و پنجاه سال میان قوم خود آنان را به هدایت دعوت می ‌کرد و دویست سال مشغول ساختن کشتی بود و پانصد سال پس از فرود آمدن از کشتی و فرو کش کردن آب و ساختن شهرها و سکونت فرزندانش در آنها.[9]


[1]. اعراف/137.
[2]. تفسیر نمونه، ج9، ص102.
[3]. تفسیرنمونه، ج9، ص 102؛ ج12، ص37 ؛ المیزان، ج 10، ص 259.
[4]. المیزان، ج 10، ص 259؛ تفسیر نمونه، ج25، ص58.
[5]. المیزان، ج10، ص264.
[6]. المیزان، ج 10، ص 266؛تفسیرنمونه؛ج9ص102-103.
[7]. صافات (37) آیه 77.
[8]. البحرانی، تفسیر البرهان، ج 4، ص 19، و تفسیر نمونه ج 19، ص 84 و تفسیر نورالثقلین، ج 4، ص 405.
[9]. الکافی ، ج‌8، ص284.