بین الطلوعین چه زمانی است؟ و چه فضیلتی دارد؟

(طلوع فجر صادق)، ابتدای وقت نماز صبح و (طلوع آفتاب) انتهای وقت آن است و زمان واقع در بین این دو طلوع را (بین الطلوعین) می‌نامند.
قرآن کریم با عبارت (وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْس‌)[1] تسبیح خدا در این زمان را توصیه کرده و روایات فراوانی نیز در زمینه عبادت در (بین الطلوعین) وجود دارد که در برخی از آنها اذکار و عبادات ویژه‌ای هم پیشنهاد شده است:

1. پیامبر اکرم(ص): (هر کس از طلوع صبح تا طلوع آفتاب در مصلّای خویش بنشیند و به تعقیب نماز مشغول باشد، خداوند او را از آتش دوزخ محفوظ دارد).[2]
2. رسول خدا(ص): هر کس هنگام صبح، هفت بار این آیات را بخواند، در آن روز از بلاها محفوظ باشد: (فَاللهُ خَیْرٌ حافِظاً وَ هُوَ ارْحَمُ الرَّاحِمینَ،[3] انَّ وَلِیِّی‌ اللهُ الَّذی‌ نَزَّلَ الْکِتابَ وَ هُوَ یَتَوَلَّی الصَّالِحینَ،[4] فَانْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِی‌ اللهُ لا الهَ الَّا هُوَ، عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظیم[5])؛[6]‌ پس [در هر حال] خداوند بهترین حافظ و مهربان‌ترین مهربانان است، ولیّ و سرپرست من‌ خدایی است که این کتاب را نازل کرده و او همه صالحان را سرپرستی می‌کند، پس اگر آنها [از حق] روی بگردانند [نگران مباش] بگو: خداوند مرا کفایت می‌کند، هیچ معبودی جز او نیست بر او توکّل کردم و او صاحب عرش بزرگ است.

3. هر کسی صبح کند و چهار نعمت خدا را یاد نکند، می‌ترسم که این نعمت‌های خدا از او زایل گردد؛ آن چهار نعمت و سپاس بر آن، چنین است: (الْحَمْدُ للهِ الَّذی‌ عَرَّفنی‌ نَفْسَهُ، وَ لَمْ یَتْرُکْنی‌ عَمْیانَ الْقَلْبِ، الْحَمْدُ للهِ الَّذی‌ جَعَلَنی‌ مِنْ امَّةِ مُحَمَّدٍ صَلَّی ‌اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، الْحَمْدُ للهِ الَّذی‌ جَعَل‌ رِزْقی‌ فی‌ یَدَیْهِ وَ لَمْ یَجْعَلْ رِزْقی‌ فی‌ ایْدی ‌النَّاسِ، الْحَمْدُ للهِ الَّذی‌ سَتَر ذُنُوبی‌ وَ عُیُوبی‌، وَ لَمْ یَفْضَحْنی‌ بَیْنَ النَّاس)؛[7] ‌ سپاس مخصوص خداوندی است که خود را به من شناساند، و مرا کوردل به حال خود رها نکرد، سپاس مخصوص‌ خداوندی است که مرا از پیروان محمّد -که درود خدا بر او و خاندان پاکش باد- قرار داد، سپاس مخصوص خداوندی است که‌ روزیم را در اختیار خویش قرار داد و آن‌را به دست مردم نسپرد، سپاس مخصوص خداوندی است که‌ گناهان و عیب‌هایم را پوشاند و در میان مردم رسوایم نساخت.

4. امیر مؤمنان علی(ع): (هر کس هرکدام از سوره‌های توحید و قدر و آیة الکرسی را یازده بار پیش از طلوع آفتاب بخواند، از خسارت‌های مالی محفوظ می‌ماند).[8]
5. امیرمؤمنان علی(ع): (ذکر خدا، بعد از نماز صبح تا طلوع آفتاب، حتّی از مسافرت تجارتی نیز، در جلب روزی مؤثّرتر است).[9]
6. امام باقر(ع): (خواب صبح، شوم و نامیمون است؛ روزی را دور می‌سازد، رنگ صورت را زرد و متغیّر می‌کند. خداوند متعال، روزی را بین ‌الطّلوعین تقسیم می‌کند، از خواب در این زمان بپرهیزید و بدانید که منّ و سلوی‌ (دو غذای لذیذی که برای بنی‌اسرائیل نازل می‌شد) در این ساعت بر بنی‌اسرائیل فرود می‌آمد).[10]
7. امام باقر(ع): (هر کس بعد از نماز صبح هفتاد مرتبه استغفار کند، خداوند او را بیامرزد).[11]
8. امام باقر(ع): (هر کس سوره "قدر" را پس از طلوع فجر هفت بار بخواند، هفتاد صف از فرشتگان بر او درود می‌فرستند و هفتاد مرتبه برای او طلب رحمت می‌کنند).[12]
و در پایان، هر آنچه به عنوان تعقیبات نماز صبح در روایات ذکر شده را می‌توان از اعمال بین الطلوعین دانست.
/322/

پی نوشت:
[1]. طه، 130 و ق، 39.
[2]. طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ص 305، قم، شریف رضی، چاپ چهارم، 1412ق.
[3] . یوسف، 84.
[4]. اعراف، 196.
[5] . توبه، 129.
[6]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ‌83، ص 298، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
[7].  همان، ص 282.
[8]. شیخ صدوق، الخصال، ج ‌2، ص 622، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش.
[9]. طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ص 305.
[10]. طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، ج ‌2، ص 139، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[11]. شیخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الأعمال، ص 165، قم، شریف رضی، چاپ دوم، 1406ق.
[12]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ‌83، ص 161.