توحید
توحید معاد نبوت عدل (شیعه) • 
آیا ثنویت زرتشتی بهتر از توحید نیست؛ زیرا دیگر مسئولیت بدی‌ها به گردن خدا نمی‌افتد؟
آیا ثنویت زرتشتی بهتر از توحید نیست؛ زیرا دیگر مسئولیت بدی‌ها به گردن خدا نمی‌افتد؟ این گمان که شرک و دوگانه انگاریِ بنیاد آفرینش سبب تنزیه خدا؛ و توحید موجب انتساب بدی‌ها به خداوند است از چند سو مخدوش است. پیش از بیان اشکالات انگاره فوق توجه به این نکته بایسته است که ثنویت زرتشتی به گونه‌های مختلفی تقریرپذیر است و هر یک از جهاتی آسیب‌مند می‌باشد: یک. تنها یک وجود واجب هست که از آن به اهورامزدا تعبیر می‌شود. او خدای واحد و فوق پروردگاران نور و روشنایی است. در رتبه؛ یعنی، خرد مقدس یا خالق و پروردگار فروتر از او سپنت مئنیو روشنایی و در برابر وی انگره مئنیو، یعنی خرد خبیث یا اهریمن قرار دارد که خالق و پروردگار ظلمت و بدی‌هاست. این پنداره و دیگر تقریرهای دوگانه انگاری اشکالاتی دارد که به برخی از آنها اشاره می‌شود: در این گمانه ثنویت به تثلیث کشیده شده و سه منشأ آفرینش برای جهان لحاظ شده جهت آگاهی بیشتر پیرامون تثلیث زرتشتی بنگرید : رسول رضوی، بازکاوی تاریخ و آموزه‌های آیین زرتشت، ماهنامه معارف، ش 49، ص 20. است: اهورامزدا، سپنت مئنیو و انگره مئنیو. دو. مسئولیت بدی‌ها و ظلمت‌ها در این انگاره نیز بر عهده اهورامزدا خواهد بود؛ زیرا: 2-1. اگر او نمی‌دانست که که اهریمن بدآفرینی میکند و اکنون نیز قادر به جلوگیری از او نیست، پس خدایی جاهل و عاجز و محدود است و این ویژگی‌ها با وجوب وجود و خدایی سازگاری ندارد؛ زیرا براساس ادله قاطع عقلی واجب الوجود کمال مطلق‌جهت آگاهی بیشتر بنگرید : حمیدرضا شاکرین، براهین اثبات وجود خدا در نقدی بر شبهات جان هاسپرز، ص 197-194، تهران، مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، چاپ اول، 1385. و عین همه کمالات وجودی است. 2-2. اگر او می‌دانست که اهریمن بدآفرینی میکند، و اکنون می‌تواند او را از بدی باز دارد ولی بدون هیچ دلیل و حکمتی او را آفرید و اکنون نیز مانع او نمی‌شود؛ پس از طرفی مسئولیت بدکرداری او را بر عهده دارد و از دیگر سو خلقت و سکوت غیرحکیمانه او مغایر با وجوب وجود و خداوندی است؛ چرا که واجب دارای حکمت مطلق است و محال است که فعل او فاقد حکمت باشد. 2-3. اگر او از بد آفرینی اهریمن آگاه بود، اکنون نیز قادر به جلوگیری از او هست، ولی براساس حکمت‌هایی که چه بسا بر ما مخفی است او را آفریده و به او آزادی داده است و هر گاه حکمتش اقتضاء کند او را محدود خواهد ساخت؛ در این صورت به همان نتیجه‌ای رسیده‌ایم که آیین توحید رسیده است و امتیازی برای این نظریه در مقابل توحید باوری وجود ندارد، بلکه به تقریری - اما ناقص - از نظریه توحید تبدیل خواهد شد. سه. اگر اهریمن نه آفریده مستقیم اهورامزدا؛ بلکه آفریده خرد مقدس باشد، در این صورت نیز همه فروض سه گانه بالا (2-1، 2-2، 2-3) راه می‌یابد و مسئولیت هر آنچه به اهریمن نسبت داده شده هم بر عهده خرد مقدس و هم بر دوش اهورامزدا خواهد بود. چهار. اگر اهریمن نه آفریده خرد مقدس و نه اهورامزدا باشد؛ در این صورت او واجب الوجود خواهد بود و تعدد واجب محال است.بنگرید : همان جا. پنج. حل مسأله شرور از طریق دوگانه انگاری راه به جایی نمی‌برد؛ بلکه گستره نفوذ و قدرت الهی را محدود می‌سازد و به عبارت دیگر خدا را در بخشی از هستی از خدایی عزل میکند و به تعبیر استاد مطهری برای اصلاح ابروی خدا چشمش را نابینا می‌کندب. خدای محدود اشکالات متعددی دارد، در این باره بنگرید : اچ.پی.آون، دیدگاه‌ها درباره خدا، ترجمه حمید بخشنده، ص 133 و 134، نشر اشراق (دانشگاه قم)، چاپ اول، 1380. و اصل وحدت و یکپارچگی و انسجام نظام هستی را نیز مخدوش می‌سازد. بنگرید : VHuw Parry می‌نویسد: (ذکر این که خدا سلول‌های سالم و طبیعی را به وجود آورد، اما نه سلول‌های سرطانی را؛ این که او به بخش‌هایی از پوسته زمین که در زلزله فوران نمی‌کنند، نظم بخشید، اما نه هاو پاری اوئن آنها که در زلزله فوران می‌کنند؛ ذکر این که او هوا و فرایندهای کشاورزی را هدایت میکند در آن هنگام که به قحطی منتهی نمی‌شود، اما نه در آن هنگام که به قحطی می‌انجامد. ایجاد تفکیک‌هایی از این نوع به معنای نفی کل اندیشه وحدت طبیعت است که همه پژوهش‌های علمی مبتنی بر آن است). اج.پی.آون. دیدگاه‌ها درباره خدا، ترجمه : حمید بخشنده، ص 133 و 134، اشراق (دانشگاه قم)، اول، 1380. افزون بر آن امروزه فواید مهمی برای برخی از حشراتی که در نگرش زرتشتی شرّ مطلق شناخته می‌شوند شناسایی شده است. برخی از پشه‌ها در دنیای امروز برای مبارزه با آفات گیاهی، برخی برای و واکسیناسیون و برخی به عنوان پلیس قضایی و کشف DNA شناسایی افراد مجهول‌الهویه در جرم‌شناسی به کار می‌آیند. لاجرم برای حل مسأله شر باید تحلیل فلسفی درستی از آن داشت. اشکال نگرش زرتشتی نگاه کاملاً عامیانه و ابتدایی به مسأله شر و ناتوانی از تحلیل درست مسأله است. جهت آگاهی بیشتر نگا : شهید مطهری، عدل الهی (مسأله شرور) قم، صدرا. (ادیان و مذاهب، حمید رضا شاکرین، کد: 13/500012)
آیا ثنویت زرتشتی بهتر از توحید نیست؛ زیرا دیگر مسئولیت بدی‌ها به گردن خدا نمی‌افتد؟ این گمان که شرک و دوگانه انگاریِ بنیاد آفرینش سبب تنزیه خدا؛ و توحید موجب انتساب بدی‌ها به خداوند است از چند سو مخدوش است. پیش از بیان اشکالات انگاره فوق توجه به این نکته بایسته است که ثنویت زرتشتی به گونه‌های مختلفی تقریرپذیر است و هر یک از جهاتی آسیب‌مند می‌باشد: یک. تنها یک وجود واجب هست که از آن به اهورامزدا تعبیر می‌شود. او خدای واحد و فوق پروردگاران نور و روشنایی است. در رتبه؛ یعنی، خرد مقدس یا خالق و پروردگار فروتر از او سپنت مئنیو روشنایی و در برابر وی انگره مئنیو، یعنی خرد خبیث یا اهریمن قرار دارد که خالق و پروردگار ظلمت و بدی‌هاست. این پنداره و دیگر تقریرهای دوگانه انگاری اشکالاتی دارد که به برخی از آنها اشاره می‌شود: در این گمانه ثنویت به تثلیث کشیده شده و سه منشأ آفرینش برای جهان لحاظ شده جهت آگاهی بیشتر پیرامون تثلیث زرتشتی بنگرید : رسول رضوی، بازکاوی تاریخ و آموزه‌های آیین زرتشت، ماهنامه معارف، ش 49، ص 20. است: اهورامزدا، سپنت مئنیو و انگره مئنیو. دو. مسئولیت بدی‌ها و ظلمت‌ها در این انگاره نیز بر عهده اهورامزدا خواهد بود؛ زیرا: 2-1. اگر او نمی‌دانست که که اهریمن بدآفرینی میکند و اکنون نیز قادر به جلوگیری از او نیست، پس خدایی جاهل و عاجز و محدود است و این ویژگی‌ها با وجوب وجود و خدایی سازگاری ندارد؛ زیرا براساس ادله قاطع عقلی واجب الوجود کمال مطلق‌جهت آگاهی بیشتر بنگرید : حمیدرضا شاکرین، براهین اثبات وجود خدا در نقدی بر شبهات جان هاسپرز، ص 197-194، تهران، مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، چاپ اول، 1385. و عین همه کمالات وجودی است. 2-2. اگر او می‌دانست که اهریمن بدآفرینی میکند، و اکنون می‌تواند او را از بدی باز دارد ولی بدون هیچ دلیل و حکمتی او را آفرید و اکنون نیز مانع او نمی‌شود؛ پس از طرفی مسئولیت بدکرداری او را بر عهده دارد و از دیگر سو خلقت و سکوت غیرحکیمانه او مغایر با وجوب وجود و خداوندی است؛ چرا که واجب دارای حکمت مطلق است و محال است که فعل او فاقد حکمت باشد. 2-3. اگر او از بد آفرینی اهریمن آگاه بود، اکنون نیز قادر به جلوگیری از او هست، ولی براساس حکمت‌هایی که چه بسا بر ما مخفی است او را آفریده و به او آزادی داده است و هر گاه حکمتش اقتضاء کند او را محدود خواهد ساخت؛ در این صورت به همان نتیجه‌ای رسیده‌ایم که آیین توحید رسیده است و امتیازی برای این نظریه در مقابل توحید باوری وجود ندارد، بلکه به تقریری - اما ناقص - از نظریه توحید تبدیل خواهد شد. سه. اگر اهریمن نه آفریده مستقیم اهورامزدا؛ بلکه آفریده خرد مقدس باشد، در این صورت نیز همه فروض سه گانه بالا (2-1، 2-2، 2-3) راه می‌یابد و مسئولیت هر آنچه به اهریمن نسبت داده شده هم بر عهده خرد مقدس و هم بر دوش اهورامزدا خواهد بود. چهار. اگر اهریمن نه آفریده خرد مقدس و نه اهورامزدا باشد؛ در این صورت او واجب الوجود خواهد بود و تعدد واجب محال است.بنگرید : همان جا. پنج. حل مسأله شرور از طریق دوگانه انگاری راه به جایی نمی‌برد؛ بلکه گستره نفوذ و قدرت الهی را محدود می‌سازد و به عبارت دیگر خدا را در بخشی از هستی از خدایی عزل میکند و به تعبیر استاد مطهری برای اصلاح ابروی خدا چشمش را نابینا می‌کندب. خدای محدود اشکالات متعددی دارد، در این باره بنگرید : اچ.پی.آون، دیدگاه‌ها درباره خدا، ترجمه حمید بخشنده، ص 133 و 134، نشر اشراق (دانشگاه قم)، چاپ اول، 1380. و اصل وحدت و یکپارچگی و انسجام نظام هستی را نیز مخدوش می‌سازد. بنگرید : VHuw Parry می‌نویسد: (ذکر این که خدا سلول‌های سالم و طبیعی را به وجود آورد، اما نه سلول‌های سرطانی را؛ این که او به بخش‌هایی از پوسته زمین که در زلزله فوران نمی‌کنند، نظم بخشید، اما نه هاو پاری اوئن آنها که در زلزله فوران می‌کنند؛ ذکر این که او هوا و فرایندهای کشاورزی را هدایت میکند در آن هنگام که به قحطی منتهی نمی‌شود، اما نه در آن هنگام که به قحطی می‌انجامد. ایجاد تفکیک‌هایی از این نوع به معنای نفی کل اندیشه وحدت طبیعت است که همه پژوهش‌های علمی مبتنی بر آن است). اج.پی.آون. دیدگاه‌ها درباره خدا، ترجمه : حمید بخشنده، ص 133 و 134، اشراق (دانشگاه قم)، اول، 1380. افزون بر آن امروزه فواید مهمی برای برخی از حشراتی که در نگرش زرتشتی شرّ مطلق شناخته می‌شوند شناسایی شده است. برخی از پشه‌ها در دنیای امروز برای مبارزه با آفات گیاهی، برخی برای و واکسیناسیون و برخی به عنوان پلیس قضایی و کشف DNA شناسایی افراد مجهول‌الهویه در جرم‌شناسی به کار می‌آیند. لاجرم برای حل مسأله شر باید تحلیل فلسفی درستی از آن داشت. اشکال نگرش زرتشتی نگاه کاملاً عامیانه و ابتدایی به مسأله شر و ناتوانی از تحلیل درست مسأله است. جهت آگاهی بیشتر نگا : شهید مطهری، عدل الهی (مسأله شرور) قم، صدرا. (ادیان و مذاهب، حمید رضا شاکرین، کد: 13/500012)
پاسخ:
آیا ثنویت زرتشتی بهتر از توحید نیست؛ زیرا دیگر مسئولیت بدی‌ها به گردن خدا نمی‌افتد؟
این گمان که شرک و دوگانه انگاریِ بنیاد آفرینش سبب تنزیه خدا؛ و توحید موجب انتساب بدی‌ها به خداوند است از چند سو مخدوش است. پیش از بیان اشکالات انگاره فوق توجه به این نکته بایسته است که ثنویت زرتشتی به گونه‌های مختلفی تقریرپذیر است و هر یک از جهاتی آسیب‌مند می‌باشد:
یک. تنها یک وجود واجب هست که از آن به اهورامزدا تعبیر می‌شود. او خدای واحد و فوق پروردگاران نور و روشنایی است. در رتبه؛ یعنی، خرد مقدس یا خالق و پروردگار فروتر از او سپنت مئنیو روشنایی و در برابر وی انگره مئنیو، یعنی خرد خبیث یا اهریمن قرار دارد که خالق و پروردگار ظلمت و بدی‌هاست. این پنداره و دیگر تقریرهای دوگانه انگاری اشکالاتی دارد که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
در این گمانه ثنویت به تثلیث کشیده شده و سه منشأ آفرینش برای جهان لحاظ شده جهت آگاهی بیشتر پیرامون تثلیث زرتشتی بنگرید : رسول رضوی، بازکاوی تاریخ و آموزه‌های آیین زرتشت، ماهنامه معارف، ش 49، ص 20. است: اهورامزدا، سپنت مئنیو و انگره مئنیو.
دو. مسئولیت بدی‌ها و ظلمت‌ها در این انگاره نیز بر عهده اهورامزدا خواهد بود؛ زیرا:
2-1. اگر او نمی‌دانست که که اهریمن بدآفرینی میکند و اکنون نیز قادر به جلوگیری از او نیست، پس خدایی جاهل و عاجز و محدود است و این ویژگی‌ها با وجوب وجود و خدایی سازگاری ندارد؛ زیرا براساس ادله قاطع عقلی واجب الوجود کمال مطلق‌جهت آگاهی بیشتر بنگرید : حمیدرضا شاکرین، براهین اثبات وجود خدا در نقدی بر شبهات جان هاسپرز، ص 197-194، تهران، مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، چاپ اول، 1385. و عین همه کمالات وجودی است.
2-2. اگر او می‌دانست که اهریمن بدآفرینی میکند، و اکنون می‌تواند او را از بدی باز دارد ولی بدون هیچ دلیل و حکمتی او را آفرید و اکنون نیز مانع او نمی‌شود؛ پس از طرفی مسئولیت بدکرداری او را بر عهده دارد و از دیگر سو خلقت و سکوت غیرحکیمانه او مغایر با وجوب وجود و خداوندی است؛ چرا که واجب دارای حکمت مطلق است و محال است که فعل او فاقد حکمت باشد.
2-3. اگر او از بد آفرینی اهریمن آگاه بود، اکنون نیز قادر به جلوگیری از او هست، ولی براساس حکمت‌هایی که چه بسا بر ما مخفی است او را آفریده و به او آزادی داده است و هر گاه حکمتش اقتضاء کند او را محدود خواهد ساخت؛ در این صورت به همان نتیجه‌ای رسیده‌ایم که آیین توحید رسیده است و امتیازی برای این نظریه در مقابل توحید باوری وجود ندارد، بلکه به تقریری - اما ناقص - از نظریه توحید تبدیل خواهد شد.
سه. اگر اهریمن نه آفریده مستقیم اهورامزدا؛ بلکه آفریده خرد مقدس باشد، در این صورت نیز همه فروض سه گانه بالا (2-1، 2-2، 2-3) راه می‌یابد و مسئولیت هر آنچه به اهریمن نسبت داده شده هم بر عهده خرد مقدس و هم بر دوش اهورامزدا خواهد بود.
چهار. اگر اهریمن نه آفریده خرد مقدس و نه اهورامزدا باشد؛ در این صورت او واجب الوجود خواهد بود و تعدد واجب محال است.بنگرید : همان جا.
پنج. حل مسأله شرور از طریق دوگانه انگاری راه به جایی نمی‌برد؛ بلکه گستره نفوذ و قدرت الهی را محدود می‌سازد و به عبارت دیگر خدا را در بخشی از هستی از خدایی عزل میکند و به تعبیر استاد مطهری برای اصلاح ابروی خدا چشمش را نابینا می‌کندب. خدای محدود اشکالات متعددی دارد، در این باره بنگرید : اچ.پی.آون، دیدگاه‌ها درباره خدا، ترجمه حمید بخشنده، ص 133 و 134، نشر اشراق (دانشگاه قم)، چاپ اول، 1380.
و اصل وحدت و یکپارچگی و انسجام نظام هستی را نیز مخدوش می‌سازد.
بنگرید :
VHuw Parry می‌نویسد: (ذکر این که خدا سلول‌های سالم و طبیعی را به وجود آورد، اما نه سلول‌های سرطانی را؛ این که او به بخش‌هایی از پوسته زمین که در زلزله فوران نمی‌کنند، نظم بخشید، اما نه هاو پاری اوئن آنها که در زلزله فوران می‌کنند؛ ذکر این که او هوا و فرایندهای کشاورزی را هدایت میکند در آن هنگام که به قحطی منتهی نمی‌شود، اما نه در آن هنگام که به قحطی می‌انجامد.
ایجاد تفکیک‌هایی از این نوع به معنای نفی کل اندیشه وحدت طبیعت است که همه پژوهش‌های علمی مبتنی بر آن است). اج.پی.آون. دیدگاه‌ها درباره خدا، ترجمه : حمید بخشنده، ص 133 و 134، اشراق (دانشگاه قم)، اول، 1380.
افزون بر آن امروزه فواید مهمی برای برخی از حشراتی که در نگرش زرتشتی شرّ مطلق شناخته می‌شوند شناسایی شده است. برخی از پشه‌ها در دنیای امروز برای مبارزه با آفات گیاهی، برخی برای و واکسیناسیون و برخی به عنوان پلیس قضایی و کشف DNA شناسایی افراد مجهول‌الهویه در جرم‌شناسی به کار می‌آیند. لاجرم برای حل مسأله شر باید تحلیل فلسفی درستی از آن داشت. اشکال نگرش زرتشتی نگاه کاملاً عامیانه و ابتدایی به مسأله شر و ناتوانی از تحلیل درست مسأله است. جهت آگاهی بیشتر نگا : شهید مطهری، عدل الهی (مسأله شرور) قم، صدرا. (ادیان و مذاهب، حمید رضا شاکرین، کد: 13/500012)
- [سایر] آیا منشا تمام خوبی‌ها و بدی‌ها خداوند است؟
- [سایر] وهابیت در مورد خدا و توحید چه عقایدی دارند؟
- [سایر] وهابیت در مورد توحید و خدا چه نظری دارد؟
- [سایر] وظیفه و مسئولیت کسانی که دستورات خدا را می‌دانند، چیست؟
- [سایر] وظیفه و مسئولیت کسانی که دستورات خدا را می‌دانند، چیست؟
- [سایر] دلیل توحید ذاتی و نبود هر گونه شریک برای خدا چیست؟
- [سایر] سوالی تاریخی دینی دارم، آیا دین زرتشتی دین الهی است؟ این که زمانی برای ما اتفاق ناگواری می افتد از خواست خدا بوده؟
- [آیت الله بهجت] انداختن گردن بند به گردن که به نام های خداوند و یا معصومین منقّش است، چه حکمی دارد؟
- [سایر] خدا اگر انسان را نمیآفرید گناه نمیکرد. پس گناه انسان به گردن خداست؟
- [سایر] طبق این روایت که زنی پیش پیامبر رفت و گفت خوابم را برای کسی گفتم و او گفت شوهرت میمیرد و پیامبر گفت که همان می‌شود که او گفته است، آن فرد چه گناهی داشته است؟ شاید فرصت توبه از او گرفته شد؟ و مگر در آیهای از قرآن نیامده که تا خدا نخواهد هیچ اتفاقی نمی‌افتد؟
- [آیت الله نوری همدانی] کافر ، یعنی کسی که منکر خدا است یا برای خدا شریک قرار می دهد یا رسالت حضرت خاتم الانبیاء ، محمّد بن عبدالله (صلی الله علیه و آله ) را قبول ندارد مگر اهل کتاب که درآخر مساله ذکر می‌شود و هخمچنین است اگر در یکی از اینها شک داشته باشد و نیز کسی که ضروری دین ، یعنی چیزی را که مسلمانان جزء دین اسلام می دانند منکر شود ، چنانچه بداند آن چیز ضروری دین است و انکار آن چیزبرگردد به انکار خدا ، یا توحید ، یا نبوت ، نجس می باشد و اگر ضروری دین بودن آن را نداند ، به طوری که انکار آن به انکار خدا یا توحید یا نبوت برنگردد ، بهتر آن است که از او اجتناب کنند . کفاری که مانند یهود و نصاری اهل کتاب می باشند و تا هنگامی که علم به ملاقات بدن آنها با یکی از نجاسات که ذکر شد و می شود حاصل نشده است ، اجتناب لازم نیست .
- [آیت الله بروجردی] آشامیدن شراب حرام و در بعضی از اخبار بزرگترین گناه شمرده شده است و اگر کسی آن را حلال بداند کافر است.از حضرت امام جعفر صادق عَلَیْهِ السَّلَام روایت شده است که فرمودند:شراب ریشه بدی‌ها و منشأ گناهان است و کسی که شراب میخورد، عقل خود را از دست می‌دهد و در آن موقع خدا را نمیشناسد و از هیچ گناهی باک ندارد و احترام هیچ کس را نگه نمیدارد و حق خویشان نزدیک را رعایت نمی‌کند و از زشتیهای آشکار رو نمیگرداند و روح ایمان و خدا شناسی از بدن او بیرون می‌رود و روح ناقص خبیثی که از رحمت خدا دور است در او میماند و خدا و فرشتگان و پیغمبران و مؤمنین او را لعنت می‌کنند و تا چهل روز نماز او قبول نمی‌شود و روز قیامت روی او سیاه است و زبان از دهانش بیرون میآید و آب دهان او به سینهاش میریزد و فریاد تشنگی او بلند است.
- [آیت الله مظاهری] کافر (کسی که منکر خدا یا معاد است، یا برای خدا شریک قرار می‌دهد، یا پیامبری حضرت خاتم الانبیا محمد بن عبداللَّه صلی الله علیه وآله وسلم را قبول ندارد، یا در یکی از اینها شک داشته باشد، یا ضروری دین یعنی چیزی را که مثل نماز و روزه مسلمانان جزو دین اسلام می‌دانند منکر شود، در صورتی که بداند انکار آن چیز به انکار خدا یا توحید یا نبوت برمی‌گردد) احکام مسلمانان را ندارد، مثلاً نمی‌تواند زن مسلمان بگیرد، و نباید در قبرستان مسلمانان دفن شود.
- [امام خمینی] کافر یعنی کسی که منکر خدا است، یا برای خدا شریک قرار می دهد، یا پیغمبری حضرت خاتم الانبیا محمد ابن عبدالله صلی الله علیه و آله و سلم را قبول ندارد، نجس است، و همچنین است اگر در یکی از اینها شک داشته باشد. و نیز کسی که ضروری دین یعنی چیزی را که مثل نماز و روزه، مسلمانان جزو دین اسلام می دانند منکر شود، چنانچه بداند آن چیز ضروری دین است و انکار آن چیز برگردد به انکار خدا یا توحید یا نبوت، نجس می باشد. و اگر نداند، احتیاطا بایداز او اجتناب کرد، گرچه لازم نیست.
- [آیت الله اردبیلی] کافر (یعنی کسی که منکر خدا است و یا برای خدا شریک قرار می‌دهد یا پیامبری حضرت خاتم الانبیاء محمد بن عبداللّه صلیاللهعلیهوآلهوسلم را قبول ندارد و همچنین کسی که در یکی از اینها شک داشته باشد) نجس است ولی بنابر اقوی اهل کتاب (یهودیان، مسیحیان و زرتشتیان) پاک هستند؛ و کسی که ضروری دین (یعنی چیزی مثل نماز و روزه که مسلمانان جزء دین اسلام می‌دانند) را منکر شود، چنانچه بداند آن چیز ضروری دین است و انکار آن چیز به انکار خدا، توحید یا نبوت بازگشت داشته باشد، کافر ونجس می‌باشد و در غیر این صورت نجس نیست.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه گروهی از مسلمانان بر ضد گروه دیگری تجاوز کنند باید جلو متجاوز را گرفت تا به حکم خدا گردن نهد و اگر مسلمانان در این میان غنائمی به دست آورند نمی توانند آن را ملک خود سازند، بلکه باید نگهداری کنند و بموقع به آنها بازگردانند، مگر چیزهایی که اگر در دست آنها باشد منشأ فساد و ادامه تجاوز می شود که با اجازه حاکم شرع از آن استفاده صحیح می شود.
- [آیت الله اردبیلی] آشامیدن شراب، حرام و در بعضی از اخبار بزرگترین گناه شمرده شده است و اگر کسی آن را حلال بداند، در صورتی که متوجّه باشد که لازمه حلال دانستن آن تکذیب خدا و پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم می‌باشد کافر است. از حضرت امام جعفر صادق علیه‌السلام روایت شده است که فرمودند: (شراب ریشه بدی‌ها و منشأ گناهان است و کسی که شراب میخورد، عقل خود را از دست می‌دهد و در آن هنگام خدا را نمیشناسد و از هیچ گناهی باک ندارد و احترام هیچ کس را نگه نمیدارد و حقّ خویشان نزدیک را رعایت نمی‌کند و از زشتیهای آشکار رو نمیگرداند و روح ایمان و خداشناسی از بدن او بیرون می‌رود و روح ناقص خبیثی که از رحمت خدا دور است در او میماند و خدا و فرشتگان و پیامبران علیهمالسلام و مؤمنین، او را لعنت می‌کنند و تا چهل روز نماز او قبول نمی‌شود و روز قیامت روی او سیاه است و زبان از دهانش بیرون میآید و آب دهان او به سینهاش میریزد و فریاد تشنگی او بلند است.)(1)
- [آیت الله بهجت] آشامیدن شراب حرام و در بعضی از روایات بزرگترین گناه شمرده شده است، و اگر کسی آن را حلال بداند، در صورتی که ملتفت باشد که لازمه حلال دانستن آن تکذیب خدا و پیغمبر صلیاللهعلیهوآله می‌باشد، کافر است. از حضرت امام جعفر صادق علیه‌السلام روایت شده است که فرمودند: (شراب ریشه بدی‌ها و منشأ گناهان است و کسی که شراب میخورد، عقل خود را از دست می‌دهد و در آن موقع، خدا را نمیشناسد و از هیچ گناهی باک ندارد و احترام هیچ کس را نگه نمیدارد و حق خویشان نزدیک را رعایت نمی‌کند و از زشتیهای آشکار رو نمیگرداند و روح ایمان و خداشناسی از او بیرون می‌رود و روح ناقص خبیثی که از رحمت خدا دور است در او میماند، و خدا و فرشتگان و پیغمبران و مؤمنین او را لعنت می‌کنند، و تا چهل روز نماز او قبول نمی‌شود، و روز قیامت روی او سیاه است و زبان از دهانش بیرون میآید و آب دهان او به سینهاش میریزد و فریاد تشنگی او بلند است).
- [آیت الله اردبیلی] جهاد بر دو نوع است: (ابتدایی) و (دفاعی). (جهاد ابتدایی) آن است که مسلمانان به منظور دعوت کفّار و مشرکین به اسلام و عدالت و یا جلوگیری از نقض پیمان اهل ذمّه یا طغیان باغیان (شورشیان مسلح) بر امام واجبالطّاعه مسلمین، نیروی نظامی به مناطق آنان گسیل دارند. در حقیقت هدف از جهاد ابتدایی کشور گشایی نیست، بلکه دفاع از حقوق فطری انسانهایی است که توسّط قدرتهای کفر و شرک و طغیان از خدا پرستی و توحید، عدالت و شنیدن و پذیرش آزادانه احکام خداوند محروم شده‌اند. (جهاد دفاعی) زمانی است که دشمن به مرز و بوم مسلمانان هجوم آورد و قصد تسلّط سیاسی یا فرهنگی و اقتصادی نسبت به آنان داشته باشد و ممکن است جهاد در برابر باغیان در زمانی که به حمله مسلحانه دست زدهاند نیز جهاد دفاعی محسوب گردد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] آشامیدن شراب حرام و در بعضی از اخبار بزرگترین گناه شمرده شده است و اگر کسی حرمت آن را انکار ورزد، چنانچه شبههای در حقّ وی نباشد شرعاً کافر به شمار میآید مگر شهادتین را بر زبان جاری ساخته و بدانیم که به خدا و پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله ایمان قلبی دارد (چنانچه در مسأله 107 و مسأله 2456 گذشت)، از حضرت امام جعفر صادق علیه‌السلام روایت شده است: شراب ریشه بدی‌ها و منشأ گناهان است و کسی که شراب میخورد عقل خود را از دست می‌دهد و در آن موقع خدا را نمیشناسد و از هیچ گناهی باک ندارد و احترام هیچ کس را نگه نمیدارد و حقّ خویشان نزدیک را رعایت نمی‌کند و از زشتیهای آشکار رو نمیگرداند و هر کس جرعهای از شراب بنوشد تا چهل روز نمازش قبول نمی‌شود، کسی که به خوردن شراب عادت کرده که هر گاه آن را به دست آورد مینوشد، همچون بتپرست به نزد خداوند می‌رود، شرابخوار در روز قیامت رویش سیاه است و زبان از دهانش بیرون میآید و آب دهان او به سینهاش میرسد و فریاد تشنگی او بلند است.