[کامل از کد127932] در پاسخ به این پرسش توجه به چند نکته لازم است : 1- در بسیاری از آیات زن و مرد مومن در کنار یکدیگر ذکر شده اند و پاداش آنها یکسان بیان شده است : إِنَّ الْمُسْلِمِینَ وَ الْمُسْلِماتِ وَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ الْقانِتِینَ وَ الْقانِتاتِ وَ الصَّادِقِینَ وَ الصَّادِقاتِ وَ الصَّابِرِینَ وَ الصَّابِراتِ وَ الْخاشِعِینَ وَ الْخاشِعاتِ وَ الْمُتَصَدِّقِینَ وَ الْمُتَصَدِّقاتِ وَ الصَّائِمِینَ وَ الصَّائِماتِ وَ الْحافِظِینَ فُرُوجَهُمْ وَ الْحافِظاتِ وَ الذَّاکِرِینَ اللَّهَ کَثِیراً وَ الذَّاکِراتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظِیماً (احزاب - 35) مردان مسلمان و زنان مسلمان، مردان با ایمان و زنان با ایمان، مردان مطیع فرمان خدا و زنانی که از فرمان خدا اطاعت میکنند، مردان راستگو و زنان راستگو، مردان صابر و شکیبا و زنان صابر و شکیبا، مردان با خشوع و زنان با خشوع، مردان انفاقگر و زنان انفاق کننده، مردان روزهدار و زنانی که روزه میدارند، مردانی که دامان خود را از آلودگی به بیعفتی حفظ میکنند و زنانی که پاکدامنند، و مردانی که بسیار به یاد خدا هستند و زنانی که بسیار یاد خدا میکنند، خداوند برای همه آنها مغفرت و پاداش عظیمی فراهم ساخته است . 2-تعبیراتی مانند مومنون و الذین آمنوا و یا ایها الذین آمنوا عام و کلی است و شامل زن و مرد مومن هر دو می باشد و اختصاصی به مرد ندارد و پاداشی که برای اهل ایمان ذکر شده مشترک میان زن و مرد است . به عنوان مثال به این آیه توجه نمایید : قُلْ أَ أُنَبِّئُکُمْ بِخَیْرٍ مِنْ ذلِکُمْ لِلَّذِینَ اتَّقَوْا عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِینَ فِیها وَ أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ وَ اللَّهُ بَصِیرٌ بِالْعِبادِ (آل عمران- 15) الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنا إِنَّنا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ قِنا عَذابَ النَّارِ (16) الصَّابِرِینَ وَ الصَّادِقِینَ وَ الْقانِتِینَ وَ الْمُنْفِقِینَ وَ الْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحارِ (17) بگو: آیا شما را از چیزی آگاه کنم که از این (سرمایههای مادی)، بهتر است؟ برای کسانی که پرهیزکاری پیشه کردهاند، (و از این سرمایهها، در راه مشروع و حق و عدالت، استفاده میکنند،) در نزد پروردگارشان (در جهان دیگر)، باغ هایی است که نهرها از پای درختانش میگذرد، همیشه در آن خواهند بود، و همسرانی پاکیزه، و خشنودی خداوند (نصیب آنهاست). و خدا به (امور) بندگان، بیناست. 16- همان کسانی که میگویند: پروردگارا! ما ایمان آوردهایم، پس گناهان ما را بیامرز، و ما را از عذاب آتش، نگاهدار! 17- آنها که (در برابر مشکلات، و در مسیر اطاعت و ترک گناه،) استقامت میورزند، راستگو هستند، (در برابر خدا) خضوع، و (در راه او) انفاق میکنند، و در سحرگاهان، استغفار مینمایند. 3- برخی خطابات قرآنی مختص زنان است و در آن پاداش و یا کیفر برای گروه خاصی از زنان ذکر شده است مانند این آیات از سوره مبارک احزاب : یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْواجِکَ إِنْ کُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَیاةَ الدُّنْیا وَ زِینَتَها فَتَعالَیْنَ أُمَتِّعْکُنَّ وَ أُسَرِّحْکُنَّ سَراحاً جَمِیلاً (28) وَ إِنْ کُنْتُنَّ تُرِدْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الدَّارَ الْآخِرَةَ فَإِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْمُحْسِناتِ مِنْکُنَّ أَجْراً عَظِیماً (29) یا نِساءَ النَّبِیِّ مَنْ یَأْتِ مِنْکُنَّ بِفاحِشَةٍ مُبَیِّنَةٍ یُضاعَفْ لَهَا الْعَذابُ ضِعْفَیْنِ وَ کانَ ذلِکَ عَلَی اللَّهِ یَسِیراً (30) وَ مَنْ یَقْنُتْ مِنْکُنَّ لِلَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تَعْمَلْ صالِحاً نُؤْتِها أَجْرَها مَرَّتَیْنِ وَ أَعْتَدْنا لَها رِزْقاً کَرِیماً (31) 28- ای پیامبر! به همسرانت بگو: اگر شما زندگی دنیا و زرق و برق آن را میخواهید بیائید هدیهای به شما دهم و شما را به طرز نیکویی رها سازم! 29- و اگر شما خدا و پیامبرش و سرای آخرت را طالب هستید خداوند برای نیکوکاران شما پاداش عظیم آماده ساخته است. 30- ای همسران پیامبر! هر کدام از شما گناه آشکار و فاحشی مرتکب شود عذاب او دو چندان خواهد بود، و این برای خدا آسان است. 31- و هر کس از شما برای خدا و پیامبرش خضوع کند، و عمل صالح انجام دهد، پاداش او را دو چندان خواهیم ساخت، و روزی پر ارزشی برای او فراهم ساختهایم. 4- در منابع روایی چنین آمده که در روز قیامت، اگر همسر زن مؤمن، اهل بهشت بود، او را اختیار میکند و اگر از اهل جهنم بود، یک مرد را از میان مردان بهشتی برمیگزیند. شاید فلسفه این کار این باشد که زن برخلاف مرد، از نظر طبیعت تعدّدپذیر نیست. به همین جهت مردی را انتخاب میکند. از مضمون برخی آیات و روایات، چنین برمیآید که مسئله لذتهای جنسی، اختصاصی به مردان ندارد؛ بلکه زنان نیز در بهشت میتوانند برای خویش شوهرانی دلخواه برگزینند. اصطلاح (حور) نیز اختصاصی به زنان ندارد؛ بلکه حورهای مذکر نیز در بهشت وجود دارند. برای نمونه از امیرمؤمنانعلیه السلام روایت شده است: (در بهشت بازاری است که در آن خرید و فروشی نیست؛ تنها در آنجا تصویر مردان و زنان وجود دارد. هر کس که تمایلی به آنان پیدا کند، از همان جا بر او وارد میشود)( بحارالانوار، ج 1، ص 148) در بهشت هم حوریان بهشتی وجود دارند که از نعمتهای بهشتیاند و در دنیا نبودهاند و هم زنان دنیا - که اهل بهشت باشند با زیبایی و شکوهی برتر از حوریان در بهشت حضور دارند و چنانچه مایل باشند، به شوهران خویش میپیوندند. باید توجه داشت که زنان با ایمان در قیامت در کنار زنان بهشتی (حورالعین) با مردان بهشتی قرین میباشند. و زنان با ایمان با همسران با ایمان خود وارد بهشت میشوند. ادخلوا اَلْجَنَّةَ أَنْتُمْ وَ أَزْواجُکُمْ تُحْبَرُونَ ؛ وارد بهشت شوید شما و همسرانتان در نهایت شادباش(زخرف، آیه 70) . و منظور از ازواج، همان زنان با ایمانی هستند که در دنیا بودند، (تفسیر المیزان، ج 18، ص 129) . و بودن در کنار همسران با ایمان و مهربان هم برای مردان لذتبخش است و هم برای زنانشان. 2- وَ أَزْواجُهُمْ فِی ظِلالٍ عَلَی اَلْأَرائِکِ متکئون ؛ آنها و همسرانشان در سایههای قصرها و درختان بهشتی بر تختها تکیه کردهاند(یس، آیه 56). و آیاتی که داخل شدن همسران صالح را به بهشت وعده داده شده است. از جمله: رَبَّنا وَ أَدْخِلْهُمْ جَنَّاتِ عَدْنٍ اَلَّتِی وَعَدْتَهُمْ وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبائِهِمْ وَ أَزْواجِهِمْ وَ ذُرِّیَّاتِهِمْ إِنَّکَ أَنْتَ اَلْعَزِیزُ اَلْحَکِیمُ (مؤمن، آیه 8) جَنَّاتُ عَدْنٍ یَدْخُلُونَها وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبائِهِمْ وَ أَزْواجِهِمْ وَ ذُرِّیَّاتِهِمْ(رعد، آیه 23) . از این آیات استفاده میشود که زنان و مردانی که در این دنیا همسر یکدیگرند هرگاه هر دو با ایمان و بهشتی باشند در آنجا به هم ملحق میشوند و با هم در بهترین شرایط و حالات زندگی میکنند و حتی از روایات استفاده میشود که مقام این زنان برتر از حوریان بهشت است به خاطر عبادات و اعمال صالحی که در این جهان انجام دادهاند، بنابراین لذتهای بهشت مخصوص مردان بهشتی نیست، بلکه کسی که داخل بهشت میشود از نعمتها و زیباییها لذت خواهد برد. چنان که قرآن میفرماید:و فِیها ما تَشْتَهِیهِ اَلْأَنْفُسُ وَ تَلَذُّ اَلْأَعْیُنُ ؛ در بهشت آنچه دل خواهد و چشم از آن لذت میبرد موجود است (زخرف، آیه 71) و در این امر نیز بین مرد و زن بهشتی فرقی نیست هر کدام از آنها هر نوع لذتی بخواهند بر ایشان موجود است و برای زنان بهشتی نیز مردان بهشتی بدلخواهشان هست. [پایان کد انتخابی] (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 3/100108794)
[کامل از کد127932]
در پاسخ به این پرسش توجه به چند نکته لازم است :
1- در بسیاری از آیات زن و مرد مومن در کنار یکدیگر ذکر شده اند و پاداش آنها یکسان بیان شده است : إِنَّ الْمُسْلِمِینَ وَ الْمُسْلِماتِ وَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ الْقانِتِینَ وَ الْقانِتاتِ وَ الصَّادِقِینَ وَ الصَّادِقاتِ وَ الصَّابِرِینَ وَ الصَّابِراتِ وَ الْخاشِعِینَ وَ الْخاشِعاتِ وَ الْمُتَصَدِّقِینَ وَ الْمُتَصَدِّقاتِ وَ الصَّائِمِینَ وَ الصَّائِماتِ وَ الْحافِظِینَ فُرُوجَهُمْ وَ الْحافِظاتِ وَ الذَّاکِرِینَ اللَّهَ کَثِیراً وَ الذَّاکِراتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظِیماً (احزاب - 35)
مردان مسلمان و زنان مسلمان، مردان با ایمان و زنان با ایمان، مردان مطیع فرمان خدا و زنانی که از فرمان خدا اطاعت میکنند، مردان راستگو و زنان راستگو، مردان صابر و شکیبا و زنان صابر و شکیبا، مردان با خشوع و زنان با خشوع، مردان انفاقگر و زنان انفاق کننده، مردان روزهدار و زنانی که روزه میدارند، مردانی که دامان خود را از آلودگی به بیعفتی حفظ میکنند و زنانی که پاکدامنند، و مردانی که بسیار به یاد خدا هستند و زنانی که بسیار یاد خدا میکنند، خداوند برای همه آنها مغفرت و پاداش عظیمی فراهم ساخته است .
2-تعبیراتی مانند مومنون و الذین آمنوا و یا ایها الذین آمنوا عام و کلی است و شامل زن و مرد مومن هر دو می باشد و اختصاصی به مرد ندارد و پاداشی که برای اهل ایمان ذکر شده مشترک میان زن و مرد است . به عنوان مثال به این آیه توجه نمایید :
قُلْ أَ أُنَبِّئُکُمْ بِخَیْرٍ مِنْ ذلِکُمْ لِلَّذِینَ اتَّقَوْا عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِینَ فِیها وَ أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ وَ اللَّهُ بَصِیرٌ بِالْعِبادِ (آل عمران- 15) الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنا إِنَّنا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ قِنا عَذابَ النَّارِ (16) الصَّابِرِینَ وَ الصَّادِقِینَ وَ الْقانِتِینَ وَ الْمُنْفِقِینَ وَ الْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحارِ (17)
بگو: آیا شما را از چیزی آگاه کنم که از این (سرمایههای مادی)، بهتر است؟ برای کسانی که پرهیزکاری پیشه کردهاند، (و از این سرمایهها، در راه مشروع و حق و عدالت، استفاده میکنند،) در نزد پروردگارشان (در جهان دیگر)، باغ هایی است که نهرها از پای درختانش میگذرد، همیشه در آن خواهند بود، و همسرانی پاکیزه، و خشنودی خداوند (نصیب آنهاست). و خدا به (امور) بندگان، بیناست.
16- همان کسانی که میگویند: پروردگارا! ما ایمان آوردهایم، پس گناهان ما را بیامرز، و ما را از عذاب آتش، نگاهدار! 17- آنها که (در برابر مشکلات، و در مسیر اطاعت و ترک گناه،) استقامت میورزند، راستگو هستند، (در برابر خدا) خضوع، و (در راه او) انفاق میکنند، و در سحرگاهان، استغفار مینمایند.
3- برخی خطابات قرآنی مختص زنان است و در آن پاداش و یا کیفر برای گروه خاصی از زنان ذکر شده است مانند این آیات از سوره مبارک احزاب : یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْواجِکَ إِنْ کُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَیاةَ الدُّنْیا وَ زِینَتَها فَتَعالَیْنَ أُمَتِّعْکُنَّ وَ أُسَرِّحْکُنَّ سَراحاً جَمِیلاً (28) وَ إِنْ کُنْتُنَّ تُرِدْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الدَّارَ الْآخِرَةَ فَإِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْمُحْسِناتِ مِنْکُنَّ أَجْراً عَظِیماً (29) یا نِساءَ النَّبِیِّ مَنْ یَأْتِ مِنْکُنَّ بِفاحِشَةٍ مُبَیِّنَةٍ یُضاعَفْ لَهَا الْعَذابُ ضِعْفَیْنِ وَ کانَ ذلِکَ عَلَی اللَّهِ یَسِیراً (30) وَ مَنْ یَقْنُتْ مِنْکُنَّ لِلَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تَعْمَلْ صالِحاً نُؤْتِها أَجْرَها مَرَّتَیْنِ وَ أَعْتَدْنا لَها رِزْقاً کَرِیماً (31)
28- ای پیامبر! به همسرانت بگو: اگر شما زندگی دنیا و زرق و برق آن را میخواهید بیائید هدیهای به شما دهم و شما را به طرز نیکویی رها سازم! 29- و اگر شما خدا و پیامبرش و سرای آخرت را طالب هستید خداوند برای نیکوکاران شما پاداش عظیم آماده ساخته است.
30- ای همسران پیامبر! هر کدام از شما گناه آشکار و فاحشی مرتکب شود عذاب او دو چندان خواهد بود، و این برای خدا آسان است.
31- و هر کس از شما برای خدا و پیامبرش خضوع کند، و عمل صالح انجام دهد، پاداش او را دو چندان خواهیم ساخت، و روزی پر ارزشی برای او فراهم ساختهایم.
4- در منابع روایی چنین آمده که در روز قیامت، اگر همسر زن مؤمن، اهل بهشت بود، او را اختیار میکند و اگر از اهل جهنم بود، یک مرد را از میان مردان بهشتی برمیگزیند. شاید فلسفه این کار این باشد که زن برخلاف مرد، از نظر طبیعت تعدّدپذیر نیست. به همین جهت مردی را انتخاب میکند. از مضمون برخی آیات و روایات، چنین برمیآید که مسئله لذتهای جنسی، اختصاصی به مردان ندارد؛ بلکه زنان نیز در بهشت میتوانند برای خویش شوهرانی دلخواه برگزینند. اصطلاح (حور) نیز اختصاصی به زنان ندارد؛ بلکه حورهای مذکر نیز در بهشت وجود دارند. برای نمونه از امیرمؤمنانعلیه السلام روایت شده است: (در بهشت بازاری است که در آن خرید و فروشی نیست؛ تنها در آنجا تصویر مردان و زنان وجود دارد. هر کس که تمایلی به آنان پیدا کند، از همان جا بر او وارد میشود)( بحارالانوار، ج 1، ص 148)
در بهشت هم حوریان بهشتی وجود دارند که از نعمتهای بهشتیاند و در دنیا نبودهاند و هم زنان دنیا - که اهل بهشت باشند با زیبایی و شکوهی برتر از حوریان در بهشت حضور دارند و چنانچه مایل باشند، به شوهران خویش میپیوندند.
باید توجه داشت که زنان با ایمان در قیامت در کنار زنان بهشتی (حورالعین) با مردان بهشتی قرین میباشند. و زنان با ایمان با همسران با ایمان خود وارد بهشت میشوند. ادخلوا اَلْجَنَّةَ أَنْتُمْ وَ أَزْواجُکُمْ تُحْبَرُونَ ؛ وارد بهشت شوید شما و همسرانتان در نهایت شادباش(زخرف، آیه 70) . و منظور از ازواج، همان زنان با ایمانی هستند که در دنیا بودند، (تفسیر المیزان، ج 18، ص 129) . و بودن در کنار همسران با ایمان و مهربان هم برای مردان لذتبخش است و هم برای زنانشان. 2- وَ أَزْواجُهُمْ فِی ظِلالٍ عَلَی اَلْأَرائِکِ متکئون ؛ آنها و همسرانشان در سایههای قصرها و درختان بهشتی بر تختها تکیه کردهاند(یس، آیه 56). و آیاتی که داخل شدن همسران صالح را به بهشت وعده داده شده است. از جمله: رَبَّنا وَ أَدْخِلْهُمْ جَنَّاتِ عَدْنٍ اَلَّتِی وَعَدْتَهُمْ وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبائِهِمْ وَ أَزْواجِهِمْ وَ ذُرِّیَّاتِهِمْ إِنَّکَ أَنْتَ اَلْعَزِیزُ اَلْحَکِیمُ (مؤمن، آیه 8) جَنَّاتُ عَدْنٍ یَدْخُلُونَها وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبائِهِمْ وَ أَزْواجِهِمْ وَ ذُرِّیَّاتِهِمْ(رعد، آیه 23) . از این آیات استفاده میشود که زنان و مردانی که در این دنیا همسر یکدیگرند هرگاه هر دو با ایمان و بهشتی باشند در آنجا به هم ملحق میشوند و با هم در بهترین شرایط و حالات زندگی میکنند و حتی از روایات استفاده میشود که مقام این زنان برتر از حوریان بهشت است به خاطر عبادات و اعمال صالحی که در این جهان انجام دادهاند، بنابراین لذتهای بهشت مخصوص مردان بهشتی نیست، بلکه کسی که داخل بهشت میشود از نعمتها و زیباییها لذت خواهد برد. چنان که قرآن میفرماید:و فِیها ما تَشْتَهِیهِ اَلْأَنْفُسُ وَ تَلَذُّ اَلْأَعْیُنُ ؛ در بهشت آنچه دل خواهد و چشم از آن لذت میبرد موجود است (زخرف، آیه 71) و در این امر نیز بین مرد و زن بهشتی فرقی نیست هر کدام از آنها هر نوع لذتی بخواهند بر ایشان موجود است و برای زنان بهشتی نیز مردان بهشتی بدلخواهشان هست.
[پایان کد انتخابی] (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 3/100108794)
- [سایر] پاداش زنان بهشتی چیست؟
- [سایر] آیا زنان بهشتی هم پاداش دارند؟
- [سایر] آیا برای زنان نیز همسران بهشتی ( حورالعین ) وجود دارد؟
- [سایر] آیا زنان دنیا در بهشت برتری بر حوریان بهشتی دارند؟
- [سایر] پاداش زنان در قرآن به اندازه مردان است؟
- [سایر] در آخرت کدام یک از زنان بهشتی همسر حضرت محمد (ص) خواهند شد؟
- [سایر] این که گفته شده: در تولد حضرت زهرا(س) زنان بهشتی به کمک خدیجه آمدند (بحارج4ص30) یعنی چه؟
- [سایر] مردان متقی در جهان باقی هم بالین حورالعین خواهند بود. برای زنان مومنه چه پاداش مشابهی در آن جا هست؟
- [سایر] مقصود از (زوراء) که در روایات مربوط به نشانههای ظهور حضرت مهدی(عج) آمده، بغداد است یا تهران؟ آیا اینکه زنان در این مکان شبیه حوریان بهشتی هستند، صحت دارد؟
- [سایر] ظروف بهشتی چگونه است؟
- [آیت الله جوادی آملی] .اذان و اقامه نماز جماعت مردان را باید مرد بگوید و اذان و اقامه نماز جماعت زنان , نیز زنان و مردان محرم را زن می تواند بگوید , هرچند احتیاط در صورت اخیر, ترک است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] برای زنان پوشانیدن موهای مصنوعی و زینتهای پنهانی (مانند دستبند و گردن بند) نیز لازم است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] زنان باردار یا زنانی که بچه شیر می دهند ممکن است حائض شوند.
- [آیت الله بهجت] نگاه کردن به زنان اهل ذمّه، بلکه به زنان کافری که از هنگام تولد محکوم به کفر هستند به جاهایی از بدن آنها که عادتاً پوشانیده نمیشود، بدون قصد لذت و در صورتی که خوف واقع شدن در حرام نباشد، جایز است. و بنابر اظهر نگاه کردن به زنان بادیهنشین و غیر آنها که عادت به پوشاندن ندارند، بدون قصد لذت، جایز است، مگر در صورت خوف وقوع در حرام، پس معاشرت با آنها در داد و ستد و سایر نیازها، جایز است.
- [آیت الله علوی گرگانی] اذان واقامه نماز جماعت را باید مرد بگوید ولی در جماعت زنان، اگر زن اذان واقامه بگوید کافی است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] نماز جمعه تنها توسط مردان منعقد می شود، ولی زنان هم می توانند در آن شرکت کنند.
- [آیت الله بهجت] رقصیدن زن در مجالس زنان، و یا مرد در مجالس مردان اشکال دارد و احتیاط واجب در ترک است.
- [آیت الله نوری همدانی] نماز جمعه تنها توسّط مردان مُنعَقد می شود ، ولی زنان هم می تواند در آن شرکت کنند .
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . ولی زن، شوهر او است و بعد از او، مردانی که از میت ارث می برند مقدم بر زنان ایشانند.
- [آیت الله اردبیلی] نگاه کردن بدون قصد لذّت و بدون این که بترسد به گناه بیفتد، به صورت، دست و موی زنان روستایی که معمولاً موی خود را نمیپوشانند یا به صورت، دست و موی زنان بدحجابی که عمدا مراعات حجاب شرعی را نمیکنند، هرچند خلاف احتیاط است، ولی ظاهرا اشکال ندارد.