در حجه الوداع پیامبر(ص) با مردم چه گفت؟

در حجه الوداع پیامبر(ص) با مردم چه گفت؟

پاسخ: پیامبر خدا در حجة‌ الوداع مطالبی فرمودند که خلاصه ای از آن خدمت شما ارائه می شود:
1 تهذیب نفس و تزکیه روح در ابعاد توحید و پیوند با امام و اتحاد و انفاق و حفظ هماهنگی عامة مؤمنان:
یکی از خطابه های رسول اکرم صلی الله علیه و آله در حجة‌الوداع، در سرزمین منا و در مسجد خیف ایراد شده است. آن حضرت در آغاز این خطبه، در تشویق حاضران برای آن که گفتارش را به یاد بسپارند، فرمود: خدا یاری کند بنده ای را که سخنم را شنید وبه یاد سپرد وبه کسی که نشنیده بود، رسانید. چه بسا حامل فقهی که خود فقیه نباشد و چه بسا حامل فقهی که آن را به سوی کسی می برد که از او فقیه تر است: (نصرالله عبد اسمع مقالتی فوعاها و حفظها و بلغها من لم یسمعها. فرب حامل فقه غیر فقیه ورب حامل فقه إلی من هو أفقه منه).
آنگاه فرمود: سه چیز است که دل های مسلمانان بدان ها خیانت روا نمی دارد:
الف: همه کارها را خالصانه برای خدا انجام دادن. توحید را در همة کارها حاکم کردن.
ب: با زمامداران حق، ناصحانه برخورد کردن و پیوند با امام راستین را محفوظ داشتن و مسائل را با مقام رهبری در میان گذاشتن و جریان را درست گزارش دادن و رهنمود کامل گرفتن و خالصانه به کار بستن.
ج: اتحاد همه جانبه با مؤمنان را حفظ کردن و از اجتماع آنان جدا نشدن و صفوف به هم فشرده آن ها را ترک نکردن و ملازم صحنه همیاری و هماهنگی آنان بودن و تار و پود جامعه اسلامی را با حضور در متن اجتماع مستحکم کردن:
(ثلاث لا یغل علیهن قلب امریء مسلم: إخلاص العمل لله والنصیحه لأئمه المسلمین و اللزوم لجماعتهم)(کافی 1/403-404)
بنابراین، حج گزار خدا را به اخلاص کامل و بی شائبه در دین او می پرستد و سران و پیشوایان خویش را نصیحت و درباره آن خیر خواهی می کند و همراه با جامعه اسلامی است؛ چنان که امیرالمومنین امام علی علیه السلام فرمود:
بدان که در متحد و یکپارچه ساختن امت حضرت محمد صلی الله علیه و آله و هماهنگی و سازگاری آنان با یکدیگر، کسی از من حریص تر نیست. من بدین کار، پاداش نیکو و سرانجام شایسته از خدا می طلبم:
(ولیس رجل فاعلم أحرص علی جماعه أمه محمد صلی الله علیه و آله وألفتها منی أبتغی بذلک حسن الثواب وکرم الماب) (نهج البلاغه، نامة 78، بند 2 3)
2 برقراری امنیت همه جانبه مردم و حفظ مال و خون آنان از تهاجم:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله خطبه ای دیگر در مراسم حجة الوداع ایراد فرمودند(تاریخ یعقوبی 2/109 112) که در این جا بخش هایی از آن نقل می شود: خداوند خون ها و اموالتان رابر شما حرام فرمود... و در زمین به تبهکاری مکوشید. پس هر کس که امانتی نزد اوست آن را ادا کند: (فإن الله حرم علیکم دمائکم و أموالکم... واتقواالله و لاتبخسوا الناس أشیاءهم و لاتعثوا فی الأرض مفسدین. فمن کانت عنده أمانه فلیؤدها).
بنابراین، حج گزار، امین اعراض و اسرار مردم است؛ زیرا دل های آزادگان گنجینه ‌های اسرار است.
3 حفظ اصل مساوات و برابری فردی و نژادی:
مردم در اسلام یکسانند. عرب را بر عجم و عجم را بر عرب هیچ برتری نیست مگر به تقوای خدا: (الناس فی الإسلام سواء... لافضل عربی علی عجمی و لاعجمی علی عربی إلا بتقوی الله): همه افراد در برابر قانون اسلامی مساوی و برابرند و هم چنین همه اقوام و قبایل نیز در قبال اسلام یکسانند. بنابراین، حج گزار در پی مساوات با مردم است و خود را بر دیگری برتر نمی بیند و قومش را بر قوم دیگر مقدم نمی شمارد و افراد و ملّت ها را یکسان و برابر می بیند.
4 پالایش جامعه اسلامی از سنت های جاهلی در مورد اموال و خون ها و بغض و کینه ها:
بدین صورت که خون خواهی ها و خونریزی هایی که در جاهلیت بر محور انتقام جابرانه و کینه توزی های خصمانه رایج بود، خاتمه داده شود و رباخواری های گذشته که خون آشامی اقتصادی بود، پایان یافته تلقی گردد.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله برای اهمیت تحریم ربا و تخطئه خون آشامی جاهلی آن، ضمن آن که همه ‌اسناد و مدارک بستان کاران ربوی را لغو و بی اثر دانست فرمود:
اولین ربایی که سند آن را زیر پا می گذارم و باطل بودن آن را اعلام می کنم سند ربوی عمویم عباس بن عبدالمطلب است:
(کل دم کان فی الجاهلیه موضوع تحت قدمی... و کل ربا کان فی الجاهلیة موضوع تحت قدمی و أول ربا اَضعه ربا العباس بن عبدالمطلب): بنابراین، سابقه بد رفتاری قومی، حج گزار را وا نمی دارد که در حق آن ها دست به بدی بیالاید. سوره مائده/8: و دنیادوستی او را بدان جا نمی کشد که به خدا اعلان جنگ داده و بگوید: بیع نیز هم چون رباست؛ سوره بقره/275 زیرا خود می داند که خدای سبحان ربا را نابود می کند و صدقات را فزونی می بخشد. سوره بقره/276.
5 رعایت حقوق زنان و با آنان به نیکی رفتار کردن و زحمات آنان را با خدمات متقابل و متعادل جبران کردن:
شما را در مورد زنان به خیر و نیکی سفارش می کنم... شما را بر آن ها حقی است و ایشان را بر شما حقی است و پوشاک و خوراک آن ها باید در حد متعارف باشد: (أوصیکم بالنساء خیراً... و لکم علیهن حق ولهن علیکم حق کسوتهن و رزقهن بالمعروف). بنابراین، حج گزار نظاره گر و شاهد و رعایت کننده این آیات شریف است که: (جعل بینکم مودة و رحمة) سوره روم/21 و (هن لباس لکم و انتم لباس کهن) سوره بقره/188 ولَهن مثل الذی علیهن بالمعروف) بقره
6 محترم شمردن حقوق خدمتگزاران و کارگران و زیردستان و برطرف کردن نیازمندی های آنان در خوراک و پوشاک، همانند خود:
شما را به زیر دستانتان سفارش می کنم. از آن چه خود می خورید به آن ها بخورانید و از آن چه خود در بر می کنید به آن ها نیز بپوشانید: (فأوصیکم بمن ملکت أَیمانکم فأطعِموهم مما تأکلون وألبسوهم مما تلبسون): بنابراین، حج گزار به زیر دستانش محبت می ورزد و خود را بر آن ها برتر نمی شمارد، بلکه با آنان بر سر یک سفره می نشیند و آنچه را خود می پوشد بدانان می پوشاند و هیچ گاه از راه تفاخر به آن ها نمی گوید: من از تو داراتر و خوشترم. سوره مریم/74.
7 اصول برادری و فضایل اخلاقی را نسبت به برادران اسلامی رعایت کردن و حیثیت و آبروی آنان را محترم شمردن و به مال و خون آنان تعدی نکردن:
مسلمان برادر مسلمان است، او را فریب نمی دهد و بدو خیانت نمی کند و غیبت او را روا نمی دارد و ریختن خون و تعرض جانی به او را روا نمی داند و تصرف و برداشت چیزی از ثروتش را جایز نمی شمرد مگر با رضایتش: (إن المسلم أخو المسلم لایغشه و لایخونه و لایغتابه و لا یحل له دمه شیء من ماله ألا بِطیبةنفسه): بنابراین، حج گزار با هر مسلمان دیگری برادر دینی است. پدر او نور و مادرش رحمت است. (بحار 64/64 و 7475)
او پاک است و جز پاک را قصد نمی کند.
8 قرآن کریم و اهل بیت نبوت و امامت علیها السلام را گرامی داشتن و از این دو وزنة وزین، الهام گرفتن و از آن ها جدا نشدن:
من در میان شما چیزی بر جا نهادم که تا زمانی که بدان تمسّک می جویید، هرگز گمراه نمی شوید: کتاب خدا و عترتم، یعنی خاندانم را: (إنی قد خلفت فیکم ما إن تمسکتم بِه لن تضلوا کتاب الله و عترتی أهل بیتی)
بنابراین، حج گزار به ریسمان خداوند چنگ می زند و هر کس به ریسمان خدا چنگ انداخت به راه راست هدایت شده است. سوره آل عمران /101.
9 همگان را در برابر قانون الهی مسئول دانستن و از احکام اسلام پاسداری کردن و به عنوان ره توشه حج و زیارت کعبه آن چه را در آن صحنه گذشت به غایبان رساندن:
شما مسئول هستید پس باید افراد شاهد شما به افراد غایب اطلاع دهد: (إنکم مسئولون فلیبلغ الشاهد منکم الغائب): بنابراین، حج گزار فقیهی است برای مسلمان دیگری که توفیق حضور در مواقف را نداشته و حرمین و اجتماعاتی را که در آن ها برپا شده ادراک نکرده، حامل بار فقه است.
10 ولایت و امامت امیرالمومنین، علی بن ابیطالب علیه السلام را مطرح کردن و امت را با امام آشنا کردن و امام را به امت شناساندن و اطاعت او را چون اطاعت پیامبر دانستن و در نتیجه حیات جامعه را زندگی معقول و اسلامی کردن و از زندگی جاهلی نجات دادن.
رسول اکرم صلی الله علیه و آله هنگام بازگشت به مدینه، در محلی نزدیک (جحفه) به نام (غدیرخم) فرمود: هرکس که من مولای اویم، علی هم مولای اوست. خداوندا! دوستدار علی را دوست بدار و با کسی که با او دشمنی می‌ کند، دشمنی فرما: (من کنت مولاه فعلی مولاه. اللهم وال من والاه وعادمن عاداه).(تاریخ یعقوبی 112/2 وکافی 295/1): با گماردن امام علی علیه السلام بدین مقام، دین کامل و نعمت تمام شد. سوره مائده/3.