از نظر قانون اساسی و آیین نامه داخلی مجلس خبرگان، نمایندگان این مجلس چه شرایطی داشته و چگونه انتخاب می شوند؟

طبق اصل یکصدوهشتم قانون اساسی، قوانین مربوط به شرایط خبرگان و چگونگی انتخاب آنان را در اولین دوره آن، توسط شورای نگهبان معلوم می شود؛ بدین صورت که با اکثریت آرای آنان تدوین و آن گاه به تصویب نهایی رهبر انقلاب برسد. از آن پس و برای تشکیل دوره های بعدی مجلس خبرگان، هر گونه تغییر و تجدیدنظر در این قوانین و تصویب سایر مقررات مربوط به وظایف خبرگان، در صلاحیت خودِ مجلس خبرگان است1. بر این اساس قانون نحوه تشکیل مجلس خبرگان در تاریخ 10/7/1359 تدوین و تنظیم و برای تصویب تقدیم امام خمینی رحمه الله شده است که برخی از مواد این قانون بعداً در مجلس خبرگان مورد اصلاح قرار گرفته است.
الف. شرایط نمایندگان خبرگان
به موجب ماده 3 از فصل دوم آیین نامه داخلی، خبرگان منتخب مردم باید دارای شرایط زیر باشند:
الف. اشتهار به دیانت و وثوق و شایستگی اخلاقی.
ب. اجتهاد در حدی که قدرت استنباط بعضی مسائل فقهی را داشته باشد و بتواند ولی فقیه واجد شرایط رهبری را تشخیص دهد.
ج. بینش سیاسی و اجتماعی و آشنایی با مسائل روز داشته باشد.
د. معتقد بودن به نظام جمهوری اسلامی ایران.
ه. نداشتن سوابق سوء سیاسی و اجتماعی.
مطابق این قانون، (ضرورت ندارد که نمایندگان، ساکن و یا متولّد حوزه انتخابیه خود باشند)2. تبصره یکم ماده سوم قانون انتخابات مجلس خبرگان نیز، (مرجع تشخیص دارا بودن شرایط مورد نظر را فقهای شورای نگهبان) دانسته است. بر این اساس، فقهای مزبور، برای کسانی که اجتهادشان محرز نیست، اقدام به برگزاری امتحان می کنند و شرایط دیگر را با تحقیق و تفحص احراز می نمایند. مطابق تبصره دوم ماده 3، کسانی را که رهبر صریحاً و یا ضمناً، اجتهاد آنان را تأیید کرده باشد، از نظر علمی، نیاز به تشخیص فقهای شورای نگهبان نخواهند داشت3.
ب. کیفیت انتخاب
فصل پنجم این آیین نامه نیز درباره چگونگی انتخاب اعضا چنین می گوید: اعضای خبرگان برای یک دورة هشت ساله (ماده 4 ) و با اکثریت نسبی رأی شرکت کنندگان (ماده 8 ) انتخاب می شوند که رأی گیری به صورت مخفی و به طور مستقیم انجام می شود. (ماده 6 ) اخذ آرا در سراسر کشور، در یک روز صورت می گیرد4. (ماده 7 ) مجری انتخابات مجلس خبرگان، وزرات کشور است. آیین نامه اجرایی انتخابات، به پیشنهاد وزارت کشور به تصویب شورای نگهبان خواهد رسید. (ماده 9 ) فصل اول آیین نامه داخلی مجلس خبرگان نیز در 2 ماده، درباره تعداد خبرگان، چنین می گوید:
ماده 1. عدّه نمایندگان مجلس خبرگان در هر استان، همان عدد دوره اول خواهد بود. (تعداد نمایندگان دوره اول، 83 نفر بوده است ).
ماده 2. استان هایی که جدیداً تشکیل شده یا می شود، با رعایت ماده اول، تعداد خبرگان به نسبت جمعیت هر استان، بین استان های جدید تقسیم می شود. و از تاریخ آمارگیری سال 1365 به ازای هر یک میلیون نفری که به جمعیت هر استان اضافه شود، یک نماینده دیگر به نمایندگان آن استان افزوده خواهد شد5.
پی نوشت:
1. متن اصل یکصدوهشتم چنین است: (قانون مربوط به تعداد و شرایط خبرگان، کیفیت انتخاب آن ها و آیین نامه داخلی جلسه های آنان، برای نخستین دوره باید به وسیله فقهای اولین شورای نگهبان تهیه و با اکثریت آرای آنان تصویب شودو به تصویب نهایی رهبر انقلاب برسد. از آن پس، هر گونه تغییر و تجدید نظر در این قانون و تصویب سایر مقررات مربوط به وظایف خبرگان در صلاحیت خود آنان است).
2. آشنایی با مجلس خبرگان، پیشین، ص 41.
3. همان.
4. تبصره 1: چنان چه در مواردی انتخابات، به سبب وجود مانع صورت نگیرد، پس از رفع مانع، بلافاصله باید برگزار شود.
تبصره 2: چنان چه در استانی، امکان شرکت دو سوم مردم در انتخابات وجود داشت، باید برگزار شود.
تبصره 3: در صورتی که تعداد آرای دو یا چند نفر، مساوی باشد و به همه آنان نیاز نباشد، نماینده یا نمایندگان مورد لزوم، با قرعه معیّن می شود.
5. پرسش ها و پاسخ هایی درباره مجلس خبرگان رهبری، پیشین.
منبع: www.porseman.org