طرح اصلاح قانون مطبوعات که توسط نمایندگان مجلس ششم مطرح شد، چه بود و چه اشکالاتی بر آن وارد بود؟
طرح اصلاح قانون مطبوعات که توسط نمایندگان مجلس ششم مطرح شد، چه بود و چه اشکالاتی بر آن وارد بود؟ مقدمه: قانون مطبوعات در ایران از سابقه طولانی برخوردار است. اولین قانون مطبوعات ایران در 18 بهمن 1286 ه.ش به تصویب رسید و در سالهای آبان1301، 1331، خرداد1332 و در نهایت در سال 1334 دچار تغییرات، اصلاحات و بازنگری قرار گرفت.پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ابتدا در 20 مرداد 1358 قانون مطبوعات توسط شورای انقلاب تصویب گردید و پس از آن در تاریخ 1364/12/22 در مجلس شورای در زمان ریاست مجلس آقای هاشمی رفسنجانی و پس از آن در مجلس پنجم در تاریخ 69/1/30در زمان ریاست آقای ناطق نوری مورد اصلاح و بازنگری قرار گرفت. 2. از زمان پیدایش روزنامه و مطبوعه در ایران محرم 1253 ه.ق(ماه مه1837)تا کنون چه در دوران حکومت قاجار و چه حکومت پهلوی و چه در نظام جمهوری اسلامی ایران نقش رسانه ها و مطبوعات و تدوین یا اصلاح یا بازنگری مطبوعات همیشه مورد توجه بوده است و همان گونه که مطبوعات از فراز و نشیب در فعالیتهای برخوردار بوده اند در توجه به قانون مطبوعات و آزادی مطبوعات نیز پیرامون افزایش کمی و کیفی مطبوعات بحث های بسیاری مطرح بوده است. مطبوعات در همه دوران به احزاب و گروه ها و جریان های سیاسی وابسته بوده اند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تحولات آغازین روزهای انقلاب و پیدایش مطبوعات جدید و فضای حاکم پس از انقلاب سبب تصویب قانون مطبوعات توسط شورای انقلاب گردید. پیدایش جنگ و برخی از تحولات داخلی رکود کمی و کیفی مطبوعات را سبب گردید.پس از جنگ و در دوران سازندگی به خصوص وزارت ارشاد آقای خاتمی مطبوعات از کمیت و کیفیت جدیدی برخوردار شدند تکثیر و تکثر مطبوعات و نقش آنها در تحولات سیاسی و اجتماعی جامعه به خصوص پدیده دوم خرداد 76 سبب گردید که مطبوعات به رکن چهارم دموکراسی معرفی گردند.پس از دوم خرداد 76 و پیدایش احزاب، گروهها، جریان های سیاسی رسمی و غیررسمی و افزایش کمی و کیفی مطبوعات و رسانه سبب گردید که مطبوعات به صورت رسمی و غیررسمی به تحولات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی جامعه جهت دهی نمایند و به عنوان مرجع فکری و جهت دهنده این تحولات با توجه به فضای روانی و ژورنالیستی قرار گیرند، جامعه گرفتار التهابات و احساسات مطبوعات و ژورنالیستی ها قرار گرفت. 3. مجلس پنجم و طرح اصلاح قانون مطبوعات مجلس پنجم با توجه به چنین واقعیاتی سعی داشت جریان تند و احساسی و التهابی مطبوعات را کنترل نماید. در چنین فضایی طرح اصلاح قانون مطبوعات توسط مجلس پنجم مطرح گردید. قانون مطبوعات و اصلاح و بازنگری آن که همیشه مورد نقد و چالش موافقان و مخالفان قرار می گرفت این بار نظرات موافق و مخالف بسیاری را برانگیخت.در چنین فضای پر التهابی طرح اصلاح قانون مطبوعات با توجه به حجم مخالفت مطبوعات(که عموما نوخواسته و برخواسته از طیف اصلاح طللبان بودند) مرحله اول طرح(کلیات) در تیر ماه 78 مورد تصویب نمایندگان مجلس قرار گرفت.تصویب کلیات طرح نه تنها از مخالفت ها نکاست بلکه سبب التهابات بیشتری گردید برخی از صاحب نظران التهابات و تحولات تیره ماه 78 و بعد از آن ناشی از تقابل مطبوعات(اصلاح طلب) با مصوبه قانونی طرح اصلاح قانون مطبوعات مجلس پنجم می دانند. التهابات جامعه (که بیشتر ناشی از فضای ژورنالیستی مطبوعات بود) از یک طرف، فضای انتخاباتی جامعه برای تشکیل مجلس ششم از طرف دیگر، مخالفت قوه مجریه و دولت آقای خاتمی(که برآمده از جریان چپ یا اصلاح طلبان جدید) بود از طرف دیگر.مجلس پنجم در آخرین روزهای کاری پس مدت ها بحث و بررسی و آرای موافقان و مخالفان طرح اصلاح قانون مطبوعات در تاریخ 1379/1/30 را به تصویب رساند.علت تصویب طرح اصلاح قانون مطبوعات در مجلس پنجم چه بوده است؟اصلاح قوانین در جامعه و حاکمیت و حکومت ضرورت و نیاز انکار ناپذیر است، تحولات سیاسی، اجتماعی فرهنگی، نیازها و متقضیات، ضعف و ناکارآمدی و ابهام سبب تغییر و یا اصلاح قوانین می گردد.چنانچه قانون مطبوعات پس از پیروزی انقلاب با تبعیت از اصل فوق در تاریخ های 20 مرداد 1358 و 1364/12/22 تغییر و بازنگری یافت. مجلس پنجم نیز به دنبال برخی از ضرورت ها و متقضیات و ابهامات همانند:- ابهام در اختیارات هیأت نظارت و هیأت منصفه مطبوعات، ابهام در صلاحیت دادگا ههای محلی، ابهام در جرایم و مجازات ها، ابهام در مسئولیت کیفری نویسندگان مطبوعات و ... .و نیز فضای تحولات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی جامعه و افزایش کمی و کیفی مطبوعات طرح اصلاح قانون مطبوعات را به صورت روال عادی در دستور کار کمیسیون مربوطه و صحن علنی مجلس در شور اول و دوم قرار داد.برخی تغییرات و اصلاح طرح قانون مطبوعات مجلس پنجم عبارت بود از:- حکم انفصال از خدمت موقت یا دائم کسانی که در صدد اعمال فشار بر مطبوعات باشند.- لازم الاتباع بودن مصوبات شورای عالی امنیت ملی برای مطبوعات.- اضافه شدن (انتشار مطلب علیه قانون اساسی) به مصادیق اخلال در مبانی و احکام اسلام.- ممنوعیت استفاده از کمک های خارجی.- جرم بودن واگذاری نشریه به غیر، اعم از قطعی یا شرطی، یا اجاره.- اضافه شدن شرط (پایبندی و التزام عملی به قانون اساسی (برای متقاضی روزنامه .- مسئولیت سایر اشخاص(نویسنده و ...) در ارتکاب جرم مطبوعاتی علاوه بر مدیر مسئول .- تعیین مجازات برای برخی از جرایم مطبوعاتی.- اضافه شدن برخی از اعضاء به هیأت نظارت.و مهمترین بخش آن:- ممنوعیت فعالیت مطبوعاتی هواداران و اعضای گروه های ضد انقلاب و گروه های غیرقانونی و محکومین دادگاه های انقلاب اسلامی بوده است. 4. مجلس ششم و طرح قانون مطبوعاتبا توجه به فضای حاکم بر کشور و نقش مطبوعات و احزاب و رسانه ها در به قدرت رسیدن آقای خاتمی در دوم خرداد 76 به ریاست جمهوری، این جریان نوظهور(اصلاح طلبان) به مطبوعات مدیون و بدهکار بودند و بر این اساس این جریان سعی کرد فرصت های جدیدی در اختیار مطبوعات قرار دهد و وعده آزادی مطبوعات(آزادی مطلق) و حمایت مالی و قانونی پیدا و پنهان از مطبوعات را در دستور خویش قرار داد.تحولاتی همانند حادثه کوی دانشگاه تهران و توقیف نشریات متعدد در اردیبهشت ماه 79 صف بندی ها را بیشتر و حساس تر کرد و وعده انحلال قانون مطبوعات مهمترین شعار جریان اصلاح طلب در انتخابات مجلس ششم شد. و اصلاح طلبان که قوه مجریه و مطبوعات را در اختیار داشتند با استفاده از فضای عاطفی و احساسی و هیجانات جامعه اکثریت مجلس ششم را فتح نمودند.پس از تشکیل مجلس ششم در 7 خرداد 79 و تصویب اعتبارنامه ها و تشکیل کمیسیون ها و تعطیلات تابستانی در روز یکشنبه 16 مرداد 1379 طرح اصلاح قانون مطبوعات به عنوان اولین طرح دو فوریتی مجلس جدید (که تنها سه ماه از تصویب آن توسط مجلس پنجم نمی گذاشت!) در دستور کار مجلس قرار گرفت.قانون مطبوعات و اصلاح و بازنگری آن همیشه التهاباتی را در پی داشت و موافقان و مخالفان بسیاری را بر می انگیخت و حال در چنین فضای بحرانی مجلس ششم قصد اصلاح قانون مطبوعات را داشت در حالی که: 1. مجلس ششم به تازگی تشکیل شده است. 2. بیش از 170 نماینده برای اولین بار وارد مجلس شده اند و تجربه نمایندگی و قانون گذاری نداشته اند. 3. کمتر پیش آمده است که قانونی که در روزهای پایانی یک مجلس تصویب شده است در روزهای آغازین مجلس جدید تغییر یا اصلاح یا ملغی گردد!به طور معمول پس از تصویب یک طرح یا لایحه باید مدتی بگذرد تا نقاط قوت و ضعف و محاسن و معایب آن مشخص شود.موضع گیری و مخالفان طرح در بیرون از مجلس جدی است، از طرفی برخی از مراجع، حوزه های علمیه، متدینین وخانواده های شهدا، برخی از صاحب نظران و کارشناسان نمایندگان، مسئولان اجرایی و فرهنگی گذشته و حتی برخی از نمایندگان مجلس ششم(جریان اقلیت) نیز با آن به مخالفت برخواستند. و تهدید به آستراکسیون (از رسمیت انداختن مجلس، عدم شرکت در جلسه علنی) نمودند. طرح اصلاح قانون مطبوعات از روی ضرورت و کار کارشناسی نبود بلکه از روی احساسات و مقابله با یک جریان سیاسی بود.گفته می شود پیش نویس طرح اصلاح قانون مطبوعات توسط حزب مشارکت ایران اسلامی تهیه و در 7 جلسه 3 ساعته و در مجموع با 21 ساعت کار کارشناسی! در کمیسیون فرهنگی تصویب و به صحن علنی فرستاده شد! و این طرح با 21 ساعت کار کارشناسی! حیاتی ترین، با اولویت ترین و مهم ترین طرح مجلس ششم نام گرفت!((ر.ک: روزنامه های بیان، حیات نو، بهار و ... در خرداد، تیر و مرداد79))مجلس ششم در حالی طرح دو فوریتی اصلاح قانون مطبوعات را در دستور کار خود قرار داد که 128 طرح و لایحه باقی مانده از مجلس پنجم در نوبت طرح در جلسه علنی قرار داشت! و ... .در چنین فضایی و با توجه به مشکلات فوق الذکر در تاریخ 16 مرداد 79 در آغاز جلسه علنی نامه مقام معظم رهبری خطاب به نمایندگان مجلس به شرح زیر خوانده شد: بسم الله الرحمن الرحیم جناب حجه الاسلام و المسلمین آقای کروبی ریاست مجلس شورای اسلامی و حضرات نمایندگان محترم با سلام و تحیات،مطبوعات کشور سازنده افکار عمومی و جهت دهنده همت و اراده مردمند، اگر دشمنان اسلام و انقلاب و نظام اسلامی مطبوعات را در دست بگیرند یا در آن نفوذ کنند خطر بزرگی امنیت، وحدت و ایمان مردم را تهدید خواهد کرد و اینجانب سکوت خود و دیگر دست اندرکاران را در این امر حیاتی جایز نمی دانم.قانون مطبوعات کنونی تا حدودی توانسته است مانع از بروز این آفت بزرگ شود و تفسیر آن و امثال آنچه در کمیسیون مجلس پیش بینی شده مشروع و به مصلحت کشور و نظام نیست. (سید علی خامنه ای).پس از قرائت نامه مقام معظم رهبری طرح اصلاح قانون مطبوعات که به عنوان مهم ترین و حیاتی ترین وعده اصلاح طلبان در مجلس ششم لقب گرفته بود توسط حکم حکومتی مقام معظم رهبری از دستور کار مجلس خارج شد.متن کامل اصلاحیه طرح اصلاح قانون مطبوعات مجلس ششم که با حکم حکومتی مقام معظم رهبری از دستور کار مجلس خارج شد، در اختیار نیست اما گوشه و کنار در مصاحبه ها و مطبوعات و گزارش کمیسیون فرهنگی برخی از اصلاحات قانون مطبوعات مطرح شد که عبارتند از: در این طرح 2 ماده، 9 تبصره و 8 بند از قانون مصوب 1379/1/30 حذف و 6 ماده و 1 تبصره آن اصلاح و یک ماده و 4 تبصره به آن اضافه می شود.((مصاحبه رئیس کمیسیون فرهنگی وقت مجلس، روزنامه حیات نو، 28 تیر 79))که مهمترین تغییرات و اصلاحات پیشنهادی عبارت بودند از: - حذف (انتشار مطلب علیه قانون اساسی ممنوع است.)- حذف (پایبندی و التزام عملی به قانون اساسی) برای متقاضی روزنامه - حذف (مسئولیت سایر اشخاص و نویسنده در ارتکاب جرم مطبوعاتی)- و ... .- و مهمترین بخش تغییر (ممنوعیت فعالیت مطبوعاتی هواداران و اعضای گروه های ضد انقلاب و ... .) به ممنوعیت فعالیت مطبوعاتی هواداران و اعضای گروه های ضد انقلاب و ... که محکومیت کیفری مؤثر یافته اند یا طبق نظر صریح و مستند وزارت اطلاعات و یا در صورتی که در دادگاه صالح به محرومیت قطعی محکوم شده اند و ... .اگر دقت کنیم در اصلاحیه پیشنهادی مجلس ششم موارد زیر مجاز است:- نوشتن مطلب علیه قانون اساسی - نویسندگان ناشران در نوشتن و انتشار هر چیزی آزادند چون مدیر مسئول، مسئول است نه نویسندگان.- پایبندی و التزام به قانون اساسی لازم نیست.و مهمتر از همه، همه مخالفان نظام چون دارای محکومیت کیفری مؤثر نیستند و یا در وزارت اطلاعات پرونده مستند و صریح ندارند و یا در دادگاه های صالحه محکوم نشدند مجاز به فعالیت های مطبوعاتی هستند!!بد نیست بدانیم که چرا مقام معظم رهبری هشدار می دهند که (برخی از مطبوعات پایگاه دشمن شده اند.)1379/2/1 و چرا (رد پای منافقین را در برخی از مطبوعات می بینم.)1379/2/1 5. حکم حکومتی: در این جا مناسب می دانیم توضیح کوتاهی درباره حکم حکومتی ارائه گردد.در فقه اسلام احکام به احکام فقهی و احکام حکومتی تقسیم می شود در بخش احکام فقهی خود به احکام اولی و ثانوی تقسیم می شوند. حلال و حرام ها و فتوا به صورت عموم حکم اولی است. موضوع حکم بدون هیچ عارضه ای متوجه طبیعت شیء یا فعل مکلف باشد مثل (روزه واجب است.)اما در حکم ثانوی به علت عارضه ای یا ضرورتی یا مصلحتی حکم اولی لحاظ نمی شود به صورت مثال ( روزه واجب است بر مسلمان): حکم اولی و (روزه حرام و باطل است بر بیمار): حکم ثانوی((ناصر مکارم شیرازی، انوارالفقاهه، ج1، ص540))احکام فقهی از نوع اولی و ثانوی در اختیار تمام فقها است. اما بخش دوم احکام، احکام حکومتی است که عبارت است از فرمان ها، دستورالعمل ها، وضع قوانین و مقررات و دستور اجرای احکام و قوانین شرعی که رهبری مشروع جامعه، با توجه به موقعیت رهبری و با لحاظ مصلحت جامعه صادر می کند.(ر.ک: سیف الله صارمی، احکام حکومتی و مصلحت، ص47، مرکز تحقیقات استراتژیک).)احکام حکومتی مختص به حاکم اسلامی است که به تناسب ضرورت ها و متقضیات صادر می گردد.حکم حکومتی در فقه شیعه در زمان پیامبر(ص) و ائمه(ع) و در زمان غیبت توسط علمای شیعه سابقه دارد و در منابع روایی و متون دینی وجود دارد. پس از انقلاب اسلامی و تشکیل حکومت اسلامی احکام حکومتی بسیاری توسط امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری بر اساس مصالح و مقتضیات و ضروریات جامعه اسلامی صادر گردیده است. یکی از احکام حکومتی که توسط مقام معظم رهبری صادر گردید، خروج طرح اصلاحیه قانون مطبوعات از دستور کار مجلس بود. قانون حاکم در عرصه مطبوعات در حال کنونی همان قانون مصوب 1379/1/30 مجلس پنجم شورای اسلامی است.نتیجه گیری و جمع بندی:از مجموع مباحث گذشته برآمد که: 1. قانون مطبوعات و اصلاح و تغییر و بازنگری آن همیشه با موافقان و مخالفان جدی مواجه است. 2. فضای تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی پس از دوم خرداد 76، عاطفی، احساسی، هیجانی و التهاب آور بود و طرح و لوایح متأثر از چنین التهابی بوده است. 3. مطبوعات و رسانه ها نقش اساسی را در جهت دهی افکار عمومی به عهده دارند همه احزاب، جریان ها و گروه ها سعی دارند از فضای مطبوعات بیشترین استفاده را نمایند. دشمن نیز سعی می کند در فضای تکثیر و تکثر مطبوعات حضور یابد و از این فضا استفاده نماید. 4. به طور قطع در عرصه تهاجم فرهنگی، مهم ترین ابزار و وسیله تهاجم، رسانه ها و مطبوعات هستند، برخی قصد کرده بودند که رکن چهارم دموکراسی(مطبوعات) را پایگاه دشمن و نقطه اضمحلال فرهنگ و نظام اسلامی قرار دهند. ترویج ابتذال و اباحه گری، تهاجم به دین، فقه، احکام شریعت و مقدسات دینی از جمله اهداف نفوذی در عرصه مطبوعات کشور است.مقام معظم رهبری برخی از مطبوعات را پایگاه دشمن نامیدند.(بعضی از مطبوعات پایگاه دشمن شده اند ... من مایل نبودم با این حرارت و تفصیل درباره برخی از مطبوعات حرف بزنم اما ناگزیر شدم). 1379/2/1(رد پای منافقین را در برخی از مطبوعات می بینم، مشکل با نصحیت حل نمی شود.1379/2/1 چنانچه از نامه مقام معظم رهبری بر می آید(و نیز از فضای حاکم بر رسانه های بیگانه و برخی از موافقین طرح اصلاح مطبوعات بر می آمد) احتمال نفوذ دشمن در مطبوعات و در دست گرفتن این ابزار مهم و در اختیار گرفتن فضای رسانه ایی و اطلاع رسانی بر شدت تهاجم فرهنگی می افزود.در طرح اصلاح قانون مطبوعات، برگشت روزنامه نگاران معاند و معارض قبل از انقلاب، ضد انقلاب و ... به عرصه رسانی تهدید جدی برای نظام اسلامی محسوب می شد.در پیام رهبر معظم انقلاب در افتتاح مجلس ششم آمده است.این بار نیز چون بیشتر دوره های گذشته، مجلس شورای اسلامی با اکثریتی همدل و هماهنگ با رئیس دولت آغاز می شود ... پس نخستین هدف برای نمایندگان این باشد که در قلمرو قانونگذاری، به گشودن گره ها و از میان برداشتن مشکلات زندگی مردم همت گمارند ... . مسأله اشتغال، مسأله ارزشی پول ملی، مسأله امنیت، مسأله گرانی و مسائل چند دیگری هست که برای پرداختن به آن از همه فرصت ها باید بهره جست ... . ((6خرداد 79))آیا طرح اصلاح قانون مطبوعات در اولویت مشکلات مردم بود!!یا بیش از 128 طرح و لایحه باقی مانده از مجلس پنجم که در نوبت بررسی قرار گرفتند. برخی از کارشناسان سیاسی معتقدند طرح اصلاح قانون مطبوعات در آغاز مجلس ششم یک استخاره و خودکشی سیاسی برای جریان منسوب به اصلاح طلبان بود. چنانچه تحولات و حوادث و جریان های سال های بعدی این نظریه را قوت بخشید.نتیجه گیری نهایی اینکه: برخوردهای سیاسی و احساسی، شتابزدگی، فضای احساسی و روانی، انتقام گیری از مجلس پنجم و جریان منسوب به راست، مقابله با توقیف مطبوعات، مقابله با دستگاه قضایی از طرف جریان منسوب به اصلاح طلبان و مجلس ششم از یک طرف و احتمال حضور دشمن و ستون پنجم دشمن در مطبوعات، نوعی هرج و مرج و بی قانونی در عرصه مطبوعات، نارضایتی مراجع، حوزه های علمیه، متدینین، برخی از مسئولان و نمایندگان و کارشناسان از طرف دیگر و در نهایت وقتی هشدارهای متعدد رهبری و برخی از مراجع و کارشناسان درباره وضعیت مطبوعات مؤثر واقع نشد و نیز مجلس ششم بر اصلاح قانون مطبوعات اصرار ورزید، رهبری معظم انقلاب در یک حکم حکومتی خویش خواستار خروج طرح از دستور کار مجلس گردید.منابع - مجموعه بیانات مقام معظم رهبری درباره تهاجم فرهنگی، رسانه ها و مطبوعات- مجموعه قوانین مصوب درباره مطبوعات در روزنامه های رسمی کشور - مطبوعات در عصر خاتمی، عبدالله غلامرضا کاشی، مؤسسه انتشارات سلک، 1379- پایان داستان غم انگیز(دفتر اول و دوم) حمید رسایی، انتشارات وثوق، چاپ اول 1379. (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد رهبری، کد: 6/100100983)
عنوان سوال:

طرح اصلاح قانون مطبوعات که توسط نمایندگان مجلس ششم مطرح شد، چه بود و چه اشکالاتی بر آن وارد بود؟


پاسخ:

طرح اصلاح قانون مطبوعات که توسط نمایندگان مجلس ششم مطرح شد، چه بود و چه اشکالاتی بر آن وارد بود؟

مقدمه: قانون مطبوعات در ایران از سابقه طولانی برخوردار است. اولین قانون مطبوعات ایران در 18 بهمن 1286 ه.ش به تصویب رسید و در سالهای آبان1301، 1331، خرداد1332 و در نهایت در سال 1334 دچار تغییرات، اصلاحات و بازنگری قرار گرفت.پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ابتدا در 20 مرداد 1358 قانون مطبوعات توسط شورای انقلاب تصویب گردید و پس از آن در تاریخ 1364/12/22 در مجلس شورای در زمان ریاست مجلس آقای هاشمی رفسنجانی و پس از آن در مجلس پنجم در تاریخ 69/1/30در زمان ریاست آقای ناطق نوری مورد اصلاح و بازنگری قرار گرفت.
2. از زمان پیدایش روزنامه و مطبوعه در ایران محرم 1253 ه.ق(ماه مه1837)تا کنون چه در دوران حکومت قاجار و چه حکومت پهلوی و چه در نظام جمهوری اسلامی ایران نقش رسانه ها و مطبوعات و تدوین یا اصلاح یا بازنگری مطبوعات همیشه مورد توجه بوده است و همان گونه که مطبوعات از فراز و نشیب در فعالیتهای برخوردار بوده اند در توجه به قانون مطبوعات و آزادی مطبوعات نیز پیرامون افزایش کمی و کیفی مطبوعات بحث های بسیاری مطرح بوده است.
مطبوعات در همه دوران به احزاب و گروه ها و جریان های سیاسی وابسته بوده اند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تحولات آغازین روزهای انقلاب و پیدایش مطبوعات جدید و فضای حاکم پس از انقلاب سبب تصویب قانون مطبوعات توسط شورای انقلاب گردید. پیدایش جنگ و برخی از تحولات داخلی رکود کمی و کیفی مطبوعات را سبب گردید.پس از جنگ و در دوران سازندگی به خصوص وزارت ارشاد آقای خاتمی مطبوعات از کمیت و کیفیت جدیدی برخوردار شدند تکثیر و تکثر مطبوعات و نقش آنها در تحولات سیاسی و اجتماعی جامعه به خصوص پدیده دوم خرداد 76 سبب گردید که مطبوعات به رکن چهارم دموکراسی معرفی گردند.پس از دوم خرداد 76 و پیدایش احزاب، گروهها، جریان های سیاسی رسمی و غیررسمی و افزایش کمی و کیفی مطبوعات و رسانه سبب گردید که مطبوعات به صورت رسمی و غیررسمی به تحولات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی جامعه جهت دهی نمایند و به عنوان مرجع فکری و جهت دهنده این تحولات با توجه به فضای روانی و ژورنالیستی قرار گیرند، جامعه گرفتار التهابات و احساسات مطبوعات و ژورنالیستی ها قرار گرفت.
3. مجلس پنجم و طرح اصلاح قانون مطبوعات مجلس پنجم با توجه به چنین واقعیاتی سعی داشت جریان تند و احساسی و التهابی مطبوعات را کنترل نماید. در چنین فضایی طرح اصلاح قانون مطبوعات توسط مجلس پنجم مطرح گردید. قانون مطبوعات و اصلاح و بازنگری آن که همیشه مورد نقد و چالش موافقان و مخالفان قرار می گرفت این بار نظرات موافق و مخالف بسیاری را برانگیخت.در چنین فضای پر التهابی طرح اصلاح قانون مطبوعات با توجه به حجم مخالفت مطبوعات(که عموما نوخواسته و برخواسته از طیف اصلاح طللبان بودند) مرحله اول طرح(کلیات) در تیر ماه 78 مورد تصویب نمایندگان مجلس قرار گرفت.تصویب کلیات طرح نه تنها از مخالفت ها نکاست بلکه سبب التهابات بیشتری گردید برخی از صاحب نظران التهابات و تحولات تیره ماه 78 و بعد از آن ناشی از تقابل مطبوعات(اصلاح طلب) با مصوبه قانونی طرح اصلاح قانون مطبوعات مجلس پنجم می دانند.
التهابات جامعه (که بیشتر ناشی از فضای ژورنالیستی مطبوعات بود) از یک طرف، فضای انتخاباتی جامعه برای تشکیل مجلس ششم از طرف دیگر، مخالفت قوه مجریه و دولت آقای خاتمی(که برآمده از جریان چپ یا اصلاح طلبان جدید) بود از طرف دیگر.مجلس پنجم در آخرین روزهای کاری پس مدت ها بحث و بررسی و آرای موافقان و مخالفان طرح اصلاح قانون مطبوعات در تاریخ 1379/1/30 را به تصویب رساند.علت تصویب طرح اصلاح قانون مطبوعات در مجلس پنجم چه بوده است؟اصلاح قوانین در جامعه و حاکمیت و حکومت ضرورت و نیاز انکار ناپذیر است، تحولات سیاسی، اجتماعی فرهنگی، نیازها و متقضیات، ضعف و ناکارآمدی و ابهام سبب تغییر و یا اصلاح قوانین می گردد.چنانچه قانون مطبوعات پس از پیروزی انقلاب با تبعیت از اصل فوق در تاریخ های 20 مرداد 1358 و 1364/12/22 تغییر و بازنگری یافت.
مجلس پنجم نیز به دنبال برخی از ضرورت ها و متقضیات و ابهامات همانند:- ابهام در اختیارات هیأت نظارت و هیأت منصفه مطبوعات، ابهام در صلاحیت دادگا ههای محلی، ابهام در جرایم و مجازات ها، ابهام در مسئولیت کیفری نویسندگان مطبوعات و ... .و نیز فضای تحولات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی جامعه و افزایش کمی و کیفی مطبوعات طرح اصلاح قانون مطبوعات را به صورت روال عادی در دستور کار کمیسیون مربوطه و صحن علنی مجلس در شور اول و دوم قرار داد.برخی تغییرات و اصلاح طرح قانون مطبوعات مجلس پنجم عبارت بود از:- حکم انفصال از خدمت موقت یا دائم کسانی که در صدد اعمال فشار بر مطبوعات باشند.- لازم الاتباع بودن مصوبات شورای عالی امنیت ملی برای مطبوعات.- اضافه شدن (انتشار مطلب علیه قانون اساسی) به مصادیق اخلال در مبانی و احکام اسلام.- ممنوعیت استفاده از کمک های خارجی.- جرم بودن واگذاری نشریه به غیر، اعم از قطعی یا شرطی، یا اجاره.- اضافه شدن شرط (پایبندی و التزام عملی به قانون اساسی (برای متقاضی روزنامه .- مسئولیت سایر اشخاص(نویسنده و ...) در ارتکاب جرم مطبوعاتی علاوه بر مدیر مسئول .- تعیین مجازات برای برخی از جرایم مطبوعاتی.- اضافه شدن برخی از اعضاء به هیأت نظارت.و مهمترین بخش آن:- ممنوعیت فعالیت مطبوعاتی هواداران و اعضای گروه های ضد انقلاب و گروه های غیرقانونی و محکومین دادگاه های انقلاب اسلامی بوده است.
4. مجلس ششم و طرح قانون مطبوعاتبا توجه به فضای حاکم بر کشور و نقش مطبوعات و احزاب و رسانه ها در به قدرت رسیدن آقای خاتمی در دوم خرداد 76 به ریاست جمهوری، این جریان نوظهور(اصلاح طلبان) به مطبوعات مدیون و بدهکار بودند و بر این اساس این جریان سعی کرد فرصت های جدیدی در اختیار مطبوعات قرار دهد و وعده آزادی مطبوعات(آزادی مطلق) و حمایت مالی و قانونی پیدا و پنهان از مطبوعات را در دستور خویش قرار داد.تحولاتی همانند حادثه کوی دانشگاه تهران و توقیف نشریات متعدد در اردیبهشت ماه 79 صف بندی ها را بیشتر و حساس تر کرد و وعده انحلال قانون مطبوعات مهمترین شعار جریان اصلاح طلب در انتخابات مجلس ششم شد. و اصلاح طلبان که قوه مجریه و مطبوعات را در اختیار داشتند با استفاده از فضای عاطفی و احساسی و هیجانات جامعه اکثریت مجلس ششم را فتح نمودند.پس از تشکیل مجلس ششم در 7 خرداد 79 و تصویب اعتبارنامه ها و تشکیل کمیسیون ها و تعطیلات تابستانی در روز یکشنبه 16 مرداد 1379 طرح اصلاح قانون مطبوعات به عنوان اولین طرح دو فوریتی مجلس جدید (که تنها سه ماه از تصویب آن توسط مجلس پنجم نمی گذاشت!) در دستور کار مجلس قرار گرفت.قانون مطبوعات و اصلاح و بازنگری آن همیشه التهاباتی را در پی داشت و موافقان و مخالفان بسیاری را بر می انگیخت و حال در چنین فضای بحرانی مجلس ششم قصد اصلاح قانون مطبوعات را داشت در حالی که:
1. مجلس ششم به تازگی تشکیل شده است.
2. بیش از 170 نماینده برای اولین بار وارد مجلس شده اند و تجربه نمایندگی و قانون گذاری نداشته اند.
3. کمتر پیش آمده است که قانونی که در روزهای پایانی یک مجلس تصویب شده است در روزهای آغازین مجلس جدید تغییر یا اصلاح یا ملغی گردد!به طور معمول پس از تصویب یک طرح یا لایحه باید مدتی بگذرد تا نقاط قوت و ضعف و محاسن و معایب آن مشخص شود.موضع گیری و مخالفان طرح در بیرون از مجلس جدی است، از طرفی برخی از مراجع، حوزه های علمیه، متدینین وخانواده های شهدا، برخی از صاحب نظران و کارشناسان نمایندگان، مسئولان اجرایی و فرهنگی گذشته و حتی برخی از نمایندگان مجلس ششم(جریان اقلیت) نیز با آن به مخالفت برخواستند. و تهدید به آستراکسیون (از رسمیت انداختن مجلس، عدم شرکت در جلسه علنی) نمودند.
طرح اصلاح قانون مطبوعات از روی ضرورت و کار کارشناسی نبود بلکه از روی احساسات و مقابله با یک جریان سیاسی بود.گفته می شود پیش نویس طرح اصلاح قانون مطبوعات توسط حزب مشارکت ایران اسلامی تهیه و در 7 جلسه 3 ساعته و در مجموع با 21 ساعت کار کارشناسی! در کمیسیون فرهنگی تصویب و به صحن علنی فرستاده شد! و این طرح با 21 ساعت کار کارشناسی! حیاتی ترین، با اولویت ترین و مهم ترین طرح مجلس ششم نام گرفت!((ر.ک: روزنامه های بیان، حیات نو، بهار و ... در خرداد، تیر و مرداد79))مجلس ششم در حالی طرح دو فوریتی اصلاح قانون مطبوعات را در دستور کار خود قرار داد که 128 طرح و لایحه باقی مانده از مجلس پنجم در نوبت طرح در جلسه علنی قرار داشت! و ... .در چنین فضایی و با توجه به مشکلات فوق الذکر در تاریخ 16 مرداد 79 در آغاز جلسه علنی نامه مقام معظم رهبری خطاب به نمایندگان مجلس به شرح زیر خوانده شد:
بسم الله الرحمن الرحیم
جناب حجه الاسلام و المسلمین آقای کروبی ریاست مجلس شورای اسلامی و حضرات نمایندگان محترم با سلام و تحیات،مطبوعات کشور سازنده افکار عمومی و جهت دهنده همت و اراده مردمند، اگر دشمنان اسلام و انقلاب و نظام اسلامی مطبوعات را در دست بگیرند یا در آن نفوذ کنند خطر بزرگی امنیت، وحدت و ایمان مردم را تهدید خواهد کرد و اینجانب سکوت خود و دیگر دست اندرکاران را در این امر حیاتی جایز نمی دانم.قانون مطبوعات کنونی تا حدودی توانسته است مانع از بروز این آفت بزرگ شود و تفسیر آن و امثال آنچه در کمیسیون مجلس پیش بینی شده مشروع و به مصلحت کشور و نظام نیست. (سید علی خامنه ای).پس از قرائت نامه مقام معظم رهبری طرح اصلاح قانون مطبوعات که به عنوان مهم ترین و حیاتی ترین وعده اصلاح طلبان در مجلس ششم لقب گرفته بود توسط حکم حکومتی مقام معظم رهبری از دستور کار مجلس خارج شد.متن کامل اصلاحیه طرح اصلاح قانون مطبوعات مجلس ششم که با حکم حکومتی مقام معظم رهبری از دستور کار مجلس خارج شد، در اختیار نیست اما گوشه و کنار در مصاحبه ها و مطبوعات و گزارش کمیسیون فرهنگی برخی از اصلاحات قانون مطبوعات مطرح شد که عبارتند از: در این طرح 2 ماده، 9 تبصره و 8 بند از قانون مصوب 1379/1/30 حذف و 6 ماده و 1 تبصره آن اصلاح و یک ماده و 4 تبصره به آن اضافه می شود.((مصاحبه رئیس کمیسیون فرهنگی وقت مجلس، روزنامه حیات نو، 28 تیر 79))که مهمترین تغییرات و اصلاحات پیشنهادی عبارت بودند از:
- حذف (انتشار مطلب علیه قانون اساسی ممنوع است.)- حذف (پایبندی و التزام عملی به قانون اساسی) برای متقاضی روزنامه - حذف (مسئولیت سایر اشخاص و نویسنده در ارتکاب جرم مطبوعاتی)- و ... .- و مهمترین بخش تغییر (ممنوعیت فعالیت مطبوعاتی هواداران و اعضای گروه های ضد انقلاب و ... .) به ممنوعیت فعالیت مطبوعاتی هواداران و اعضای گروه های ضد انقلاب و ... که محکومیت کیفری مؤثر یافته اند یا طبق نظر صریح و مستند وزارت اطلاعات و یا در صورتی که در دادگاه صالح به محرومیت قطعی محکوم شده اند و ... .اگر دقت کنیم در اصلاحیه پیشنهادی مجلس ششم موارد زیر مجاز است:- نوشتن مطلب علیه قانون اساسی - نویسندگان ناشران در نوشتن و انتشار هر چیزی آزادند چون مدیر مسئول، مسئول است نه نویسندگان.- پایبندی و التزام به قانون اساسی لازم نیست.و مهمتر از همه، همه مخالفان نظام چون دارای محکومیت کیفری مؤثر نیستند و یا در وزارت اطلاعات پرونده مستند و صریح ندارند و یا در دادگاه های صالحه محکوم نشدند مجاز به فعالیت های مطبوعاتی هستند!!بد نیست بدانیم که چرا مقام معظم رهبری هشدار می دهند که (برخی از مطبوعات پایگاه دشمن شده اند.)1379/2/1 و چرا (رد پای منافقین را در برخی از مطبوعات می بینم.)1379/2/1
5. حکم حکومتی: در این جا مناسب می دانیم توضیح کوتاهی درباره حکم حکومتی ارائه گردد.در فقه اسلام احکام به احکام فقهی و احکام حکومتی تقسیم می شود در بخش احکام فقهی خود به احکام اولی و ثانوی تقسیم می شوند. حلال و حرام ها و فتوا به صورت عموم حکم اولی است. موضوع حکم بدون هیچ عارضه ای متوجه طبیعت شیء یا فعل مکلف باشد مثل (روزه واجب است.)اما در حکم ثانوی به علت عارضه ای یا ضرورتی یا مصلحتی حکم اولی لحاظ نمی شود به صورت مثال ( روزه واجب است بر مسلمان): حکم اولی و (روزه حرام و باطل است بر بیمار): حکم ثانوی((ناصر مکارم شیرازی، انوارالفقاهه، ج1، ص540))احکام فقهی از نوع اولی و ثانوی در اختیار تمام فقها است.
اما بخش دوم احکام، احکام حکومتی است که عبارت است از فرمان ها، دستورالعمل ها، وضع قوانین و مقررات و دستور اجرای احکام و قوانین شرعی که رهبری مشروع جامعه، با توجه به موقعیت رهبری و با لحاظ مصلحت جامعه صادر می کند.(ر.ک: سیف الله صارمی، احکام حکومتی و مصلحت، ص47، مرکز تحقیقات استراتژیک).)احکام حکومتی مختص به حاکم اسلامی است که به تناسب ضرورت ها و متقضیات صادر می گردد.حکم حکومتی در فقه شیعه در زمان پیامبر(ص) و ائمه(ع) و در زمان غیبت توسط علمای شیعه سابقه دارد و در منابع روایی و متون دینی وجود دارد.
پس از انقلاب اسلامی و تشکیل حکومت اسلامی احکام حکومتی بسیاری توسط امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری بر اساس مصالح و مقتضیات و ضروریات جامعه اسلامی صادر گردیده است. یکی از احکام حکومتی که توسط مقام معظم رهبری صادر گردید، خروج طرح اصلاحیه قانون مطبوعات از دستور کار مجلس بود. قانون حاکم در عرصه مطبوعات در حال کنونی همان قانون مصوب 1379/1/30 مجلس پنجم شورای اسلامی است.نتیجه گیری و جمع بندی:از مجموع مباحث گذشته برآمد که:
1. قانون مطبوعات و اصلاح و تغییر و بازنگری آن همیشه با موافقان و مخالفان جدی مواجه است.
2. فضای تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی پس از دوم خرداد 76، عاطفی، احساسی، هیجانی و التهاب آور بود و طرح و لوایح متأثر از چنین التهابی بوده است.
3. مطبوعات و رسانه ها نقش اساسی را در جهت دهی افکار عمومی به عهده دارند همه احزاب، جریان ها و گروه ها سعی دارند از فضای مطبوعات بیشترین استفاده را نمایند. دشمن نیز سعی می کند در فضای تکثیر و تکثر مطبوعات حضور یابد و از این فضا استفاده نماید.
4. به طور قطع در عرصه تهاجم فرهنگی، مهم ترین ابزار و وسیله تهاجم، رسانه ها و مطبوعات هستند، برخی قصد کرده بودند که رکن چهارم دموکراسی(مطبوعات) را پایگاه دشمن و نقطه اضمحلال فرهنگ و نظام اسلامی قرار دهند.
ترویج ابتذال و اباحه گری، تهاجم به دین، فقه، احکام شریعت و مقدسات دینی از جمله اهداف نفوذی در عرصه مطبوعات کشور است.مقام معظم رهبری برخی از مطبوعات را پایگاه دشمن نامیدند.(بعضی از مطبوعات پایگاه دشمن شده اند ... من مایل نبودم با این حرارت و تفصیل درباره برخی از مطبوعات حرف بزنم اما ناگزیر شدم). 1379/2/1(رد پای منافقین را در برخی از مطبوعات می بینم، مشکل با نصحیت حل نمی شود.1379/2/1
چنانچه از نامه مقام معظم رهبری بر می آید(و نیز از فضای حاکم بر رسانه های بیگانه و برخی از موافقین طرح اصلاح مطبوعات بر می آمد) احتمال نفوذ دشمن در مطبوعات و در دست گرفتن این ابزار مهم و در اختیار گرفتن فضای رسانه ایی و اطلاع رسانی بر شدت تهاجم فرهنگی می افزود.در طرح اصلاح قانون مطبوعات، برگشت روزنامه نگاران معاند و معارض قبل از انقلاب، ضد انقلاب و ... به عرصه رسانی تهدید جدی برای نظام اسلامی محسوب می شد.در پیام رهبر معظم انقلاب در افتتاح مجلس ششم آمده است.این بار نیز چون بیشتر دوره های گذشته، مجلس شورای اسلامی با اکثریتی همدل و هماهنگ با رئیس دولت آغاز می شود ... پس نخستین هدف برای نمایندگان این باشد که در قلمرو قانونگذاری، به گشودن گره ها و از میان برداشتن مشکلات زندگی مردم همت گمارند ... . مسأله اشتغال، مسأله ارزشی پول ملی، مسأله امنیت، مسأله گرانی و مسائل چند دیگری هست که برای پرداختن به آن از همه فرصت ها باید بهره جست ... . ((6خرداد 79))آیا طرح اصلاح قانون مطبوعات در اولویت مشکلات مردم بود!!یا بیش از 128 طرح و لایحه باقی مانده از مجلس پنجم که در نوبت بررسی قرار گرفتند. برخی از کارشناسان سیاسی معتقدند طرح اصلاح قانون مطبوعات در آغاز مجلس ششم یک استخاره و خودکشی سیاسی برای جریان منسوب به اصلاح طلبان بود.
چنانچه تحولات و حوادث و جریان های سال های بعدی این نظریه را قوت بخشید.نتیجه گیری نهایی اینکه: برخوردهای سیاسی و احساسی، شتابزدگی، فضای احساسی و روانی، انتقام گیری از مجلس پنجم و جریان منسوب به راست، مقابله با توقیف مطبوعات، مقابله با دستگاه قضایی از طرف جریان منسوب به اصلاح طلبان و مجلس ششم از یک طرف و احتمال حضور دشمن و ستون پنجم دشمن در مطبوعات، نوعی هرج و مرج و بی قانونی در عرصه مطبوعات، نارضایتی مراجع، حوزه های علمیه، متدینین، برخی از مسئولان و نمایندگان و کارشناسان از طرف دیگر و در نهایت وقتی هشدارهای متعدد رهبری و برخی از مراجع و کارشناسان درباره وضعیت مطبوعات مؤثر واقع نشد و نیز مجلس ششم بر اصلاح قانون مطبوعات اصرار ورزید، رهبری معظم انقلاب در یک حکم حکومتی خویش خواستار خروج طرح از دستور کار مجلس گردید.منابع - مجموعه بیانات مقام معظم رهبری درباره تهاجم فرهنگی، رسانه ها و مطبوعات- مجموعه قوانین مصوب درباره مطبوعات در روزنامه های رسمی کشور - مطبوعات در عصر خاتمی، عبدالله غلامرضا کاشی، مؤسسه انتشارات سلک، 1379- پایان داستان غم انگیز(دفتر اول و دوم) حمید رسایی، انتشارات وثوق، چاپ اول 1379. (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد رهبری، کد: 6/100100983)





مسئله مرتبط یافت نشد
1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین