سلام.سوالی دارم در مورد اینکه وقایع عاشورا چگونه نقل شده است به صورت دقیق؟مثلا چگونه صحبت های شخصی که ما بین امام حسین(ع) و حضرت ابالفضل (ع) که خود این بزرگان شهید شده اند و کسی در کنار آنها نبوده که صحبتهایشان را شنیده باشد نقل شده ؟ و یا مثلا صحبت های دو نفره امام حسین (ع) و حضرت زینب(س)؟ (راویان این جملات این انقلاب بزرگ چه کسی بوده اند؟)
پاسخ: راویان جریان عاشورا را می توان به دو گروه تقسیم کرد:
الف. خود اهل بیت امام حسین(ع) که خود در صحنه حاضر بودند، خصوصاً زینب کبری(س) و امام سجاد و امام باقر(ع)، که بسیاری از وقایع از این بزرگواران نقل شده است.
ب. راویانی که در لشکر عمر بن سعد بودند، از افراد لشکر، که کیفیت قتلها و جنگ را نقل کرده اند، حتی در مواردی خود قاتلان، کار خود را توضیح داده‌اند؛ مثلاً، حمید بن مسلم ازدی، وقایع گزار کربلاست. او از لشکریان عمر سعد بود که روز عاشورا، پس از شهادت امام حسین(ع) بر سر آتش زدن خیمه ها با شمر مجادله داشت، از جمله کسانی بود که سر امام حسین(ع) را به کوفه بردند. در لشکر توّابین هم حضور داشته و به قولی از اصحاب امام سجاد(ع) بوده است. بیشتر وقایع کربلا از قول او نقل شده است، {V(جواد محدثی: (فرهنگ عاشورا)، صفحه 154) V}.
شریک بن اعوربن حارث همدانی یکی دیگر از این راویان است. وی همراه عبیدالله بن زیاد از بصره به کوفه آمد، ولی بیمار شد و در منزلی که مسلم بن عقیل پنهان شده بود بستری گردید و با مسلم گفت وگوها داشت و از آنچه در کوفه و روزهای قبل و بعد واقعه رخ داد کاملاً با خبر و شاهد حوادث و اوضاع و احوال آن ایام بوده است. ضحاک مشرقی از دیگر راویان است. وی یکی از اهالی کوفه بود که دعوت امام را برای یاری نپذیرفت، ولی شب و روز تمام قضایای عاشورا را که به چشم خود دیده بود در کوفه نقل می کرد. بسیاری از اخبار کربلا توسط این مرد روایت شده و گویی که وقایع نگار یا سخن گوی حسین بن علی (ع) بوده و وظیفه داشته اخبار این حادثه را به گوش همه برساند.
شبث بن ربعی هم که از فرماندهان عمربن سعد (سردار سپاه ابن زیاد) در کربلا بود، چند سال پس از حادثه عاشورا، در زمان حکومت مصعب بن زبیر، از این فاجعه سخن می گفت.
علاوه بر افراد مذکور، راویان موثق بسیاری را می توان نام برد که شاهد عینی حادثه بوده اند و گزارش آنان برای شیعه و سنی حجت و سند است. در این جا فقط به یک نمونه بسنده می شود و از امام علی بن الحسین زین العابدین (ع) یاد می کنیم که سند برخی از روایات ابومخنف با دو واسطه به آن حضرت می رسد. ابومخنف روایاتی نیز با یک واسطه از امام محمد باقر(ع) و روایاتی چند هم بی واسطه از امام جعفر صادق(ع) نقل کرده است. کتاب مقتل الحسین(ع) ابومخنف که بر پایه منابع شفاهی محکمی نظیر آنچه گفتیم، تدوین یافته بود از طریق راویان ثقه ای نظیر هشام بن محمدبن السائب کلبی، نسب شناس معروف کوفی (ه.م 206 )، به دست مورخان بعدی چون واقدی (ه.م207)، طبری (ه.م310)، ابن قتیبه (ه.م322 )، مسعودی (ه.م345 )، شیخ مفید (ه.م413 )و دیگران رسیده است.
