قیامت چه ایستگاه‌هایی دارد؟

باید دانست قیامت نیز همانند دنیا دارای نظام است؛ براساس روایات، قیامت دارای مواقف پنجاه گانه است و هر ایستگاهی به نوعی از اعمال رسیدگی می‌شود و در حقیقت عالم قیامت، پرده نمایش و ظهور اعمال و عقاید ما در دنیا است. همچنان که در دنیا ما در عرصه‌های مختلف زندگی شخصی، خانوادگی، اجتماعی و عبادت و... رفتارهای گوناگونی داشتیم؛ در آنجا نیز ایستگاه حق اللَّه، حق الناس و به طور جزئی‌تر، حق نماز، حق قرآن و... وجود دارد و از انسان بازخواست می‌کنند و در حقیقت جلوه‌ای از اجرای عدالت خداوند است که به نمایش در می‌آید. به هر میزان که در این دنیا به این حقوق بیشتر و آسان‌تر پرداخته شده باشد، در صحنه قیامت سریع‌تر آن ایستگاه‌ها طی می‌شود. بنا بر آنچه گفته شد، این گونه نیست که انسان در صف‌های طولانی بایستد تا نوبت او برسد؛ بلکه باید در صف‌های متعدد پاسخ‌گو باشد و چه بسا زمان پاسخ‌گویی هر کس طولانی باشد .
با استفاده از آیات قرآن مجید، می‌توان روز قیامت را در سه مرحله کلی ترسیم کرد آشنایی با مفاهیم قرآن، (3 ) ص 238 - 233 .:
مرحله اول: برانگیخته شدن همگانی: (وَ نُفِخَ فِی الصُّورِ فَجَمَعْناهُمْ جَمْعاً )؛ کهف (18 )، آیه 99 . ؛ (در صور دمیده می‌شود و ما همه آنها را گرد می‌آوریم) .
مرحله دوم: حرکت به سوی ایستگاه‌های حسابرسی و سؤال: (وَ جاءَتْ کُلُّ نَفْسٍ مَعَها سائِقٌ وَ شَهِیدٌ )؛ ق (50 )، آیه 21 . ؛ (هر انسانی وارد محشر می‌گردد، در حالی که همراه او حرکت دهنده و گواهی دهنده‌ای است) .
مرحله سوم: حرکت به سوی جایگاه کیفر و پاداش: (وَ سِیقَ الَّذِینَ کَفَرُوا إِلی‌ جَهَنَّمَ زُمَراً )؛ زمر (39 )، آیه 71 . ؛ (و کسانی که کافر شدند ؛ گروه گروه به سوی جهنم رانده می‌شوند) و (وَ سِیقَ الَّذِینَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إِلَی الْجَنَّةِ زُمَراً )؛ زمر (39 )، آیه 73 . ؛ (و کسانی که تقوای الهی پیشه کردند، گروه گروه به سوی بهشت برده می‌شوند) .
این مراحل سه گانه دارای ایستگاه‌های بسیار و گردنه‌های سختی است که پیمودن هر کدام تا هزار سال طول می‌کشد، چنان که در قرآن مجید آمده است: (ثُمَّ یَعْرُجُ إِلَیْهِ فِی یَوْمٍ کانَ مِقْدارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ )؛ سجده (32 )، آیه 5 . ؛ (سپس در روزی که مقدار آن هزار سال از سال‌هایی است که شما می‌شمرید ؛ به سوی او بالا می‌رود) .
حالت انتظار و بازخواست گناهکاران در قیامت، آن چنان سخت است و گرفتاری تبه‌کاران در آن روز به گونه‌ای شدید است که طی تمامی ایستگاه‌ها و مواقف، تا پنجاه هزار سال طول می‌کشد: (تَعْرُجُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ إِلَیْهِ فِی یَوْمٍ کانَ مِقْدارُهُ خَمْسِینَ أَلْفَ سَنَةٍ )؛ معارج (70 )، آیه 4 . ؛ (فرشتگان و روح (که بزرگ فرشتگان است ) به سوی او بالا می‌روند، در آن روزی که مقدارش پنجاه هزار سال است) .
امام صادق‌علیه السلام در تأیید این معنا می‌فرماید: (الا فحاسبوا انفسکم قبل ان تحاسبوا فان فی القیامه خمسین موقفا کل موقف مثل ألف سنه مما تعدون، ثم تلا هذهه الایه (فی یوم کان مقداره خمسین الف سنه )) ؛ (آگاه باشید! پس به حساب خود رسیدگی کنید قبل از آنکه به حساب شما رسیدگی شود ؛ به درستی که در قیامت پنجاه توقفگاه هست که هر کدام مانند هزار سال است از آنچه شما می‌شمرید). سپس (-( آن حضرت‌)-) این آیه را تلاوت فرمود: (در روزی که مقدار آن پنجاه هزار سال است)؛ کافی، ج 8 . .
البته سختی روز قیامت برای مؤمنان راستین، آسان می‌شود (و طول مدت آن) برای پرهیزگاران کوتاه می‌شود ؛ چنانکه در قرآن مجید می‌خوانیم: (فَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ بِیَمِینِهِ فَسَوْفَ یُحاسَبُ حِساباً یَسِیراً )؛ انشقاق (84 )، آیات 7 - 8 . ؛ (پس کسی که نامه اعمال او به دست راستش داده شود، به زودی از او حسابرسی آسانی می‌شود) .
به هر اندازه ایمان و عمل انسان با اخلاص بیشتری باشد ؛ از آسایش و آرامش زیادتری در آن روز بهره‌مند خواهد بود، تا آنجا که برای اولیای الهی و اهل بیت پاک پیامبرصلی الله علیه وآله هیچ گونه گرفتاری و سختی نخواهد رسید: (فَوَقاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذلِکَ الْیَوْمِ وَ لَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَ سُرُوراً )؛ انسان (76 )، آیه 11 . ؛ (خداوند آنان را از شر آن روز نگه می‌دارد و آنها را شادابی و شادمانی عنایت فرماید) .
برای توضیح بیشتر درباره چگونگی حضور در ایستگاه‌های قیامت، به دو مورد از تفاوت‌های مؤمنان و تبه‌کاران در هنگام برپایی قیامت اشاره می‌شود:
1 . ترس و وحشت و ایمنی‌
بی‌تابی و آرامش انسان، در هنگام ورود به صحنه قیامت، بستگی کامل با چگونگی اعتقاد و اعمال او دارد؛ در حالی که میزان گرفتاری انسان در توقفگاه‌های قیامت، به مقدار سرپیچی او، از تکالیف پروردگار است: (وَ ما أَدْراکَ مَا الْعَقَبَةُ فَکُّ رَقَبَةٍ أَوْ إِطْعامٌ فِی یَوْمٍ ذِی مَسْغَبَةٍ یَتِیماً ذا مَقْرَبَةٍ أَوْ مِسْکِیناً ذا مَتْرَبَةٍ )؛ بلد (90 )، آیات 16 - 12 . ؛ (و تو نمی‌دانی آن گردنه چیست! آزاد کردن برده‌ای یا غذا دادن در روز گرسنگی به یتیمی از خویشاوندان یا به مستمندی از خاک نشین) .
انسان‌های مؤمن، به تناسب انجام نیکی‌ها و عمل به واجبات و ترک محرمات، از آشفتگی و پریشانی روز قیامت در امان هستند: (مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَیْرٌ مِنْها وَ هُمْ مِنْ فَزَعٍ یَوْمَئِذٍ آمِنُونَ )؛ نمل (27 )، آیه 89 . ؛ (کسانی که نیکی با خود بیاورند، پاداشی بهتر از آن خواهند داشت و آنان از وحشت آن روز در امان می‌باشند) و (لا یَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَکْبَرُ )؛ انبیاء (21 )، آیه 103 . ؛ (وحشت بزرگ (-( صحنه قیامت‌)-) آنان را اندوهگین نمی‌کند) .
اما کافران و تبه کاران همراه با اضطراب و هراس شدید وارد صحرای محشر می‌شوند: (قُلُوبٌ یَوْمَئِذٍ واجِفَةٌ أَبْصارُها خاشِعَةٌ )؛ نازعات (79 )، آیات 8 - 9 . ؛ (دل‌هایی در آن روز، سخت مضطرب است و چشم‌های آنان از شدت ترس فرو افتاده است) و در هنگام حسابرسی و سؤال، آنان را با شدّت و سختی توقیف می‌کنند: (وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ )؛ صافات (37 )، آیه 24 . ؛ (آنها را نگه دارید که باید بازپرسی شوند) .
2 . سکوت و صحبت کردن‌
از جلوه‌های حاکمیت مطلق خداوند در روز قیامت، این است که هیچ کس، بدون اجازه و فرمان او، حق سخن گفتن ندارد: (یَوْمَ یَأْتِ لا تَکَلَّمُ نَفْسٌ إِلاَّ بِإِذْنِهِ )؛ هود (11 )، آیه 105 . ؛ (روزی فرا می‌رسد که هیچ کس جز به اجازه (او ) سخن نمی‌گوید) .
این بدان جهت است که پس از حضور مردم در صحنه قیامت، ذلت و حقارت تبه کاران و عزت و کرامت فرزانگان، بیشتر نمایان شود . از این رو در برخی از ایستگاه‌های قیامت، اجازه سخن گفتن به گناه کاران داده نمی‌شود تا با حقارت بیشتر به اعمال آنان رسیدگی شود: (الْیَوْمَ نَخْتِمُ عَلی‌ أَفْواهِهِمْ وَ تُکَلِّمُنا أَیْدِیهِمْ وَ تَشْهَدُ أَرْجُلُهُمْ بِما کانُوا یَکْسِبُونَ )؛ یس (36 )، آیه 65 . ؛ (امروز بر دهانشان مهر می‌نهیم و دست‌هایشان با ما سخن می‌گویند و پاهایشان به آنچه که انجام می‌دادند، شهادت می‌دهند) .
مهر سکوت نیز خود عذابی خوار کننده است، چنان که خداوند به جهنمیان می‌فرماید: (اخْسَؤُا فِیها وَ لا تُکَلِّمُونِ )؛ مؤمنون (23 )، آیه 108 . ؛ (در جهنم گم شوید و با من سخن مگویید) .
و اگر تبه کاران در بعضی دیگر از مواقف قیامت، اجازه سخن می‌یابند، یا برای اثبات جرم آنان است (یَوْمَ تَشْهَدُ عَلَیْهِمْ أَلْسِنَتُهُمْ ) نور (24 )، آیه 24: (روزی که زبان‌ها بر علیه آنان گواهی می‌دهند) . و یا در جهت آشکار شدن دشمنی و تخاصم میان آنان (ثُمَّ إِنَّکُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ عِنْدَ رَبِّکُمْ تَخْتَصِمُونَ ) زمر (39 )، آیه 31: (سپس شما روز قیامت نزد پروردگارتان به مبارزه و دشمنی برمی‌خیزید) . و یا نمایانگر شدت نیاز و بدبختی آنان است: (یَوْمَ یَقُولُ الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ لِلَّذِینَ آمَنُوا انْظُرُونا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِکُمْ )؛ حدید (57 )، آیه 13 . ؛ (روزی که زنان و مردان منافق به مؤمنان به مؤمنان می‌گویند: نظری به ما بیفکنید تا از نور شما پرتوی برگیریم) .
اما سخن گفتن مؤمنان و شایستگان، نشانه مقام والای آنان نزد پروردگار است؛ چنان که درباره پیامبرصلی الله علیه وآله و مسلمانان می‌خوانیم: (وَ کَذلِکَ جَعَلْناکُمْ أُمَّةً وَسَطاً لِتَکُونُوا شُهَداءَ عَلَی النَّاسِ وَ یَکُونَ الرَّسُولُ عَلَیْکُمْ شَهِیداً )؛ بقره (2 )، آیه 143 . ؛ (بدین ترتیب شما را امت میانه‌ای قرار دادیم تا بر مردم گواه باشید و پیامبر هم بر شما گواه باشد) .
بنابراین، تنها کسانی توانایی سخن گفتن دارند که از سوی خداوند، اجازه داشته باشند و سخن حق بگویند: (لا یَتَکَلَّمُونَ إِلاَّ مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ قالَ صَواباً )؛ نبأ (78 )، آیه 38 . ؛ (هیچ کس جز به اجازه خداوند رحمان سخن نمی‌گوید (-( و آن گاه که می‌گوید )-)درست و حق می‌گوید) .
در نتیجه انجام دادن واجبات، ترک محرمات، ترک دلبستگی‌ها و وابستگی‌ها، پیروی قولی و عملی از آموزه‌های حضرت رسول‌صلی الله علیه وآله و ائمه اطهارعلیهم السلام و خالص ساختن نیت و قصد، تنها راه یا راه‌هایی است که می‌تواند انسان را به آن مدارج عالی برساند و از سختی‌های مواقف قیامت نجات دهد .