خواستم بدانم (بین الطلوعین) دقیقاً چه زمانی است؟ و ادعیه و اذکار مخصوص برای این زمان کدام‌اند؟

«طلوع فجر صادق»، ابتدای وقت نماز صبح و «طلوع آفتاب» انتهای وقت آن است و زمان واقع در بین این دو طلوع را «بین الطلوعین» می‌نامند.
قرآن کریم با عبارت «وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْس‏»[1] تسبیح خدا در این زمان را توصیه کرده و روایات فراوانی نیز در زمینه عبادت در «بین الطلوعین» وجود دارد که در برخی از آنها اذکار و عبادات ویژه‌ای هم پیشنهاد شده است:
1. پیامبر اکرم(ص): «هر کس از طلوع صبح تا طلوع آفتاب در مصلّای خویش بنشیند و به تعقیب نماز مشغول باشد، خداوند او را از آتش دوزخ محفوظ دارد».[2]
2. رسول خدا(ص): هر کس هنگام صبح، هفت بار این آیات را بخواند، در آن روز از بلاها محفوظ باشد: «فَاللهُ خَیْرٌ حافِظاً وَ هُوَ ارْحَمُ الرَّاحِمینَ،[3] انَّ وَلِیِّی‏ اللهُ الَّذی‏ نَزَّلَ الْکِتابَ وَ هُوَ یَتَوَلَّی الصَّالِحینَ،[4] فَانْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِی‏ اللهُ لا الهَ الَّا هُوَ، عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظیم[5] »؛[6] ‏ پس [در هر حال] خداوند بهترین حافظ و مهربان‌ترین مهربانان است، ولیّ و سرپرست من‏ خدایی است که این کتاب را نازل کرده و او همه صالحان را سرپرستی می‌کند، پس اگر آنها [از حق] روی بگردانند [نگران مباش] بگو: خداوند مرا کفایت می‌کند، هیچ معبودی جز او نیست بر او توکّل کردم و او صاحب عرش بزرگ است.
3. هر کسی صبح کند و چهار نعمت خدا را یاد نکند، می‌ترسم که این نعمت‌های خدا از او زایل گردد؛ آن چهار نعمت و سپاس بر آن، چنین است: «الْحَمْدُ للهِ الَّذی‏ عَرَّفنی‏ نَفْسَهُ، وَ لَمْ یَتْرُکْنی‏ عَمْیانَ الْقَلْبِ، الْحَمْدُ للهِ الَّذی‏ جَعَلَنی‏ مِنْ امَّةِ مُحَمَّدٍ صَلَّی ‏اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، الْحَمْدُ للهِ الَّذی‏ جَعَل‏ رِزْقی‏ فی‏ یَدَیْهِ وَ لَمْ یَجْعَلْ رِزْقی‏ فی‏ ایْدی ‏النَّاسِ، الْحَمْدُ للهِ الَّذی‏ سَتَر ذُنُوبی‏ وَ عُیُوبی‏، وَ لَمْ یَفْضَحْنی‏ بَیْنَ النَّاس»؛[7] ‏ سپاس مخصوص خداوندی است که خود را به من شناساند، و مرا کوردل به حال خود رها نکرد، سپاس مخصوص‏ خداوندی است که مرا از پیروان محمّد -که درود خدا بر او و خاندان پاکش باد- قرار داد، سپاس مخصوص خداوندی است که‏ روزیم را در اختیار خویش قرار داد و آن‌را به دست مردم نسپرد، سپاس مخصوص خداوندی است که‏ گناهان و عیب‌هایم را پوشاند و در میان مردم رسوایم نساخت.
4. امیر مؤمنان علی(ع): «هر کس هرکدام از سوره‌های توحید و قدر و آیة الکرسی را یازده بار پیش از طلوع آفتاب بخواند، از خسارت‌های مالی محفوظ می‌ماند».[8]
5. امیرمؤمنان علی(ع): «ذکر خدا، بعد از نماز صبح تا طلوع آفتاب، حتّی از مسافرت تجارتی نیز، در جلب روزی مؤثّرتر است».[9]
6. امام باقر(ع): «خواب صبح، شوم و نامیمون است؛ روزی را دور می‌سازد، رنگ صورت را زرد و متغیّر می‌کند. خداوند متعال، روزی را بین ‏الطّلوعین تقسیم می‌کند، از خواب در این زمان بپرهیزید و بدانید که منّ و سلوی‏ (دو غذای لذیذی که برای بنی‌اسرائیل نازل می‌شد) در این ساعت بر بنی‌اسرائیل فرود می‌آمد».[10]
7. امام باقر(ع): «هر کس بعد از نماز صبح هفتاد مرتبه استغفار کند، خداوند او را بیامرزد».[11]
8. امام باقر(ع): «هر کس سوره "قدر" را پس از طلوع فجر هفت بار بخواند، هفتاد صف از فرشتگان بر او درود می‌فرستند و هفتاد مرتبه برای او طلب رحمت می‌کنند».[12]
و در پایان، هر آنچه به عنوان تعقیبات نماز صبح در روایات ذکر شده را می‌توان از اعمال بین الطلوعین دانست.   [1] . طه، 130 و ق، 39. [2] . طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ص 305، قم، شریف رضی، چاپ چهارم، 1412ق. [3] . یوسف، 84. [4] . اعراف، 196. [5] . توبه، 129. [6] . مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ‏83، ص 298، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق. [7] .  همان، ص 282. [8] . شیخ صدوق، الخصال، ج ‏2، ص 622، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش. [9] . طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ص 305. [10] . طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، ج ‏2، ص 139، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق. [11] . شیخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الأعمال، ص 165، قم، شریف رضی، چاپ دوم، 1406ق. [12] . مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ‏83، ص 161.