بیشتر محققان وتاریخ نویسان بر اساس روایات وارد شده در این باره برآنند که جمع وترتیب سوره ها بعد از وفات پیامبر(ص) برای نخستین بار به دست علی امیرمومنان (ع) سپس زیدبن ثابت ودیگر صحابه بزرگوار انجام گرفت وتقریبا جمع قرآن به دست صحابه پس از رحلت پیامبر(ص) ازامور مسلم تاریخ است.
علی (ع) نخستین کسی بود که پس از وفات پیامبر (ص) به جمع قرآن مشغول شده وبرحسب روایات مدت شش ماه در منزل نشست واین کار را به انجام رساند. ابن ندیم گوید: اولین مصحفی که گرد آوری شد مصحف علی بود واین مصحف نزد آل جعفر بود سپس می گوید: مصحفی رادیدم نزد ابی یعلی حمزه حسنی که باخط علی بود وچندصفحه از آن افتاده بود وفرزندان حسن بن علی آن رابه میراث گرفته بودند(2)
مرحوم علامه طباطبایی می فرماید: پس از رحلت پیامبراکرم(ص) علی (ع) که به نص قطعی وتصدیق پیامبر(ص) ازهمه مردم به قرآن مجید آشناتر بود درخانه به انزوا پرداخته قرآن مجید را به ترتیب نزول در یک مصحف جمع فرمود وهنوز شش ماه از رحلت نگذشته بود که فراغت یافت ومصحفی که نوشته بود پیش مردم آورده و نشان داد(3)
سرانجام مصحف علی (ع) : وقتی یکی ازسران گروه به پاخاست وبا دیدن آنچه علی (ع) در آن نوشته ها فراهم کرده بود به اوگفت : به آنچه آورده ای نیازی نیست وآن چه نزد ما است ما را کفایت می کند علی (ع) گفت: دیگر هرگز آن را نخواهد دید. آن گاه داخل خانه خدا شد وکسی آن را پس از آن ندید.
باید توجه داشت که قرآن جمع آوری شده علی (ع) به قرآن فعلی از نظر آیات کریمه فرقی ندارد ( ویژگی مصحف علی(ع) ترتیب دقیق آیات وسوره طبق نزول آنها ودراین مصحف قرائت آیات طبق قرائت پیامبراکرم (ص) ومشتمل بر تنزیل وتاویل بود(4)
مرحوم علم الهدی سید مرتضی می نویسد : قرآن در زمان رسول خدا (ص) باهمین کیفیتی که اکنون در دسترس ما است جمع آوری ومرتب گردیده است(5)
واما این که قرآن نوشته به دست علی (ع) الان کجاست گوییم که روایتی از امام صادق(ع) در کتاب خود آورده که فرمود: هنگامی که قائم (عج) قیام کند کتاب خدا را درحد واقعی آن خواهد خواند ومصحفی راکه علی 0ع) نوشته بود ارائه خواهد داد(6)
آقای دکتر سید محمد باقر حجتی می گوید: باری سرنوشت مصحف علی(ع) هنوز کاملا برای ما روشن نیست وفقط از طریق روایاتی که دراختیار داریم باید آن رابه عنوان میراث امامت داشته وبگوییم نزد امام دوازدهم (عج) قرار دارد مسلما متنی ومحتوی قرآن مذکور منهای ترتیب سور آن –هیچ تفاوتی با قرآن وجود ندارد.
منابع:
2- تاریخ قرآن ،آیت الله معرفت .صفحه85.
3- قرآن دراسلام علامه طباطبایی سید محمد حسینی .صفحه 130.
4- تاریخ قرآن آیت الله معرفت .صفحه 86.
5- قرآن وکتابهای آسمانی –حجه الاسلام هاشمی نژاد رحمه الله .صفحه 86.
6- تاریخ قرآن –سید محمد باقر حجتی .صفحه 410 و412 روایت کلینی ازکتاب الکافی صفحه 460 و444 است.
به نقل از اداره پاسخگویی آستان قدس رضوی (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 210/400008)
