وظیفه فردی، اخلاقی و اعتقادی شیعیان و منتظران واقعی حضرت مهدی(عج) چیست؟
کسی که منتظر و چشم به راه ظهور و قیام جهانی نجات دهنده بزرگ و موعود امت‌ها است، بایسته است از نظر عملی، فکری و اعتقادی نیز انتظار و آمادگی خود را نشان دهد. تنها با لقلقه زبان و ادعای چشم به راه بودن، نمی‌توان خود را منتظر واقعی دانست!! البته مرحله نخست (انتظار سازنده)، باور به وجود منجی و اعتقاد به ظهور او و برپاداشت انقلاب جهانی به دست او است. سپس نوبت به اصلاح و همسوسازی رفتارها، گفتارها و پندارها با این اعتقاد و باور است. وقتی انسان حقیقتاً منتظر کسی باشد، تمام رفتارها و سکناتش نشان از منتظر بودن او دارد.
به عنوان مثال اگر منتظر میهمان باشد، حتماً خانه را تمیز و مرتب می‌کند، وسایل پذیرایی را آماده می‌کند و با لباس مرتّب و چهره‌ای شاداب، در انتظار می‌ماند. چنین کسی می‌تواند ادعا کند که منتظر میهمان است. اما کسی که نه خانه را مرتّب کرده و نه وسایل پذیرایی را آماده نموده است و نه لباس مرتّب و تمیزی پوشیده و نه اصلاً به فکر میهمان بوده است ؛ اگر ادعا کند که در انتظار میهمان است. همه او را ریشخند کرده، بر گزافه‌گویی او خواهند خندید!!
لاف عشق و گله از یار زهی لاف دروغ‌عشق بازان چنین مستحق هجرانند
بعضی از بایسته‌ها و وظایف منتظران امام مهدی(عج) را چنین می‌توان شمارش کرد:
یک. وظایف فردی و اخلاقی
1-1. سنخیت با امام
منتظران واقعی، وضعیت فکری، روحی و عملی خود را به گونه‌ای سامان می‌بخشند که سنخیت کاملی با امام زمان(عج) داشته باشد. به طور کلی هر انسانی دارای سه مرتبه وجودی (افکار، صفات و اعمال) است و هیچ انسانی از این قاعده مستثنا نیست. اگر کسی بخواهد به انسان دیگری نزدیک شود، چاره‌ای ندارد جز اینکه بکوشد نوع اعتقاد، باورها، صفات و رفتار خود را به ایشان نزدیک سازد تا از این طریق شیعه و پیرو واقعی او باشند.
امام باقر(ع) در تفسیر آیه (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا)؛ آل عمران (3)، آیه 200. فرمود: (اصبروا)، یعنی صبر کنید بر ادای واجبات و (صابروا)، یعنی شکیبا باشید بر اذیّت دشمنان و (رابطوا)، یعنی رابطه ناگسستنی با امام خود، مهدی منتظر(عج) داشته باشید) منتخب الاثر، ص 515، ج 8 ؛ الغیبة النعمانی، ص 199 ؛ تفسیر برهان، ج 1، ص 234..
1-2. پرهیزکاری و تزکیه نفس
یکی از وظایف و بایسته‌های مهم منتظران، آراستن درون با فضایل انسانی و چنگ زدن به مکارم اخلاقی است ؛ یعنی، همان طور که قرآن می‌فرماید: (اگر می‌خواهید محبوب خدا باشید، تقوا پیشگی کنید) ؛ این قانون در مورد حضرت مهدی(عج) نیز هست.
بسی گفتند از عیسی و مهدی‌مجرّد شو، تو هم عیسای عهدی
ز مهدی گر چه روزی چند پیشی‌بکش دجّال خود، مهدیّ خویشی
چو تو در معرفت، چون طفل مهدی‌چه دانی، قدر علم و فضل مهدی؟!
به نور علم می‌کن دیده روشن‌که تا بتوانیش هر لحظه دیدن
ر.ک: کنزالحقایق، شیخ محمود شبستری.
از امام صادق(ع) نقل شده است: (برای صاحب الامر، غیبتی طولانی است ؛ در این دوران هر کس باید تقوا پیشه سازد و به دین خود چنگ زند) الغیبة النعمانی، ص 250، باب 14، ح 5..
1-3. یاد یار
منتظر حقیقی، کسی است که از یاد و نام محبوب خود غافل نمی‌شود و پیوسته در فکر و اندیشه او است. شخص مؤمن، در هیچ حالی از حالات و هیچ وقتی از اوقات و هیچ مکانی از مکان‌ها، از یاد امامش و انتظار قدوم مبارک او، خالی و فارغ نیست.
روایت شده است: وقتی امام موسی بن جعفر(ع) از امام غایب و نعمت باطنی خدا یاد کرد، فردی پرسید: آیا از امامان کسی غایب میشود؟ فرمود: (نعم یغیبُ عن اَبصارِ النّاس شخصُهُ و لا یَغیبُ عن قُلوبِ المؤمنین ذِکرُهُ و هو الثّانی عَشر منّا)؛ علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 51، ص 150. ؛ (بلی، شخص او از دیدگاه‌های مردم غایب میشود ؛ ولی یاد او از دل‌های مؤمنان نهان نمی‌شود و او دوازدهمین نفر از ما است).
بزرگداشت یاد و نام امام مهدی(عج) مصادیق و شکل‌های مختلفی دارد که به بعضی از آنها اشاره میشود:
1-3-1. برپاخاستن به هنگام شنیدن نام ایشان ؛ نقل شده است: (روزی در مجلس حضرت صادق(ع)، نام مبارک حضرت مهدی(عج) برده شد ؛ امام ششم به منظور تعظیم و احترام نام آن حضرت از جای خود برخاست و قیام فرمود) نجم الثاقب، ص 523.. (امام رضا(ع) نیز با شنیدن نام آن حضرت برخاست و دست خود را به نشانه تواضع بر سر گذاشت) بحارالانوار، ج 49، ص 137..
1-3-2. نکوداشت روزهای منسوب به آن حضرت ؛ مانند نیمه شعبان و اعیاد چهارگانه اسلامی: فطر، قربان، غدیر و جمعه.
1-3-3. آغاز کردن هر روز با سلام به پیشگاه امام(ع) ؛ منتظران امام مهدی(عج) در آغاز هر روز و در تعقیب نماز صبح، سلام به مولای خود را فراموش نمی‌کنند و متناسب با فرصت وقت، یکی از زیارت‌ها و دعاها را می‌خوانند و... ر.ک: نشریه موعود، مقاله شیعه، انتظار و وظایف منتظران، مهر و آبان 80..
1-4. اظهار محبّت و مودّت
یکی از اوصاف منتظران شیعیان خالص امام زمان(عج)، مهرورزی و محبّت سرشار به آن حضرت است. البته این محبت و مهرورزی دو طرفه است ؛ زیرا امام معصوم نیز شیعیان و یاران خود را دوست دارد و شفیق و دلسوز آنها است: ((الامام) الانیسُ الرفیق و الوالدِ الشفیقُ و الاخُ الشفیق...)؛ کافی، ج 1، ص 191، ح 1. ؛ (امام همدم و رفیق، پدر مهربان و برادر دلسوز است).
پیامبر اکرم(ص) درباره لزوم دوستی حضرت مهدی(عج) می‌فرماید:
(مَن اَحَبّ اَن یَلقی اللّه و قَد کَمل ایمانُهُ و حَسُنَ اِسلامُهُ فَلیَتَوَلَّ الحُجّة صاحب الزمان المنتظر)؛ بحارالانوار، ج 36، ص 296، ح 125. ؛ (هر کس دوست دارد خدا را ملاقات کند ؛ در حالی که ایمانش کامل و اسلامش نیکو باشد، پس باید دوستدار حضرت حجّت، صاحب الزمان منتظر باشد).
خود امام مهدی(عج) نیز مردم را به کارهایی سفارش فرموده که موجب ازدیاد محبّت و مودّت میشود: (هر یک از شما باید به اموری بپردازد که او را به محبّت ما نزدیک کند و از کارهایی که ناخوشایند ما است، دوری جوید ؛ زیرا ظهور ما به صورت ناگهانی فرا می‌رسد) همان، ج 53، ص 176..
1-5. حزن و اندوه و ندبه
محزون بودن در فراق امام مهدی(عج)، ندبه و اظهار شوق به لقای او از اوصاف منتظران عاشق پیشه است.
امام حسن عسکری(ع) فرمود: (لا تزالُ شیعتنا فی حُزنٍ حتّی یظهَر وَلَدی الّذی بشّر به النبی(ص))؛ یوم الخلاص، ج 1، ص 392، ح 445. ؛ (شیعیان ما در یک اندوه دائم به سر می‌برند تا فرزندم - که پیامبر(ص) نوید ظهورش را داده است - ظاهر شود).
1-6. اظهار اشتیاق و چشم به راه بودن
شور طلب و علاقه دیدار یار و اظهار شیدایی و اشتیاق به محبوب، از ویژگی‌های بارز منتظران است ؛ چنان که در دعای ندبه آمده است: (لیتَ شِعری اَینَ استَقرّت بِکَ النّوی بَل اَیُّ ارض تُقِلُّک اَو ثَری ابرضوی ام غیرها ام ذی طوی...)؛ اقبال الاعمال، ص 298. ؛ (ای کاش می‌دانستم در چه جایی منزل گرفته‌ای و چه سرزمین و مکان تو را در بر گرفته است! آیا در کوه رضوی هستی و یا در جای دیگر و یا در ذی‌طوی هستی...).
امام علی(ع) وقتی از امام مهدی(عج) و صفات آن حضرت می‌گوید ؛ ناگاه از درون سینه آهی می‌کشد و شوق دیدار آن بزرگوار را ابراز می‌دارد.
1-7. صبر و بردباری
در روایات زیادی توصیه به صبر و بردباری در این دوران شده و برای منتظران صابر، پاداش‌ها و ثواب‌های چندی بیان گشته است.
امام صادق(ع) می‌فرماید: (من دین الائمة الورع و العفّة و الصلاح و انتظارُ الفرج بالصّبر)؛ منتخب الاثر، ص 498.؛ (از آیین امامان است: تقوا، عفّت، صالح‌بودن و انتظار فرج با صبر و شکیبایی).
رسول گرامی اسلام(ص) فرموده است: (خوشا به حال شکیبایان در غیبت و محبّت او، که آنان را خدای تبارک و تعالی، در کتابش چنین توصیف فرموده است: (هُدیً لِلْمُتَّقِینَ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ)؛ یوم الخلاص، ج 1، ص 356، ح 361.. در روایات دیگر نیز (متقین) به شیعیان و (غیب) به حجّت غایب تفسیر شده است الزام الناصب، ص 137..
همچنین روایت شده است: (کسی که منتظر امر ما باشد (ظهور مهدی) و بر آنچه در این راه از آزار و ترس و وحشت میبیند، صبر کند، فردا (روز رستاخیز)، در جرگه ما خواهد بود) بحارالانوار، ج 52، ص 256..
دو. وظایف دینی و اعتقادی
2-1. ثبات قدم در دین داری
پیروی از پیشوایان معصوم، پای فشردن بر شاخص‌های زندگی سالم، اجرای حدود الهی، حق مدار ماندن، تقویت ایمان و اعتقاد و داشتن ثبات قدم در دین داری، گرفتار نیامدن در دام بدعت‌ها و انحرافات و... از بایسته‌های اساسی عصر غیبت است.
رسول خدا(ص) فرمود: سوگند به آن که مرا به حقّ برانگیخت! فرزند به پا خاسته من غایب خواهد شد... پس هر که روزگار غیبت وی را درک کند ؛ بر ریسمان محکم دین خدا چنگ زند و بر ابلیس خبیث راهی نگشاید که با افسونِ شکّ و تردید، او را از آیین من، دور و از دین من بیرون سازد) اثبات الهداة، ج 3، ص 459..
باید به این هشدار رسول خدا(ص) نیز توجّه کرد که: (او غیبتی طولانی نخواهد داشت و امت‌ها درباره او به سرگردانی و حیرت خواهند افتاد و از دین خود منحرف می‌شوند ؛ در این هنگام او مثل ستاره‌ای درخشان به سوی مردم رو می‌آورد).
امام حسن عسکری(ع) می‌فرماید: (به خدا سوگند! او غیبتی خواهد داشت که در آن، تنها کسانی از هلاکت نجات می‌یابند که خداوند آنان را بر قول امامتش ثابت قدم داشته و در دعا برای تعجیل فرجش، موفّق کرده است) بحارالانوار، ج 51، 72 ؛ کتاب الغیبة طوسی، ص 176..
2-2. دعا
مؤثّرترین وسیله برای ایجاد رابطه روحی با امام عصر(عج) و نیز عامل مؤثر در ظهور آن حضرت، دعای مردم برای فرج آن حضرت است. در کتاب مکیال المکارم، برای دعا در فرج امام زمان(عج) صد فایده مهم نقل شده است ؛ از جمله:
1. دعا برای فرج، موجب فرج خواهد بود.
2. موجب زیاد شدن نعمت پروردگار میشود.
3. سبب ناراحتی و اضطراب شدید شیطان می‌گردد.
4. باعث کامل شدن ایمان است.
5. با ارزش‌ترین اعمال و اجر رسالت پیامبر است.
6. موجب دعا کردن متقابل امام زمان(عج) برای دعا کننده است.
7. موجب نجات از فتنه‌های آخرالزمان و سالم ماندن از هلاکت روحی است و... ر.ک: مکیال المکارم، ج 1، ص 626 - 649..
2-3. شناخت و معرفت امام
یکی از وظایف و بایسته‌های مهم منتظران، شناخت امام(ع) و آشنایی و ارتباط هر چه بیشتر با آن حضرت است. شناخت امام(ع) به حدی ضرورت دارد که در روایات معتبر شیعه و سنّی آمده است: (هر کس بمیرد و امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلی مرده است) کمال الدین، ج 1، ص 371 ؛ بحارالانوار، ج 51، ص 160 ؛ ینابیع المودّة، ج 2، ص 372.. این معرفت هم شامل نام و نسب میشود و هم شامل اوصاف و ویژگی‌ها و هم اهداف و برنامه‌ها می‌باشد. به همین جهت در یکی از دعاهای معتبر و معروف می‌گوییم: (اللهم عرّفنی نفسَک فانّک ان لم تُعرّفنی نفسَّک لم اعرف نبیّک، اللّهم عرّفنی رسولَک فانّک ان لم تعرّفنی رسولک، لم اعرف حجّتک، اللّهم عرّفنی حجّتک فانّک اِن لم تُعرّفنی حُجّتک ضللتُ عن دینی)؛ کافی، ج 1، ص 337، ح 5 ؛ کمال الدین، ج 2، ص 512..
2-4. ارتباط و پیوند با ولایت
حفظ و تقویت پیوند قلبی با امام عصر(عج) و تجدید دایمی عهد و پیمان با آن حضرت، یکی دیگر از وظایف مهمی است که هر شیعه منتظر در عصر غیبت بر عهده دارد.
2-5. توسّل و زیارت آن حضرت
بایسته است شیعیان منتظر در همه حالات - به ویژه هنگام شداید و سختی‌ها و تهاجم دشمن - به امام زمان(عج)، متوسّل شوند و رفع مشکل خود را از مولای خود بخواهند ؛ چنان که توصیه شده هنگام سختی گفته شود:
(یا صاحب الزمان اغِثنی: یا صاحب الزمان ادرکنی)؛ مختصر نجم الثاقب، ص 133..
در این رابطه زیارت روز جمعه، زیارت‌یاسین، دعای عهد و... را بخوانند ر.ک: سیمای آفتاب، ص 292 و 293. و با امام خود، ارتباط قلبی و انس درونی فراهم سازند.
2-6. صدقه و زیارت از طرف امام(ع)
صدقه دادن برای سلامتی آن حضرت از اوصاف منتظران و دوستداران حقیقی امام مهدی(عج) است. اعمالی چون قرائت قرآن، حج، طواف، زیارت مرقد ائمه(ع) و هر کار خیر دیگری را می‌توان به نیابت از آن حضرت به جای آورد و ضمن اظهار ارادت و دوستی واقعی خود، یاد و نام او را همیشه در دل و جان خود زنده نگه داشت. سید ابن طاووس در کشف المحجة سفارش می‌کند: (صدقه دادن از سوی آن جناب را، پیش از صدقه دادن از سوی خود و عزیزانت، قرار ده و دعا برای آن حضرت را، بر دعا کردن برای خودت مقدّم بدار و نیز در هر کار خیری که مایه وفای به حق آن حضرت است، آن بزرگوار را مقدّم بدار که سبب میشود به سوی تو توجّه فرماید و به تو احسان کند) کشف المحجة، ص 152..
2-7. تسلیم بودن و عدم تعیین وقت
روزی مهزم به امام صادق(ع)، عرض کرد: فدایت شوم! خبر ده مرا از این امری که منتظرش هستیم کی خواهد بود؟ امام فرمود: (ای مهزَم! تعیین‌کنندگان وقت دروغ میگویند و عجله کنندگان هلاک می‌گردند و تسلیم شدگان نجات‌اند) کافی، ج 1، ص 368..
همچنین در تفسیر آیه (أَتی أَمْرُ اللَّهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ)؛ نحل (16)، آیه 1.، فرمود: (این امر ما است، خدای عزّوجل امر فرموده که در آن عجله نشود تا اینکه سه لشکر آن را تأیید کنند: فرشتگان، مؤمنان و رعب ؛ خروج قائم، همانند خروج رسول خدا(ص) خواهد بود...) الغیبة النعمانی، ص 104.. (مهدویت1، رحیم کارگر، کد: 30/500027)
