آیا خدا به عبادات ما احتیاج دارد؟

صفت حکمت ایجاب می کند که هیچ عملی لغو و بیهوده انجام نشود و حتما همراه آن غرض و فایده ای موجود باشد. این قاعده درباره خدای متعال نیز صادق است بنابراین افعال الهی لغو نبوده و همراه غرض و فایده است و خدای متعال کسانی که افعال او را عبث بدانند، توبیخ می کند:
(أَ فَحَسِبْتُمْ أَنَّما خَلَقْناکُمْ عَبَثاً[مومنون/115] آیا گمان کردید شما را بیهوده آفریده ‌ایم؟)
(وَ ما خَلَقْنَا السَّماءَ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما لاعِبینَ[انبیاء/16] ما آسمان و زمین، و آنچه را در میان آنهاست از روی بازی نیافریدیم!)

اما باید دقت نمود که خدا را به مخلوقات قیاس نکرد. چرا که مخلوقات و موجوداتی مانند انسان، به دلیل نقص هایی که در وجود خود دارند، اگر بخواهند کاری را حکیمانه انجام دهند، آن را به گونه ای سامان می دهند که نیازی از خودشان را مرتفع کرده و نقصی را جبران کنند. در حالی که خدای متعال هیچ گونه نقص و نیازی نداشته تا افعال او برای رفع نیازی از ذاتش باشد. بنابراین اغراض و اهداف الهی از اعمالش ، به بیرون از ذات او باز می گردد و برای رفع نقص و ضعف دیگران و بخشش به آنهاست.

همانگونه که در اصل خلقت انسان، این انسان بوده که از موجودی پست و بی مقدار، به شرافت رسیده و دارای کرامت شده است:
(هَلْ أَتی‌ عَلَی الْإِنْسانِ حینٌ مِنَ الدَّهْرِ لَمْ یَکُنْ شَیْئاً مَذْکُوراً[انسان/1] آیا زمانی طولانی بر انسان گذشت که چیز قابل ذکری نبود؟!)
(إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ[حج/5] ما شما را از خاک آفریدیم، سپس از نطفه)

دستورهای الهی برای عبادت نیز باید با همین نگاه دقیق، مد نظر قرار بگیرد. خدای متعال به دلیل حکمتش هر موجودی را که خلق می کند، به مسیر سعادت خویش هدایت می کند:
(رَبُّنَا الَّذی أَعْطی‌ کُلَّ شَیْ‌ءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدی‌[طه/50] پروردگار ما همان کسی است که به هر موجودی، آنچه را لازمه آفرینش او بوده داده سپس هدایت کرده است!)

و به همین خاطر غرض خلقت انسان را که برای به سعادت رسیدن اوست، در عبادت بیان کرده است:
(وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُونِ[ذاریات/56] من جنّ و انس را نیافریدم جز برای اینکه عبادتم کنند (و از این راه تکامل یابند و به من نزدیک شوند.)

و روشن است که انسان با عبادت، از وابستگی و فرو رفتن در شهواتی پست بیرون آمده و به موجودی بی نهایت متصل می شود که تمام شرافت ها در همین اتصال موجود است.

انسانی که می تواند در برهه ای بسیار کوتاه در انواع خباثت ها و رذالت ها غوطه بخورد و ذاتی پلید و غیر قابل تحمل پیدا کند، با عبادت و طی کردن مسیر دینی که برای رساندن انسان به مکارم اخلاق بیان شده، به چنان شرافت و کرامتی می رسد که جانشین خدای متعال شده و صفاتش، جلوه ای از صفات خدای متعال می شود. بنابراین عبادات بی غرض نیست و غرض آن جز در سعادت ما نیست که اگر خدای متعال، طالب عبادت بود، فرشتگان مشغول تقدیس و تنزیه او بودند، بدون این که کوچکترین نافرمانی و تمردی داشته باشند.

(وَ إِذْ قالَ رَبُّکَ لِلْمَلائِکَةِ إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلیفَةً قالُوا أَ تَجْعَلُ فیها مَنْ یُفْسِدُ فیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَ نُقَدِّسُ لَکَ [بقره/30] (به خاطر بیاور) هنگامی را که پروردگارت به فرشتگان گفت: (من در روی زمین، جانشینی [نماینده‌ای‌] قرار خواهم داد.) فرشتگان گفتند: (پروردگارا!) آیا کسی را در آن قرار می‌ دهی که فساد و خونریزی کند؟! (زیرا موجودات زمینی دیگر، که قبل از این آدم وجود داشتند نیز، به فساد و خونریزی آلوده شدند. اگر هدف از آفرینش این انسان، عبادت است،) ما تسبیح و حمد تو را بجا می‌آوریم، و تو را تقدیس می‌ کنیم.)