(جنبش دفاع از حقوق زن) در گفتمان مقام معظم رهبری (مد ظله)؟ زن در قاب اسلام

(جنبش دفاع از حقوق زن) در گفتمان مقام معظم رهبری (مد ظله)؟ زن در قاب اسلام

مقام معظم رهبری (مد ظله) در بیانات متعددی در جمع گروه‌هایی از بانوان کشورمان، با عنایت به مسئله‌ی حقوق زن، به ترسیم اهداف و ویژگی‌های جنبش دفاع از حقوق زن در 2 دیدگاه اسلامی و غربی و بیان تفاوت‌های این 2 رویکرد پرداخته‌اند و اهداف مورد تأیید و تأکید برای جنبش ایرانی‌‌اسلامی دفاع از حقوق زن را بیان داشته‌اند. در این نوشتار برآنیم با رجوع به بیانات ایشان، چرایی و ضرورت دفاع از حقوق زن، مسائل اساسی زنان در جوامع، تفاوت‌های اهداف و ویژگی‌های جنبش‌های اسلامی و غربی در این باره، آسیب‌شناسی اهداف غرب و در انتها مسائل پیش رو و مورد تأکید جنبش ایرانی‌‌اسلامی دفاع از حقوق زن را مطرح کنیم.

چرایی و ضرورت جنبش دفاع از حقوق زن

شاید برای بسیاری از افراد جامعه این سؤال اساسی وجود داشته باشد که (چرا و به دلیل وجود کدام ضرورت می‌بایست به مسئله‌ی زن و دفاع از حقوق وی توجه نمود؟)

مقام معظم رهبری در سخنان خود به این موضوع به صورت‌های متفاوتی اشاره کرده‌اند؛ گاهی با اشاره به ظلم‌ها و ستم‌های تاریخی به زن و وجود نیاز اساسی به جبران آن و گاهی با توجه به نقش بی‌بدیل زن در اصلاح و پیشبرد اهداف خانواده و جامعه. در بیانات ایشان، مکرراً مسئله‌ی زن و ابعاد حرکت یا جنبش برای دفاع از حقوق زن مطرح شده است.

ایشان مسئله‌ی زن را در عصر حاضر با عنوان (بحران) یاد می کنند: (مسئله‌ی زن ‌‌که امروز در دنیا باید به عنوان بحران زن آن را نامید‌ یکی از اساسی‌ترین مسائلهر تمدنی، هر جامعه‌ای و هر کشوری است.) [1]ایشان در راستای حل مسائل زنان، مطالبه‌ی نهضت و حرکتی اساسی را دارند:

(حرکت در جهت احقاق حقوق زنان در جوامع اسلامی و در جامعه‌ی ماحتماً باید انجام گیرد؛ منتها بر مبنای اسلامی و با هدف اسلامی. یک عده نگویند که این چه نهضتی است، این چه حرکتی است؛ مگر زن در جامعه‌ی ما چه کم دارد؟ متأسفانه ممکناست بعضی این گونه فکر کنند. این ظاهربینی است. زن در همه‌ی جوامع ‌‌از جمله درجامعه‌ی ما‌ گرفتار ستم و دچار کمبودهایی است که بر او تحمیل می‌شود؛ اما این کمبود، کمبود آزادی به معنای بی‌بندوباری نیست. این کمبود، کمبود میدان‌ها و فرصت‌ها برایعلم و معرفت و تربیت و اخلاق و پیشرفت و شکوفایی استعدادهاست. این را باید تأمین وجست‌وجو کرد. این همان چیزی است که اسلام بر روی آن تکیه کرده است.) [2]

رهبری در بیان اهمیت ویژه‌ی نقش زنان در اصلاح جامعه بیان داشته‌اند:

(اصلاح جامعه با اصلاح زنان است.) [3] همچنین ایشان در راستای احقاق حقوق زن، به عنوان نیمی از نیروی تعیین‌کننده در پیشبرد اهداف جامعه، همه‌ی اقشار به ویژه بانوان را موظف به تلاش می‌دانند:

(یک کشور اگر می‌خواهد به معنایواقعی بازسازی کند، باید بیشترین تکیه و بیشترین نگاه و توجهش به انسان و نیرویانسانی باشد. وقتی که صحبت از نیروی انسانی است، باید توجه کنیم که نصف جمعیت کشورو نیمی از نیروی انسانی، بانوان کشورند. اگر بینش غلطی در مورد زن وجود داشته باشد، بازسازی به معنای حقیقی و در سطح وسیع آن، شدنی نیست. هم خودِ بانوان کشور باید نسبت به موضوع زن از نظر اسلام، دارای آگاهی کافی و لازم باشند تا بتوانند بااتّکا به نظر والای دین مقدس اسلام، از حقوق خود به طور کامل دفع کنند و هم همه‌یافراد جامعه و مردان در کشور اسلامی باید بدانند که نظر اسلام در مورد زن، حضور زندر عرصه‌های زندگی، فعالیت زنان، تحصیل زنان، کار و تلاش اجتماعی و سیاسی واقتصادی و علمی زنان، نقش زن در خانواده و نقش زن در بیرون از خانوادهچیست.) [4]

مقام معظم رهبری، در جایی دیگر، این مطالبه را این گونه بیان داشته‌اند: (من از همین جا به دستگاه‌های تحقیقاتی، به پژوهشگاه‌ها،به دانشگاه‌ها، به حوزه‌های علمیه و به صاحب‌نظران توصیه می‌کنم و از آن‌ها مطالبهمی‌کنم که در این زمینه کار کنند. مسئله، مسئله‌ی مهمی است. ما اگر در مسئله‌ی زن درکشورِ خودمان خوب کار کنیم، این خدمت به جامعه‌ی زنان در همه‌ی دنیاست؛ خدمت حقیقی است به مجموعه‌ی زنان در همه‌ی عالم.) [5]

همچنین ایشان کار در این زمینه را تا کنون ناکافی دانسته‌اند و در این باره بیان داشته‌اند:

(مسئله‌ی زن و خانواده، با همه‌ی کاری که شده است ‌‌شما کرده‌اید، دیگران کرده‌اند‌ همچنان یک مسئله‌ی مهم و قابل بحث و قابل توسّع در اندیشه‌ورزیاست.) [6]

رهبر انقلاب کار در این زمینه را نیازمند کار فرهنگی بزرگی می‌دانند: (درباره‌ی مسئله‌ی زن، حقوق زن، رفع ستم از زنان و فراهم کردن زمینه‌های مناسب برای زنانِ کشورمان، لازم است کار فرهنگی بزرگی انجام گیرد.) [7]بنابراین در نظر رهبری انقلاب یکی از نیازهای فرهنگی و تحقیقاتی جامعه‌ی امروز ما تفکر و فعالیت در زمینه‌ی حقوق زنان است.

مسائل اساسی زنان در جوامع

اساس مشکل درباره‌ی مسئله‌ی زن در جامعه، که تولید بحران در این زمینه نموده، در دیدگاه مقام معظم رهبری، 2 چیز است: اول، نگاه غلط و بد فهمیدن جایگاه و شأن زن در جامعه و دوم، بد فهمیدن مسئله‌ی خانواده و بد عملکردن در رفتارهای داخل خانواده. [8]

در نظر رهبری انقلاب یکی از نیازهای فرهنگی و تحقیقاتی جامعه‌ی امروز ما تفکر و فعالیت در زمینه‌ی حقوق زنان است.
ایشان در مورد مسئله‌ی اول، که جایگاهزن در جامعه است، اشکال را در نامعادله‌ای می‌دانند که به تدریج به وجود آمده است که در آن، یک طرف ذی‌نفع و طرف دیگر مورد انتفاع است. ایشان طرفِ ذی‌نفع را مرد و طرفِ مورد انتفاع را زن می‌دانند. ایشان جوامع غربی را عامل ایجاد و گسترش این نامعادله در میان تمامی جوامع می‌دانند:

(این [نامعادله] به طور آرام، با تدریج، با شیوه‌های گوناگون، با تبلیغات مختلف، در طول ده‌ها سال ‌‌که شاید به 100 سال، 150 سالبرسد که من دقیق نمی‌توانم بگویم و این مسئله قابل تحقیق است‌‌ در جوامع غربی دردرجه‌ی اول و بعد در جوامع دیگر جا افتاده [است].) [9]

رهبری (معظم له) در تعریف و چگونگی شکل‌گیری این نامعادله‌ی اجتماعی در روابط زن و مرد بیان می‌دارند:

(در شأن اجتماعی، زن را این جوری معرفی کردند: زن به عنوان یک موجودی که مورد انتفاع مرد باید قراربگیرد. لذا در فرهنگ غربی اگر زن بخواهد در جامعه نمود پیدا کند، شخصیت پیدا کند، حتماً باید از جذابیت‌های جنسیِ خودش چیزی را ارائه بدهد. حتی در مجالس رسمی، نوعپوشش زن باید جوری باشد که برای طرف ذی‌نفع و منتفع ‌‌یعنی طرف مرد‌ چشم‌نواز باشد. به نظر من، بزرگ‌ترین ضربه، بزرگ‌ترین اهانت، بزرگ‌ترین حق‌کشی که در زمینه‌ی مسئله‌ی زن انجام گرفته همین است...) [10]

آنچه این نامعادله را تقویت کرده است و هدف گسترش روزافزون آن را دنبال می‌کند در بیاناتی دیگر از رهبری مطرح شده است. ایشان می‌فرمایند جنجال علیه ملل و جوامعی که خلاف این نامعادله‌ی اجتماعی در روابط زن و مرد را قبول کرده‌اند یکی از ابزارهای آن‌ها برای گسترش این نامعادله است:

(اگر کسی خلاف این را بگوید، علیه او جنجال می‌کنند. فرض کنیم اگر در یک جامعه‌ای مسئله‌ی آرایش زنان و تبرّج زنان درمحیط‌های عمومی محکوم شود، جنجال بلند خواهد شد. اگر نقطه‌ی مقابل آن انجام بگیرد ‌‌یعنی در یک جامعه‌ای عریانی زنان مطرح شود‌ هیچ سروصدایی در دنیا بلند نمی‌شود، اما وقتی پوشش زن، عدم تبرّج زن، آرایش نکردن زن در جامعه مطرح شود، دستگاه‌هایمسلط تبلیغاتی دنیا سر بلند می‌کنند، جنجال می‌کنند. این نشان‌دهنده‌ی این است که یکفرهنگی، یک سیاستی، یک راهبردی وجود دارد که سال‌های متمادی است دنبال می‌شود و پایه‌اش این است که این جایگاه، این شأن، این موقعیت غلط و اهانت‌آمیز را برای زن تثبیت کنند و متأسفانه کرده‌اند.)[11]

از نظر مقام معظم رهبری، ابزار دیگری که مبلغان این دیدگاه دنبال می‌کنند تحریم و مبارزه با ارزش‌هایی چون (حجاب) است که به طور قطع به بر هم زدن و ورود خدشه در هدف مورد نظر آنان می‌انجامد:

(شما می‌بینید در غرب با حجاب تدریجاً بهصورت علنی دارد مخالفت می‌شود. عنوانی که برای این مخالفت ذکر می‌کنند این است که می‌گویند حجاب نماد یک حرکت مذهبی است؛ ما نمی‌خواهیم در جوامع ما ‌‌که جوامع لائیک هستند‌ نمادهای مذهبی مطرح شوند. به نظر من این دروغ است؛ بحث مذهب و غیرمذهب نیست. بحث این است که سیاست راهبردیِ اساسیِ بنیانی غرب بر عرضه شدن و هرزه شدن زناست و حجاب مخالف آن است. حتی اگر چنانچه حجاب ناشی از یک انگیزه و ایمان دینی هم نباشد، با آن مخالفت می‌کنند.) [12]

تبعات این گونه مخالفت‌ها و تبلیغات ویرانگر در جوامع باید مورد توجه قرار گیرد، چرا که این مسئله تبعات بسیار جانکاه خودش را در جوامع بشری به وجود آورده است:

(سست شدن بنیان خانواده، آمار گریه‌آور و تأسف‌بار تجارت زنان، پدیده‌ی کودکان نامشروع، پدیده‌ی زندگی‌های مشترکی که بدون ازدواج انجام می‌گیرد؛ یعنی در حقیقت نابود کردن کانون خانواده و محیط گرم و صمیمیخانواده و برکات خانواده، محروم کردن بشر از این برکات، این‌ها همه ناشی از مشکل اول است.) [[13]]

در زمینه‌ی روابط اجتماعی زن و مرد، رهبری (معظم له) یکی از مصادیق ظلم به زن را محروم کردن وی از حقوق اجتماعی، مانند عدم ایجاد زمینه‌های تحصیل و فعالیت اجتماعی سالم، دانسته‌اند و در این باره بیان داشته‌اند:

(اگر زن محیط امن و توأم با امنیتی برای درس خواندن، برای کار کردن، برای احیاناً کسب درآمد و برای استراحت نداشته باشد، این ظلم و ستمکاری است. هر کس که موجب این ظلم شود باید قانون و جامعه‌ی اسلامی با او مقابله کند. چنانچه نگذارند زن به تحصیلات صحیحو به علم و معرفت دست پیدا کند، این ظلم است. اگر شرایط طوری باشد که زن فرصت پیدانکند به خاطر زیادی کار و فشار کارهای گوناگون، به اخلاق خود، به دین خود و بهمعرفت خود برسد، این ظلم است. اگر زن امکان پیدا نکند که از مایملک خود به طورمستقل و با اراده‌ی خود استفاده کند، این ظلم است. اگر به زن در هنگام ازدواج، شوهریتحمیل شود ‌‌یعنی خود او در انتخاب شوهر نقشی نداشته باشد و اراده و میل او مورداعتنا قرار نگیرد‌ این ظلم است. اگر زن ‌‌چه آن وقتی که داخل خانه با خانواده زندگیمی‌کند و چه در صورتی که از شوهر جدا می‌شود‌ نتواند از فرزند خود بهره‌ی عاطفی لازمرا ببرد، این ظلم است. اگر زن استعدادی دارد ‌‌مثلاً استعداد علمی دارد، استعدادبرای اختراعات و اکتشافات دارد، استعداد سیاسی دارد، استعداد کارهای اجتماعی دارد‌ اما نمی‌گذراند از این استعداد استفاده کند و این استعداد شکوفا شود، ظلم است.) [14]

رهبر انقلاب (مد ظله) پیرامون بخش دوم از مشکل زنان، یعنی (تنظیم روابط زن و شوهر در درون خانواده)، که آن را معیوب‌ترین بخش مسئله‌ی زن در حال حاضر معرفی می‌نمایند بیان داشته‌اند:

(اگر کسی بخواهد در زمینه‌ی مسائل زنان، زبان بهانتقاد باز کند، بیشترین نقطه‌نظر در این بخش خواهد بود؛ یعنی به نظر من روابط زن وشوهر در درون خانواده، آن روابطی که مورد نظر اسلام و قرآن است، نیست! این البته معلول عوامل فراوانی است و مخصوص ایران هم نیست. تقریباً در همه جای دنیا چنین چیزهایی وجود دارد، منتها با تفاوت‌هایی.) [15]

ایشان روابط درون‌خانوادگی را در شکل خاصی از آن، مصداق ظلم به زن عنوان کرده‌اند و بیان داشته‌اند: (طبیعت الهیِ زن و مرد در محیط خانواده، طبیعتی است که برای زن و برایمرد رابطه‌ای فی‌مابین به وجود می‌آورد که آن رابطه، رابطه‌ی عشق و مهربانی است. اگر این رابطه تغییر پیدا کرد، اگر مرد در خانه احساس مالکیت کرد،اگر به چشم استخدام و استثمار به زن نگاه کرد، این ظلم است، که متأسفانه خیلی ازمردان این ظلم را می‌کنند.)[16]

در زمینه‌ی روابط اجتماعی زن و مرد، رهبری (معظم له) یکی از مصادیق ظلم به زن را محروم کردن وی از حقوق اجتماعی، مانند عدم ایجاد زمینه‌های تحصیل و فعالیت اجتماعی سالم، دانسته‌اند.
از جمله مسائل اساسی زن و خانواده، که به طور مشخص پرداختن به آنان مورد تأکید مقام معظم رهبری قرار گرفته است، مسئله‌ی ارتقای کیفیت برخورد زن و مرد در اخلاق اسلامی و قانون اسلامی و مسئله‌ی حجاب است که تحت عنوان مسائل اجتماعی و خانوادگی قابل پرداخت هستند.[17]

بنابراین مسائل اساسی زنان در عصر حاضر، در گفتمان مقام معظم رهبری، در 2 عرصه‌ی اجتماعی و خانوادگی مطرح شده است. ایشان مسئله‌ی اصلی زن را احساس آرامش و امنیت و احساس امکان بروز استعداد و مورد ستمقرار نگرفتن در جامعه و خانواده می‌دانند و فعالان این عرصه را دعوت به تلاش در این زمینه‌ها می‌کنند.

اهداف جنبش دفاع از حقوق زن در 2 دیدگاه اسلام و غرب

رهبر انقلاب با طرح 2 سؤال و بیان پاسخ آن‌ها، به ترسیم اهداف جنبش دفاع از حقوق زن می‌پردازند. سؤال اول ایشان عبارت است از:

(ما که برای حقوق زنان یا برای فراهم کردن زمینه‌های تکامل و رفع ستم از زنان و درباره‌ی آنان صحبت می‌کنیم، هدفمان چیست؟ هدف از این تلاش‌ها، از این نوشتن‌ها و گفتن‌ها و فعالیت‌های قانونی چیست؟) و سؤال دوم اینکه (برای اینکه در جامعه زن به جایگاه حقیقی خود نائلشود، ما چه شعارهایی را می‌خواهیم مطرح کنیم و از چه وسایلی می‌خواهیم استفاده کنیم؟ آیا آنچه ما امروز در ایران اسلامی مشاهده می‌کنیم همان است که در کشورهای غربی و کشورهایی که با فرهنگ غربی حرکت می‌کنند وجود دارد؟) [18]

بنابراین شناخت اهداف و شعارها از مهم‌ترین پیش‌نیازهای جنبش دفاع از حقوق زن به شمار می‌رود. مقام معظم رهبری، در ترسیم اهداف جنبش، با تجزّی میان 2 هدف متفاوت اسلامی و غیراسلامی، بیان داشته‌اند:

(برای تلاش فرهنگی و حقوقی در راه رسیدن زن به نقطه‌ی مطلوب، از لحاظ اجتماعی و از لحاظفردی، 2 گونه هدف می‌شود تصویر کرد: یک هدف این است که ما برای رسیدن زن به کمال وجودی خود تلاش کنیم، به مبارزه بپردازیم و بنویسیم و بگوییم؛ یعنی زن در جامعه، اولاً به حق انسانی و حقیقی خود برسد؛ ثانیاً استعدادهای او شکوفا شود و رشد حقیقی و انسانی پیدا کند و در نهایت به تکامل انسانی نائل گردد. زن در جامعه به صورت انسان کامل درآید؛ انسانی که می‌تواند به پیشرفت بشریت و جامعه‌ی خود کمک کند و در محدوده‌ی توانایی‌های خود، دنیا را به بهشت برین و زیبایی مبدل سازد. یک نوع هدف دیگر این است که ما از این گفتن و تلاش کردن و احیاناً به مبارزه پرداختن بخواهیم یک نوع حالت تخاصم و جدایی و رقابت خصمانه میان 2 جنس زن و مرد به وجود آوریم و دنیایی بر اساس رقابت بسازیم؛ کانّه در جامعه‌ی بشری، مردان یک طرف قرار دارند، زنان هم در طرف دیگر و این‌ها بر سر دستاوردی با هم نزاع می‌کنند و زن می‌خواهد در این قسمت بر مرد غالب و فائق شود!) [19]

بنابراین رهبری در پاسخ به سؤال اول، 2 دیدگاه را در ترسیم هدف اصلی این نهضت بیان می‌کنند که به اذعان ایشان هدف اول، اسلامی و هدف دوم، کوته‌بینانه است و در تلاش‌هایی که در کشورهای غربی می‌شود، ردپای هدف دوم بیشتر مشاهده می‌شود.

در پاسخ به سؤال دوم نیز ایشان مطرح می‌کنند:

(روش اسلامی ‌‌یعنی آن چیزی که از مباحث اسلامی درباره‌ی زن و تعاریف اسلامی و معارف اسلامی می‌شود فهمید‌ با آن چیزی که امروز در غرب وجود دارد متفاوت است.) [20]

در واقع ایشان می‌فرمایند شعارهای متفاوتی در 2 دیدگاه اسلام و غرب در این باره وجود دارد و بعضی حتی با یکدیگر کاملاً متناقض‌اند و همین تفاوت در شعارها و اهداف 2 جنبش اسلامی و غربی است که به تبعات متفاوتی در جوامع می‌انجامد.

شعار غرب در این موضوع، در نظر مقام معظم رهبری (مد ظله) عبارت است از: (آنچه در غرب با عنوان شعار وجود دارد، در درجه‌ی اول آزادی زن است. آزادی معنای وسیعی را شامل می‌شود؛ هم شامل آزادی از اسارت است، هم شامل آزادی از اخلاق ‌‌چون اخلاق هم یک قیدوبند است‌ هم آزادی از نفوذ مبنی بر سوءاستفاده‌ی کارفرمایی است که زن را با مزد کمتری به کارگاه می‌کشد و هم شامل آزادی از قوانینی است که زن را در مقابل شوهر، متعهّد می‌کند.) [21]

اما سؤال اینجاست که آزادی مورد نظر غرب در دفاع از حقوق زن به چه معناست؟ در بیانات رهبری به این سؤال این گونه پاسخ داده شده است:

(متأسفانه در دنیای غرب، بیشتر متفاهم از این آزادی، آزادی به معنای نادرست و مضرّ آن است؛ یعنی آزادی از قیدوبندهای خانوادگی، آزادی از نفوذ مطلق مرد، آزادی از حتّی قید ازدواج و تشکیل خانواده و پرورش فرزندان در آنجایی که هدفشهوانی زودگذری در مقابل قرار گیرد، نه آزادی به معنای صحیح آن. لذا شما می‌بینید جزء حرف‌هایی که در دنیای غرب زده می‌شود، مسئله‌ی آزادی سقط جنین است که این نکته‌ی بسیار مهمی است و با اینکه ظاهر ساده و کوچکی دارد، اما باطن بسیار خطرناک و سهمگینی در این سخن مضمر و مندرج است.) [22]

در طرح نظرات دین اسلام در این باره نیز رهبری بیان داشته‌اند:

(اسلام طرفدار تکامل بشر است. برای اسلام، زن و مرد هیچ فرقیندارد. برای اسلام، جنس زن یا جنس مرد مطرح نیست؛ تکامل انسانی مطرح است. یک جا سخناز مرد گفته می‌شود، یک جا سخن از زن. به یک مناسبت از زن تجلیل می‌شود، به یکمناسبت از مرد؛ چون 2 حصّه‌ی پیکره‌ی بشرند، 2 بخش وجود بشری هستند. از لحاظ جنبه‌ی بشری و جنبه‌ی الهی، هیچ تفاوتی با همدیگر ندارند. لذا در قرآن آن وقتی که می‌خواهدراجع به انسان‌های خوب یا انسان‌های بد مثل بزند، از زن مثل می‌آورد: "وضرب اللَّه مثلاً للذین کفروا امرأه‌ی نوح و امرأه‌ی لوط" در مورد کسانی هم که مؤمن هستند، مثال می‌زند: "امرأه‌ی فرعون" در هر 2 جا مثال و نمونه‌ی کامل راه خطا و راه صواب را از زن ذکر می‌کند؛ یک جا هم راجع به مردان سخن می‌گوید.) [23]

همچنین رهبری حکمت خلق جنسیت در انسان‌ها را مطرح می‌کنند و بر این اساس، وظایف جنبش دفاع از حقوق زن را با تأکید بر شناخت طبیعت زن و مرد، این گونه بیان می‌دارند: (برای اسلام، جنس ‌‌زن بودن و مرد بودن‌ مطرح نیست؛ تعالی و اخلاق بشری مطرح است، بروز استعدادها مطرح است، انجام وظایفی که به هر کسی یا هر جنسی از جنس‌های بشری متوجهاست، مطرح است، که برای این باید طبعاً طبیعت‌ها را شناخت.

اسلام طبیعت زن و طبیعت مرد را هم به خوبی می‌شناسد. در اسلام آنچه که مطرح است عبارت است از تعادل؛ یعنیرعایت عدالت محض میان افراد بشر، از جمله میان جنس زن و جنس مرد. برابری در حقوقمطرح است، اما در جایی ممکن است احکام زن با احکام مرد متفاوت باشد؛ همچنان که طبیعت زن با طبیعت مرد در بعضی از خصوصیات متفاوت است.

بنابراین بیشترین حقایق و بیشترین واقعیت‌های فطرت و طینت بشری در مورد زن و مرد، در معارف اسلامی است. اگر ما امروز بخواهیم برای زنان کشورمان یک حرکت حقیقی و اساسیبکنیم تا زنان بتوانند به وضع مطلوب خودشان برسند، باید به احکام اسلامی نظر داشته باشیم و از آن الهام بگیریم. برای ما روش را احکام اسلام معیّن می‌کند. هر روش خردمندانه‌ی عقلایی را هم اسلام می‌پسندد و قبول دارد. اگر تجربه‌ای در جایی باشد، مورد قبول است؛ اما تقلید نه. استفاده‌ی خردمندانه از تجربیات دیگران درست؛ اما تقلید، غلط [است].) [24]

عرصه‌ی دیگر زندگی زن، که عرصه‌ی حضور اجتماعی او است، در دیگاه اسلام با حدودی مشخص همراه شده است و بدون حدو‌مرز نمی‌باشد؛ یعنی در جنبش ایرانی‌‌اسلامی، زن به حضور مطلق و بی‌قیدوشرط در جامعه تشویق نمی‌شود و این از مهم‌ترین ویژگی‌های این جنبش است.
بر اساس این بیانات، اسلام یک حد میانه و بدون افراط و تفریط را در دفاع از زن ارائه می‌دهد. نه به زن اجازه‌ی ظلم کردن می‌دهد و نه طبیعت زن و مرد را نادیده می‌گیرد. این اعتدال نقطه‌ی اعتلای زن در سایه‌ی احکام اسلام به شمار می‌رود. از دیگر زوایای نگاه دین اسلام به زن می‌توان به جامعیت نگاه اسلام در مورد زن و ارزش اصالت زن بودن وی در این دیدگاه اشاره کرد.

در بیانات رهبری، این ویژگی دیدگاه اسلام نیز مطرح و مورد تأکید واقع شده است:

(ما باید در مورد مسئله‌ی زن نگاه جامع داشته باشیم و این نگاه جامع در اسلام هست. مسئله‌ی ارزش‌گذاری به اصالت زن، زن بودن، برای زن یک ارزش والاست؛ یک اصل است. به هیچ وجه تشبه به مردان برای زن ارزش به حساب نمی‌آید؛ همچنان که برای مردها تشبه به زنان ارزش به حساب نمی‌آید. هر کدام نقشی دارند، هر کدام جایی دارند، جایگاهی دارند و طبیعتی دارند و مقصودی از وضعیت خاص آن‌ها در آفرینش حکیمانه‌ی الهی مورد نظر بوده که این مقصود باید برآورده شود؛ این مسئله مهم است.)[25]

آسیب‌شناسی اهداف جنبش غرب در دفاع از حقوق زن

مقام معظم رهبری در بخش‌هایی از بیانات خویش به تفصیل به آسیب‌شناسی اهداف غرب در دفاع از حقوق زن پرداخته‌اند. ایشان در یک نگاه کلی در این زمینه بیان داشته‌اند: (در حقیقت، نهضت دفاع از زنان در غرب یک حرکت دستپاچه، یکحرکت بی‌منطق، یک حرکت مبتنی بر جهالت، بدون تکیه به سنت‌های الهی و بدون تکیه به فطرت و طینت زن و مرد بود که در نهایت به ضرر همه تمام شد؛ هم به ضرر زنان، هم به ضرر مردان و بیشتر به ضرر زنان. این قابل تقلید نیست. این فرهنگی نیست که در کشور اسلامی کسی به آن نگاه کند و بخواهد از آن چیزی یاد بگیرد؛ این را باید طرد کرد.) [26]]

در نظر ایشان نگاه عمومی به زن، که در فرهنگ غربی نهادینه شده، نگاه اهانت‌آمیز، ابزاری و غلطی است:

(در نظر غرب، اینکه زن نباید حجاب داشته باشد به علت آن است که آزاد باشد، زیرا غرب می‌خواهد زن برای نوازش چشم مرد و بهره‌وری نامشروع وی به شکل خاصی در جامعه ظاهر شود و این بزرگ‌ترین اهانت به زن است؛ حالا ولو با چندین لفّاف تعارف‌آمیز این پوشانده شود و اسامی دیگری بر آن گذاشته شود.) [27]

از آسیب‌های جدی جنبش غرب در دفاع از زن، در نظر رهبر انقلاب، کشاندن زن به وادی ابتلائات جنسی و برافروختن و دامن زدن به آتش زیاده‌روی‌های جنسیِ بی‌قانون و بی‌نظم در جامعه، با آوردن وی به شکل متبرّج به عرصه‌ی اجتماع است:

(زن، به دلیل لطافت و زیبایی طبیعی‌اش، به طور طبیعی با اندکی در پرده بودن همراه است. این پرده را دریدن و آنچه را که باید با نظم و قانون پیگیری شود ‌‌آن نیاز غریزی انسانی، چه در زن و چه در مرد‌ بی‌قانون و بی‌نظم در جامعه رواج دادن، بزرگ‌ترین خیانتی است که در درجه‌ی اول به زن و در درجه‌ی بعد به همه‌ی بشریت ‌‌‌زن و مرد‌ انجام گرفته؛ این کار را سیاست‌های غربی کرده‌اند.) [28]

در دیدگاه رهبری، آسیب دیگری که جنبش غرب بر زن تحمیل کرده آن است که (هنر زن را به تقلیدش از کارهای مردانه می‌داند، در حالی که زن یک کار زنانه دارد که ارزش آن از هر کار مردانه‌ای بیشتر است. افتخار برای زن این است که یک زن باشد؛ یک زن کامل، یک مؤنث کامل. در مقام ارزش‌گذاری‌های والا اگر نگاه کنیم، این ارزش ‌یک زن کامل بودن‌ از یک مرد کامل بودن کمتر که نیست، در مواردی قطعاً بالاتر و بیشتر هم هست. ما چرا این را از دست بدهیم؟) [29]

بنابراین آسیب‌های جدی‌ای که در جنبش کنونی دفاع از حقوق زن در رویکرد غربی آن دیده می‌شود، شتاب‌زدگی، دور بودن اهداف جنبش از مسیر الهی، چشم‌پوشی از طبیعت و فطرت متفاوت زن و مرد، ترویج ابتذال‌ و تقلید از کارهای مردانه است.

ترسیم اهداف و ویژگی‌های جنبش ایرانی‌‌اسلامی دفاع از حقوق زن

مقام معظم رهبری در ترسیم کلی مسیر جنبش‌ها و تحرکات اجتماعی و به طور خاص، جنبش دفاع از حقوق زن، شرط خردمندی و توجه به ویژگی‌های طبیعی را بیان داشته‌اند:

(در هر حرکت اجتماعی، آن وقتی حرکت درست خواهد بود و به نتایج درست خواهد رسید که مبنی بر خرد و تأمل و تشخیص و مصلحتو مبتنی بر پایه‌های درست و عقلانی باشد. در هر حرکتی که به قصد احقاق حق زنان انجام می‌گیرد، عیناً باید همین معنا ملاحظه شود؛ یعنی باید هر گونه حرکتی بر اساسیک بینش خردمندانه، مبتنی بر حقایق هستی‌ ‌‌شناسایی طبیعت و فطرت زن و طبیعت و فطرتمرد، مسئولیت‌ها و مشاغل اختصاصی زن، مسئولیت‌ها و مشاغل اختصاصی مرد و آنچه می‌تواند مشترک بین این‌ها باشد‌ انجام گیرد و از روی انفعال و تقلید نباشد. اگر حرکت، حرکتی از روی انفعال و تقلید و تصمیم کورکورانه و چشم‌بسته باشد، حتماً مضر خواهد بود.) [30]

پس از عنصر خردمندی، رهبر انقلاب در تعیین خط مشی جنبش ایرانی‌‌اسلامی دفاع از حقوق زن، بر ارزش‌گذاری صحیح در عرصه‌های فردی و خانوادگی و اجتماعیِ تعاملات و مناسبات زن و مرد تأکید دارند:

(اسلام در مقابل جاهلیتی که به زن ظلم می‌کرد، ایستادگی کرد؛ هم در میدان معنویت و فکر و ارزش‌های انسانی، هم در میدان حضور سیاسی و هم از همه بالاتر در عرصه‌ی خانواده. زن و مرد ناگزیر اجتماع کوچکی به نام خانواده دارند که اگر درجامعه‌ای ارزش‌گذاریِ درست صورت نگیرد، اولین نقطه‌ای که به زن ستم می‌شود داخل خانواده است. در هر 3 عرصه اسلام ارزش‌گذاری کرده است.) [31]

در این جنبش احترام به زن چنین تعریف می‌شود:

(احترام به زن این است که به زن فرصت داده بشود تا آن نیروها و استعدادهای برجسته و عظیمی را که در درون هر انسانی خدای متعال به ودیعه نهاده است ‌‌از جمله زن و استعدادهایی که فقط در درون زنان وجود دارد‌ این استعدادها در سطوح مختلف بروز کند؛ در سطح خانواده، در سطح جامعه، در سطح بین‌المللی، برای علم، برای دانش و معرفت و تحقیق، برای تربیت و سازندگی.)[32]

ایشان در طرح دیدگاه اسلام در مورد زندگی و شأن زنان، 3 بخش را تشریح نموده‌اند:

(اول، عرصه‌ی تکامل و رشد معنوی خودِ زن است. زن و مرد در این بخش، هیچ تفاوتی در میدان رشد و تکامل معنوی ندارند؛ یعنی مرد می‌تواند به عالی‌ترین مقامات از لحاظ معنوی برسد؛ زن هم می‌تواند به بالاترین مقامات از لحاظ معنوی برسد. لذا در قرآنهمه جا، مرد و زن در کنار هم قرار دارند. (احزاب، آیه‌ی 35) عرصه‌ی دوم، عرصه‌ی فعالیت‌های اجتماعی است؛ اعم از فعالیت اقتصادی، فعالیت سیاسی، فعالیت اجتماعی به معنای خاص، فعالیت علمی، درس خواندن، درس گفتن، تلاش کردن در راه خدا، مجاهدت کردن و همه‌ی میدان‌های زندگی در صحن جامعه. در اینجا هم میان مرد و زن در اجازه‌ی فعالیت‌های متنوع، در همه‌ی میدان‌ها، هیچ تفاوتی از نظر اسلام نیست. البته بعضی از کارها هست که باب زنان نیست؛ چون با ترکیب جسمانی آن‌ها تطبیق نمی‌کند. بعضی از کارها هم هست که باب مردان نیست؛ چون با وضع اخلاقی و جسمی آن‌ها تطبیق نمی‌کند. بخش سوم ‌‌که آن هم بسیار مهم است‌ بخش خانواده است؛ نقش زن در خانواده یعنی زن به عنوان یک همسر یا یک مادر. اینجا واقعاً احکام اسلام به قدری درخشان و افتخارآمیز است که انسان وقتی احکام اسلام را مشاهده می‌کند، احساس اعتزاز می‌نماید.) [33]

از ویژگی‌های دیدگاه اسلام در زمینه‌ی تبیین عرصه‌های زندگی زن، (عدم منافات فعالیت‌های زن در عرصه‌های متفاوت است.) رهبر معظم انقلاب، با طرح نمونه‌هایی از صدر اسلام، چنین مفهومی را مطرح داشته‌اند:

(در صدر اسلام، زن در میدان جنگ، علاوه بر بستن زخم مجروحان، حتی گاهی با نقاب، در میدان جنگ و رزم‌هایدشوار آن روز، شمشیر هم می‌زد! در عین حال در داخل خانه، فرزندان خود را هم در آغوش می‌گرفت، تربیت اسلامی هم می‌کرد، حجاب خود را هم حفظ می‌کرد؛ چون این‌ها منافاتی با هم ندارد.) [34]

در نظر رهبری، در مسئله‌ی زن آنچه در درجه‌ی اول اهمیت قرار دارد مسئله‌ی (خانواده) است؛ نقش زن به عنوان عضوی از خانواده. به نظر ایشان، از همه‌ی نقش‌هایی که زن می‌تواند ایفا کند این مسئله اهمیتش بیشتر است. ایشان، در مقابل افرادی که چنین تفکری را اسیر و محبوس نمودن زن در خانه و بازداشتن از صحنه‌های زندگی و فعالیت می‌دانند، بیان داشته‌اند:

(به هیچ وجه قصد ما این نیست؛ اسلام هم این را نخواسته. اسلام وقتی که میگوید: "والمؤمنون و المؤمناتبعضهم اولیاء بعض یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر" یعنی مؤمنین و مؤمنات در حفظ مجموعه‌ی نظام اجتماعی و امر به معروف و نهی از منکر همه سهیم و شریک‌اند؛ زن را استثنا نکرده. ما هم نمی‌توانیم زن را استثنا کنیم. مسئولیت اداره‌ی جامعه‌ی اسلامی و پیشرفت جامعه‌ی اسلامی بر دوش همه است؛ بر دوش زن، بر دوش مرد؛ هر کدام به نحوی بر حسب توانایی‌های خودشان.) [35

اما عنصر اصلی تشکیل خانواده در نظر رهبری، که مبیّن دیدگاه اسلام است، (زن) معرفی شده است:

(در واقع خانواده را زن به وجود می‌آورد و اداره می‌کند؛ این را بدانید. آن عنصر اصلیِ تشکیل خانواده زن است، نه مرد. بدون مرد ممکن است خانواده‌ای باشد؛ یعنی اگر فرض کنیم در خانواده‌ای مرد خانواده حضور نداشته باشد یا از دنیا رفته باشد، زن خانواده اگر عاقل و با تدبیر و خانه‌دار باشد، خانواده را حفظ می‌کند؛ اما اگر زن از خانواده‌ای گرفته شد، مرد نمی‌تواند خانواده را حفظ کند. بنابراین خانواده را زن حفظ می‌کند.) [36]

ایشان در تبیین دیدگاه اسلام پیرامون حضور زن در عرصه‌ی خانواده، بیان داشته‌اند: (نظر اسلام در باب خانواده و جایگاه زن در خانواده نظر خیلی روشنی است. در این دیدگاه، بر مبنای فرموده‌ی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله)، زن خانه بزرگ خانه است ‌‌المرأه‌ی سیّده‌ی بیتها‌ جایگاه زن در خانواده همانی است که در گفتارهای گوناگون ائمه (علیهم السلام) آمده: "المرأه‌ی ریحانه‌ی و لیست بقهرمانه‌ی" در تعبیرات عربی، قهرمان یعنی کارگزار، پادو، یک خدمتگزار محترم. می‌فرماید: در داخل خانه، زن قهرمانه نیست؛ ریحانه است، گلِ خانه است.

خطاب به مردان می‌فرماید: بهترین شما کسانی هستند که بهترین رفتارها را با همسرانشان دارند. این‌ها نظرات اسلام است و از این قبیل الی ماشاءالله وجود دارد. ولی در عین حال تحقق خواسته‌ی اسلام در خانواده یک امری است که با این بیانات تمامنمی‌شود، حل نمی‌شود؛ احتیاج به پشتوانه‌ی قانونی، پشتوانه‌ی اجرایی و ضمانت اجراییدارد.)[37]

مقام معظم رهبری، در تشریح عرصه‌ی خانوادگی حضور زن، بر موضوع (تربیت فرزند) به عنوان مهم‌ترین وظیفه‌ی زن در خانواده تأکید دارند و می‌فرمایند:

(زنانی که به خاطر فعالیت‌های خارج از خانواده، از آوردن فرزند استنکاف می‌کنند، بر خلاف طبیعت بشری و زنانه‌ی خود اقدام می‌کنند. خداوند به این راضی نیست. کسانی که فرزند و تربیت فرزند و شیر دادن به بچه و در آغوش مهر و عطوفت بزرگ کردن فرزند را برای کارهایی که خیلی متوقفِ به وجود آن‌ها هم نیست، رها می‌کنند، دچار اشتباه شده‌اند. بهترین روش تربیت فرزند انسان این است که در آغوش مادر و با استفاده از مهر و محبت او پرورش پیدا کند. زنانی که فرزند خود را از چنین موهبت الهی محروم می‌کنند، اشتباه می‌کنند؛ هم به ضرر فرزندشان، هم به ضرر خودشان و هم به ضرر جامعه اقدام کرده‌اند. اسلام این را اجازه نمی‌دهد.) [38]

عرصه‌ی دیگر زندگی زن، که عرصه‌ی حضور اجتماعی او است، در دیگاه اسلام با حدودی مشخص همراه شده است و بدون حدو‌مرز نمی‌باشد؛ یعنی در جنبش ایرانی‌‌اسلامی، زن به حضور مطلق و بی‌قیدوشرط در جامعه تشویق نمی‌شود و این از مهم‌ترین ویژگی‌های این جنبش است. رهبری این حدود را چنین بیان داشته‌اند:

(در عرصه‌ی این فعالیت‌ها، اسلام حدودی را معیّن کرده است که این حدود مربوط به زن و اجازه داشتن او برای فعالیت نیست؛ مربوط به اختلاط زن و مرد است که اسلام روی این مسئله حساسیت دارد. اسلام معتقد است که مرد و زن باید یک مرزبندی میان خودشان در همه جا ‌‌در خیابان، در اداره، در تجارتخانه‌ داشته باشند و هر دوی زن و مرد باید این حدود را رعایت کنند. اگر این حساسیتِ اسلام نسبت به روابط و نوع اختلاط مرد و زن رعایت شود، همه‌ی کارهایی که مردان می‌توانند در عرصه‌ی اجتماعی انجام دهند، زنان هم ‌‌اگر قدرت جسمانی و شوق و فرصتش را داشته باشند‌ می‌توانند انجام دهند. در این راستا، اسلام برای امنیت اخلاقی زن و مرد در اجتماع، حجاب را معین نموده و عریانی و برهنگی زن را در جامعه تحریم کرده است.) [39]

بنابراین، در این دیدگاه، با اصل و اساس فعالیت اجتماعی زن مخالفتی وجود ندارد، بلکه شکل و شرایط ویژه‌ای برای آن تعریف شده است. در نظر رهبری، (فعالیت زنان در عرصه‌ی اجتماع فعالیتی کاملاً مباح و روا و مطلوب و مجاز است که با حفظ حدود اسلامی، این‌ها را انجام دهند و نیمی از نیروی فعال جامعه را به جامعه تقدیم کنند.) [40]

از مهم‌ترین ارکان حضور اجتماعی زن در اسلام تأکید بر استقلال مالی زن می‌باشد که رهبری آن را این گونه بیان داشته‌اند:

(در اسلام، زن مالک ثروت خود است. شوهرش راضی باشد یا نباشد؛ پدرش راضی باشد یا نباشد ‌‌فرقی نمی‌کند‌ او می‌تواند ثروت و مال و اندوخته‌ی خود را مصرف کند و ربطی به کس دیگری ندارد. نظر اسلام این است. در حمایت از استقلال اقتصادی زنان،دنیا 13 قرن از اسلام عقب است. اسلام این را 13 قرن قبل گفته است، ولی در اروپا تازه 40‌‌50 سال و در بعضی از کشورها کمتر از این مدت است که شروع کرده‌اند به زن اجازه دهند که در مال و ملک خود دخل و تصرف کند!) [41]

استقلال مالی زن در حقیقت پیش‌نیاز و مقدمه‌ی حضور اجتماعی وی به شمار می‌آید و بر اساس بیانات رهبری در این موضوع، می‌بایست زمینه‌ی حضور مفید و مؤثر زن بالأخص در زمینه‌ی فعالیت‌های اقتصادی فراهم شود.

وظیفه‌ی اصلی در جنبش دفاع از حقوق زن در جامعه‌ی کنونی ما با کیست؟

بر اساس بیانات رهبری (معظم له)، مهم‌ترین گروهی که باید در این زمینه فعال باشند خود بانوان کشور هستند:

(آن کسی که بیشتر باید در مورد حقوق زن فعال باشد خود زنان جامعه‌ی ما هستند، چون آن کسی که باید شأن اسلامی زن را بشناسد و از آن دفاع کند در درجه‌ی اول خودِ بانوان هستند. باید بدانند که خدا و قرآن و اسلام درباره‌ی آن‌ها چه قضاوتی دارد، از آن‌ها چه می‌خواهد، مسئولیت آن‌ها را چه چیزی معین می‌کند و از آنچه که اسلام فرموده و خواسته، دفاع کنند و بخواهند. اگر نخواهند، کسانی که به هیچ ارزشی پایبند نیستند به خود اجازه خواهند داد که به زن ستم کنند.) [42]

ایشان وظیفه‌ی اساسی زنان در عصر حاضر را چنین ترسیم کرده‌اند:

(بدانید امروز زنان کشور ما مسئولیت‌شان سنگین است. مسئولیت مضاعفی که امروز شما دارید همین است که نگاه غلط به مسئله‌ی زن و مرد را تصحیح کنید. نگاهی که امروز دنیای غرب سعی می‌کند در مسئله‌ی زن و مرد القا کند، نگاه غلطی است، نگاه باطلی است؛ این به پایمال شدنارزش‌های بسیاری در جوامع بشری منتهی خواهد شد.) [43]

رهبری در بیانی دیگر 2 مانع اساسی برای ظلم و ستم به گروه زنان در جامعه را این گونه مطرح کرده‌اند:

(اگر در نظامی ارزش‌های معنوی حاکم نباشد، خدا در دل‌ها نباشد، مرد با تکیه بر قدرت جسمانی، راه خود را برای ظلم و تعدی به زن باز می‌بیند. چیزی که مانع است 2 چیز است: یکی ملاحظه‌ی خدا و قانون و ایمان و امثال این‌ها و یکی هم خودِ زن که حقوق انسانی و الهی خود را درست بشناسد و از آن دفاع کند و خود را به معنای حقیقی کلمه بطلبد.) [44]

به طور مشخص و کلی 3 زمینه‌ی کار در جنبش زنان در بیانات رهبری ترسیم شده است:

(ناحیه‌ی پیشرفت فرهنگی و بروز استعدادها، ناحیه‌ی اصلاح روابط خانوادگی، ناحیه‌ی اعلام و تبیین نظر اسلام در زمینه‌ی مسائل زنان از جهات حقوقی، از جهات اجتماعی و غیره.) [45]

به طور خاص، بر اساس بیانات رهبری، از مهم‌ترین عرصه‌هایی که کمبودهای بسیاری دارد و می‌بایست در جنبش ایرانی‌‌اسلامی دفاع از حقوق زن مورد توجه قرار گیرد عرصه‌ی خانواده است. ایشان تأکید دارند:

(ما در محیط خانواده کمبودهای زیادی داریم؛ احتیاج دارد به پشتوانه‌ی قانونی، به تضمین قانونی، به تضمین اجرایی و این باید تحقق پیدا کند. این مسئله از جمله‌ عرصه‌ها و میدان‌هایی است که در داخل کشور کم کار شده و باید کار شود.) [46]

ایشان در تأکید بر اهمیت کار در عرصه‌ی خانواده همچنین بیان داشته‌اند:

(مسئله‌ی مادری، مسئله‌ی همسری، مسئله‌ی خانه و خانواده، مسائل بسیار اساسی و حیاتی است. در همه‌ی طرح‌هایی که ما داریم، بایستی خانواده مبنا باشد.) [47]

از دیگر کارهای بسیار اساسی، که مقام معظم رهبری بر آن تأکید داشته‌اند، باسواد وکتاب‌خوان کردن زنان است. ایشان بیان داشته‌اند:

(یک شیوه‌های ابتکاریپیدا کنید، برای اینکه خانم‌های داخل خانه را کتاب‌خوان کنید.) از جمله‌ی مسائل بسیار مهم دیگر در نظر ایشان، (آموختن روش‌های صحیح کار داخل خانه ‌‌یعنی برخورد با همسر و برخورد با فرزندان‌ به زنان است.) [48

بنا بر بیانات دیگری از رهبر انقلاب، مهم‌ترین مسائلی که در عصر حاضر در جامعه‌ی ما می‌بایست در رئوس اهداف جنبش دفاع از حقوق زن قرار گیرد عبارت است از:

اول، فکر رشد زنان از لحاظ معنوی و اخلاقی؛ بایستی یک فکر رایجدر میان خودِ زنان باشد. خودِ بانوان باید بیشتر به این مسئله بیندیشند. خودِ آن‌هابه معارف، به معلومات، به مطالعه و به مسائل اساسی زندگی رو کنند.

دوم، دفاع اخلاقی و قانونی از زن به خصوص در داخل خانواده است. این کار با اصلاح قوانین ممکن است. بعضی از قوانین در برخورد با زن و با مرد احتیاج به اصلاح دارد. باید کسانی که اهل این کارها هستند مطالعه کنند، بررسی کنند و آن قوانین را درست کنند.

سوم این است که نظر اسلام در مورد حقوق زن و حقوق مرد باید تبیین شود.

چهارم این است که از بحث‌های انحرافی در این زمینه‌ها باید اجتناب شود.

پنجم، که یکی از مهم‌ترین مسئولیت‌های زنان امروز است، این است که نقش زن از دیدگاه اسلام ترسیم، برجسته و روشن شود،

زیرا تربیت انسانی زن بزرگ‌ترین خدمت به جوامع انسانی و اسلامی است. ششم، اهمیت دادن به عفاف در زن است. هر حرکتی کهبرای دفاع از زنان انجام می‌گیرد باید رکن اصلی آن رعایت عفاف زن باشد. هفتم، مسئله‌ی تعلیم و تربیت بانوان است. و هشتم اینکه جامعه، هم ازلحاظ قانونی و هم از لحاظ اخلاقی، باید با کسانی که تعدی به زن را حق خودشانمی‌دانند، برخورد سخت بکند؛ قانون هم باید در این زمینه مجازات‌های سختی را پیش‌بینیکند. [49]

نتیجه‌گیری

بر اساس بیانات مقام معظم رهبری، مسئله‌ی زن در جهان امروز یک (بحران) به شمار می‌رود و به طور جدی در تمامی جوامع می‌بایست به دنبال اصلاح وضعیت زنان و دفاع از حقوق همه‌جانبه‌ی آن‌ها بود. ایشان به ترسیم اهداف 2 جنبش متفاوت غربی و اسلامی در 2 زمینه‌ی اهداف و روش پرداخته‌اند و آسیب‌های جنبش دفاع از حقوق زن در رویکرد غربی را بیان داشته‌اند. همچنین ایشان به تفصیل اهداف و ویژگی‌های جنبش ایرانی‌‌اسلامی دفاع از حقوق زن و وظایف افراد جامعه در این زمینه را بیان داشته‌اند که به تفکیک در این نوشتار به آن‌ها اشاره شد. (*)

پی‌نوشت‌ها:

[[1 بیانات در دیدار جمعی از بانوان نخبه،1 خرداد 1390.

[[2 بیانات در دیدار جمعی از زنان، 30 مهر 1376.

[[3 بیانات در دیدار بانوان به‌ مناسبت میلاد حضرتفاطمه زهرا (سلام الله علیها)، 18 مهر 1377.

[[4 بیانات در اجتماع زنان خوزستان، 20 اسفند 1375.

[[5 بیانات در دیدار بانوان نخبه‌ در آستانه‌ی سالروز میلاد حضرت زهرا (سلم الله علیها)، 13 تیر 1386.

[[6 بیانات در دیدار جمعی از بانوان نخبه، 1 خرداد 1390.

[[7 بیانات در دیدار جمعی از زنان، 30 مهر 1376.

[[8 بیانات در دیدار جمعی از بانوان نخبه، 1 خرداد 1390.

[[9 همان.

[[10 همان.

[[11 همان.

[[12 همان.

[[13 همان.

[[14 بیانات در دیدار جمعی از زنان، 30 مهر 1376.

[[15 بیانات در دیدار بانوان به‌ مناسبت میلاد حضرتفاطمه زهرا (سلام الله علیها)، 18 مهر 1377.

[[16 بیانات در دیدار جمعی از زنان، 30 مهر 1376.

[[17 بیانات در دیدار بانوان نخبه‌ در آستانه‌ی سالروز میلاد حضرت زهرا (سلام الله علیها)، 13 تیر 1386

[[18 بیانات در دیدار جمعی از زنان، 30 مهر 1376.

[[19 همان.

[[20 همان.

[[21 همان.

[[22 همان.

[[23 همان.

[[24 همان.

[[25 بیانات در دیدار بانوان نخبه‌ در آستانه‌ی سالروز میلاد حضرت زهرا (سلام الله علیها)، 13 تیر 1386.

[[26 بیانات در دیدار جمعی از زنان، 30 مهر 1376.

[[27 بیانات در دیدار جمعی از بانوان قرآن‌پژوه کشور، 27 آبان 1388.

[[28 بیانات در دیدار بانوان نخبه‌ در آستانه‌ی سالروز میلاد حضرت زهرا (سلام الله علیها)، 13 تیر 1386.

[[29 همان.

[[30 بیانات در دیدار جمعی از زنان، 30 مهر 1376.

[[31 بیانات در دیدار جمع کثیری از بانوان‌ به مناسبت میلاد حضرت زهرا (سلام الله علیها)، 30 شهریور 1379.

[[32 بیانات در دیدار جمعی از بانوان قرآن‌پژوه کشور، 27 آبان 1388.

[[33 بیانات در اجتماع زنان خوزستان، 20 اسفند 1375.

[[34 همان.

[[35 بیانات در دیدار بانوان نخبه‌ در آستانه‌ی سالروز میلاد حضرت زهرا (سلام الله علیها)، 13 تیر 1386.

[[36 بیانات در اجتماع زنان خوزستان، 20 اسفند 1375.

[[37 بیانات در دیدار جمعی از بانوان نخبه، 1 خرداد 1390.

[[38 بیانات در اجتماع زنان خوزستان، 20 اسفند 1375.

[[39 همان.

[[40 همان.

[[41 همان.

[[42 همان.

[[43 بیانات در دیدار بانوان نخبه‌ در آستانه‌ی سالروز میلاد حضرت زهرا (سلام الله علیها)، 13 تیر 1386.

[[44 بیانات در اجتماع زنان خوزستان، 20 اسفند 1375.

[[45 بیانات رهبر انقلاب و سخنان بانوان در دیدار ویژه‌ی آن‌ها به‌ مناسبت میلاد حضرتفاطمه زهرا (سلام الله علیها)، 18 مهر 1377.

[[46 بیانات در دیدار جمعی از بانوان نخبه، 1 خرداد 1390.

[[47 بیانات در دیدار اعضای شورای فرهنگی‌‌اجتماعی زنان، 4 دی 1370.

[[48 همان.

[[49 بیانات در دیدار جمعی از زنان، 30 مهر 1376، و بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار شرکت‌کنندگان در اجلاس جهانی (زنان و بیداری اسلامی)، 2 تیر 1390.

*راحله کاردوانی، کارشناس ارشد مطالعات زنان/ برهان/1391/7/5