در آموزه‌های دینی وظایفی برای دانشمندان در قبال دانشی که خداوند به آنها عنایت فرموده، بیان شده است، برخی از آنها چنین است: 1. عمل کردن به دانش: امام علی(ع) به نقل از پیامبر اسلام(ص) فرمود: «... دانشمندان دو گونه‌اند: دانشمندی که به دانش خویش عمل کند نجات یافته است و دانشمندی که دانش خویش را رها کند تباه شود. همانا دوزخیان از بوی بد دانشمندی که به دانش خویش عمل نکرده، سخت آزرده شوند، و آن‌که بیش از همه دوزخیان دچار پشیمانی و حسرت شود، فردی است که بنده‌ای را دعوت به خدا کند و آن بنده پاسخش دهد و خدا را اطاعت کند و به بهشت در آید، ولی آن‌ کسی که او را دعوت کرده خدا را نافرمانی کند و به خاطر رها کردن دانش خویش و پیروی از هوا و هوس و نافرمانی خدا به دوزخ رود».[1] همچنین امام علی(ع) می‌فرماید: «زکات علم، آموختن آن به کسی که نیازمند آن است و به سختی انداختن نفس در عمل به آن می‌باشد».[2] 2. نشر و ترویج دانش: از ائمه اطهار(ع) روایت شده است: «هر گاه بدعت‌ها ظاهر شد، بر فرد عالم واجب است که دانسته خود را آشکار کند. و اگر این کار را نکرد، نور ایمان از او سلب خواهد شد».[3] [1] . کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 1، ص 44، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق. [2] . «زَکَاةُ الْعِلْمِ بَذْلُهُ لِمُسْتَحِقِّهِ وَ إِجْهَادُ النَّفْسِ‏ بِالْعَمَلِ بِهِ»؛ تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، محقق و مصحح: رجائی، سید مهدی‏، ص 391، دار الکتاب الإسلامی‏، قم، چاپ دوم، 1410ق. [3] . شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا(ع)، محقق و مصحح: لاجوردی، مهدی، ج 1، ص 113، نشر جهان، تهران، چاپ اول، 1378ق.
وظیفه و مسئولیت کسانی که دستورات خدا را میدانند، چیست؟
در آموزههای دینی وظایفی برای دانشمندان در قبال دانشی که خداوند به آنها عنایت فرموده، بیان شده است، برخی از آنها چنین است:
1. عمل کردن به دانش: امام علی(ع) به نقل از پیامبر اسلام(ص) فرمود: «... دانشمندان دو گونهاند: دانشمندی که به دانش خویش عمل کند نجات یافته است و دانشمندی که دانش خویش را رها کند تباه شود. همانا دوزخیان از بوی بد دانشمندی که به دانش خویش عمل نکرده، سخت آزرده شوند، و آنکه بیش از همه دوزخیان دچار پشیمانی و حسرت شود، فردی است که بندهای را دعوت به خدا کند و آن بنده پاسخش دهد و خدا را اطاعت کند و به بهشت در آید، ولی آن کسی که او را دعوت کرده خدا را نافرمانی کند و به خاطر رها کردن دانش خویش و پیروی از هوا و هوس و نافرمانی خدا به دوزخ رود».[1]
همچنین امام علی(ع) میفرماید: «زکات علم، آموختن آن به کسی که نیازمند آن است و به سختی انداختن نفس در عمل به آن میباشد».[2]
2. نشر و ترویج دانش: از ائمه اطهار(ع) روایت شده است: «هر گاه بدعتها ظاهر شد، بر فرد عالم واجب است که دانسته خود را آشکار کند. و اگر این کار را نکرد، نور ایمان از او سلب خواهد شد».[3] [1] . کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 1، ص 44، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق. [2] . «زَکَاةُ الْعِلْمِ بَذْلُهُ لِمُسْتَحِقِّهِ وَ إِجْهَادُ النَّفْسِ بِالْعَمَلِ بِهِ»؛ تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، محقق و مصحح: رجائی، سید مهدی، ص 391، دار الکتاب الإسلامی، قم، چاپ دوم، 1410ق. [3] . شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا(ع)، محقق و مصحح: لاجوردی، مهدی، ج 1، ص 113، نشر جهان، تهران، چاپ اول، 1378ق.
- [سایر] وظیفه و مسئولیت کسانی که دستورات خدا را میدانند، چیست؟
- [سایر] آیا ثنویت زرتشتی بهتر از توحید نیست؛ زیرا دیگر مسئولیت بدیها به گردن خدا نمیافتد؟
- [سایر] حضرت مهدی (عج) ثمره طلب مغفرت از خداوند را چه میدانند؟
- [سایر] در جواب کسانی که وجود خدا را یک فرض میدانند چه باید گفت؟
- [سایر] برخی هدف بعثت انبیاء را خدا و آخرت میدانند! چه پاسخی به نظر این عده دارید؟
- [سایر] آیا گفته شده (در حدیث یا آیه قرآن) که از خدا سؤال نکنید، بلکه این خدا است که از شما سؤال میکند، در این صورت آیا نباید به دنبال جواب سؤالهایی مانند علت و حکمت کارها و دستورات خدا رفت؟
- [سایر] برخی از مولویها و ملّاهای افغانی علناً علیه مذهب تشیع تبلیغ میکنند و حتی ما را کافر میدانند وظیفه ما در این زمینه چیست؟
- [سایر] منشأ دستورات اخلاقی چیست؟
- [سایر] در حال حاضر در جامعه بحث توسل به شکلی جا افتاده که امامان را مهربانتر از خدا میدانند . آیا این نوع توسل مورد تأیید اهل بیت است؟
- [سایر] اگر شخصاً احساس کنم ولی فقیه کاری خلاف شرع انجام داده، وظیفه من در مقابل دستورات بعدی او چیست؟ اگر بعضی علما هم همین نظر را داشته باشند چطور؟
- [آیت الله بروجردی] مسلمانی که منکر خدا یا پیغمبر شود، یا حکم ضروری دین یعنی حکمی را که مسلمانان جزء دین اسلام میدانند مثل واجب بودن نماز و روزه انکار کند، در صورتی که بداند آن حکم ضروری دین است مرتد میشود.
- [آیت الله علوی گرگانی] مسلمانی که منکر خدا یا پیغمبر شود یا حکم ضروری دین یعنیحکمی را که مسلمانان جز دین اسلام میدانند مثل واجب بودن نماز وروزه را انکار کند در صورتی که بداند آن حکم ضروری دین است مرتدّ میشود.
- [آیت الله اردبیلی] اگر مسلمانی منکر خدا یا پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم شود یا حکم ضروری دین یعنی حکمی که مسلمانان جزء دین اسلام میدانند، مثل واجب بودن نماز و روزه را انکار کند، در صورتی که انکار آن حکم به انکار خدا یا پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم برگردد و با توجه به این موضع آن را انکار کند، (مرتدّ) است.
- [آیت الله بهجت] مسلمانی که منکر خدا یا پیغمبر صلیاللهعلیهوآله شود، یا حکم ضروری دین یعنی حکمی را که مسلمانان جزء دین اسلام میدانند، مثل واجب بودن نماز و روزه را انکار کند، در صورتی که منکر شدن آن حکم به تکذیب خدا یا پیغمبر صلیاللهعلیهوآله برگردد، مُرتَد است.
- [آیت الله اردبیلی] (معروف) یعنی چیزی که به حکم شرع یا عقل انجام آن واجب یا مستحب است و (منکر) یعنی چیزی که به حکم شرع یا عقل انجام آن قبیح و حرام یا مکروه است و از این نظر فرقی میان امور فردی و اجتماعی نیست. بنابر این امر به معروف و نهی از منکر یک وظیفه عمومی است و حکومتها و افراد مردم، همه در برابر یکدیگر مسئولیت دارند و باید به این وظیفه عمل نمایند.
- [آیت الله علوی گرگانی] )معروف( یعنی چیزی که به حکم شرع یا عقل انجام آن واجب یا مستحب است، و)منکر( یعنی چیزی که به حکم شرع یا عقل انجام آن قبیح وحرام یا مکروه است; واز این نظر فرقی میان امور فردی واجتماعی نیست. بنابراین امر به معروف ونهی از منکر یک وظیفه عمومی است وحکومتها وافراد مردم همه در برابر یکدیگر مسئولیت دارند وباید به این وظیفه عمل نمایند.
- [آیت الله بروجردی] کافر یعنی؛ کسی که منکر خدا است، یا برای خدا شریک قرار میدهد، یا پیغمبری حضرت خاتم الانبیاء محمّد بن عبدالله (ص) را قبول ندارد، نجس است و نیز کسی که ضروری دین (یعنی چیزی را که مثل نماز و روزهی مسلمانان جزءِ دین اسلام میدانند) منکر شود، چنانچه بداند آن چیز ضروری دین است، نجس میباشد و اگر نداند احتیاطاً باید از او اجتناب کرد.
- [آیت الله اردبیلی] کسی که مسئولیّت انجام کار مشروعی را در سازمان یا مؤسّسهای قبول کرده است، در حقیقت امانتی را قبول نموده ولازم است مسئولیّت خود را به طور صحیح و کامل انجام دهد، در غیر این صورت علاوه بر این که گناه کرده، نسبت به حقوق و دستمزدی که دریافت نموده مدیون و ضامن میباشد.
- [آیت الله خوئی] مسلمانی که منکر خدا یا پیغمبر یا معاد یا از فرقههائی بوده باشد که در مسألة (2406) گفته شد و یا حکم ضروری دین یعنی حکمی را که مسلمانان جزء دین اسلام میدانند مثل واجب بودن نماز و روزه درصورتی که بداند آن حکم ضروری دین است انکار کند مرتد میشود، و احکامی که در مسائل آینده ذکر میشود بر او مترتب است.
- [آیت الله مظاهری] اگر عیب کسی را که گوینده و شنونده هر دو میدانند، بگویند، غیبت محسوب شده و حرام است، زیرا اسلام نخواسته است که مسلمانی به بدی یاد شود.