آیا بسم الله جزو آیات سوره است؟
در میان دانشمندان شیعه اختلافی در این مسئله نیست که (بسم الله) جز سوره حمد و همه سوره های قرآن است، اصولا ثبت (بسم الله) در متن قرآن مجید در آغاز همه سوره ها خود گواه زنده این امر است زیرا می دانیم در متن قرآن چیزی اضافه نوشته نشده است و ذکر (بسم الله) در آغاز سوره ها از زمان پیامبر (صلی الله) تاکنون معمول بوده است ( قیل لا میرالمومنین(علیه السلام) : یا امیرالمومنین اخبرنا عن بسم الله الرحمن الرحیم اهی من الفاتحه الکتاب ؟ فقال : نعم کان رسول الله و یدها آیه منها )(1) حضرت علی (علیه السلام) می گوید پیامبر (بسم الله) را جزء آیه می دانسته است به نظر شیعه (بسم الله) جزء آیه است و آیه محسوب می شود (2) از نظر اندیشمندان اهل تسنن نویسنده تفسیر المنار جمع آوری جامع از اقوال آنها به شرح زیر کرده است. در میان علما گفتگو است که آیا (بسم الله) در آغاز هرسوره ای جز سوره است یا نه دانشمندان پیشین از اهل مکه اعم از فقها و قاریان قرآن از جمله ابن کثیر و اهل کوفه از جمله عاصم و کسانی از قرار و بعضی از صحابه و تابعین از اهل مدینه و همچنی شا فعی در کتاب جدید پیروان او ( و ثوری ) و ( واحمد ) در یکی از دو قولش معتقد ند که جزء سوره است همچنین علمای امامیه و از صحابه امام علی (علیه السلام) و ابن عباس و عبدالله بن عمر و ابوهریره و از علمای تابعین سعید بن جبیر و عطاء و زهری و ابن المبارک این عقیده را برگزیده اند . گذشته از همه این ها سیره مسلمین همواره بر این بوده که هنگام تلاوت قرآن (بسم الله) را در آغاز هر سوره ای می خواندند و متواتر نیز ثابت شد که پیامبر آنرا تلاوت می فرمود و چگونه ممکن است چیزی جزء قرآن نباشد و پیامبر و مسلمانان همواره آن را ضمن قرآن بخوانند و برآن مداومت کنند. تنها ایراد قابل ملاحظه ای که مخالفان در این رابطه دارند این است که می گویند در شمارش آیات سوره های قرآن ( به جز سوره حمد معمولاً (بسم الله) را یک آیه محسوب نمی کنند بلکه آیه نخست را بعد از آن قرار می دهند ) پاسخ این سوال را فخر رازی در تفسیر کبیر به روشنی داده است آن جا می گوید هیچ مانعی ندارد که (بسم الله) در سوره حمد به تنهایی یک آیه باشد و در سوره های دیگر قرآن جزئی از آیه محسوب گردد بنابراین مثلا در سوره کوثر (بسم الله الرحمن الرحیم* انا اعطیناک الکوثر) همه یک آیه محسوب می شود (3) بهر حال سوال کننده محترم (بسم الله)جز آیات سوره های قرآن می باشد طبق عقاید شیعه در میان اهل سنت کمی اختلاف است و لی آنها دوگروه می باشد عده ای،جز آیه می دانند و عده ای به غیر از حمد ما بقی را جزء نمی دانند و اشکال آنها جواب داده شد. منابع: 1- نور الثقلین، ج 1،ص9. 2- تسنیم تفسیر قرآن کریم،عبدالله جوادی آملی، ج 1،ص268 ،انتشارات صدرا . 3- به نقل از تفسیر جوان، دکتر محمد بیستونی، ناصر مکارم شیرازی،ج 1،ص12 . به نقل از اداره پاسخگویی آستان قدس رضوی (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 58/400008)
عنوان سوال:

آیا بسم الله جزو آیات سوره است؟


پاسخ:

در میان دانشمندان شیعه اختلافی در این مسئله نیست که (بسم الله) جز سوره حمد و همه سوره های قرآن است، اصولا ثبت (بسم الله) در متن قرآن مجید در آغاز همه سوره ها خود گواه زنده این امر است زیرا می دانیم در متن قرآن چیزی اضافه نوشته نشده است و ذکر (بسم الله) در آغاز سوره ها از زمان پیامبر (صلی الله) تاکنون معمول بوده است ( قیل لا میرالمومنین(علیه السلام) : یا امیرالمومنین اخبرنا عن بسم الله الرحمن الرحیم اهی من الفاتحه الکتاب ؟ فقال : نعم کان رسول الله و یدها آیه منها )(1) حضرت علی (علیه السلام) می گوید پیامبر (بسم الله) را جزء آیه می دانسته است به نظر شیعه (بسم الله) جزء آیه است و آیه محسوب می شود (2) از نظر اندیشمندان اهل تسنن نویسنده تفسیر المنار جمع آوری جامع از اقوال آنها به شرح زیر کرده است.
در میان علما گفتگو است که آیا (بسم الله) در آغاز هرسوره ای جز سوره است یا نه دانشمندان پیشین از اهل مکه اعم از فقها و قاریان قرآن از جمله ابن کثیر و اهل کوفه از جمله عاصم و کسانی از قرار و بعضی از صحابه و تابعین از اهل مدینه و همچنی شا فعی در کتاب جدید پیروان او ( و ثوری ) و ( واحمد ) در یکی از دو قولش معتقد ند که جزء سوره است همچنین علمای امامیه و از صحابه امام علی (علیه السلام) و ابن عباس و عبدالله بن عمر و ابوهریره و از علمای تابعین سعید بن جبیر و عطاء و زهری و ابن المبارک این عقیده را برگزیده اند .
گذشته از همه این ها سیره مسلمین همواره بر این بوده که هنگام تلاوت قرآن (بسم الله) را در آغاز هر سوره ای می خواندند و متواتر نیز ثابت شد که پیامبر آنرا تلاوت می فرمود و چگونه ممکن است چیزی جزء قرآن نباشد و پیامبر و مسلمانان همواره آن را ضمن قرآن بخوانند و برآن مداومت کنند.
تنها ایراد قابل ملاحظه ای که مخالفان در این رابطه دارند این است که می گویند در شمارش آیات سوره های قرآن ( به جز سوره حمد معمولاً (بسم الله) را یک آیه محسوب نمی کنند بلکه آیه نخست را بعد از آن قرار می دهند )
پاسخ این سوال را فخر رازی در تفسیر کبیر به روشنی داده است آن جا می گوید هیچ مانعی ندارد که (بسم الله) در سوره حمد به تنهایی یک آیه باشد و در سوره های دیگر قرآن جزئی از آیه محسوب گردد بنابراین مثلا در سوره کوثر (بسم الله الرحمن الرحیم* انا اعطیناک الکوثر) همه یک آیه محسوب می شود (3)
بهر حال سوال کننده محترم (بسم الله)جز آیات سوره های قرآن می باشد طبق عقاید شیعه در میان اهل سنت کمی اختلاف است و لی آنها دوگروه می باشد عده ای،جز آیه می دانند و عده ای به غیر از حمد ما بقی را جزء نمی دانند و اشکال آنها جواب داده شد.
منابع:
1- نور الثقلین، ج 1،ص9.
2- تسنیم تفسیر قرآن کریم،عبدالله جوادی آملی، ج 1،ص268 ،انتشارات صدرا .
3- به نقل از تفسیر جوان، دکتر محمد بیستونی، ناصر مکارم شیرازی،ج 1،ص12 .
به نقل از اداره پاسخگویی آستان قدس رضوی (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 58/400008)





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین