کودکان
در تربیت کودکان دختر به چه نکاتی باید توجه کرد؟
لطفا در خصوص تربیت فرزند دختر از ابتدا مرا راهنمایی کنید. پاسخ: دانشجوی گرامی؛ به نکته بسیار مهمی اشاره نمودید که شاید نتوان در چند سطر و چند مقاله به همه زوایای آن پرداخت ،اما با ذکر مقدمه ای کوتاه به چند نکته کلی در مورد عوامل مؤثر مشترک در تربیت فرزند چه دختر و چه پسر و راهکارهای تثبیت آن اشاره کرده و در ادامه با ذکر مطالبی در خصوص تربیت دختران کتبی را درجهت مطالعه بیشتر به شما معرفی خواهیم کرد. بر اساس آیات و روایات اسلامی، سرپرست خانواده، اعم از پدر و مادر نسبت به تربیت دینی فرزندان خود مسؤولیت سنگینی دارند. خدای متعال خطاب به مؤمنان از پیامدهای اخروی این مسأله خبر داده و به آنان هشدار می دهد:( ای کسانی که ایمان آورده اید، خود و خانواده خویش را از آتشی که هیزم آن انسان ها و سنگ ها است، نگهدارید).[1] همانگونه که نگهداری خویشتن از طریق ترک معاصی و تسلیم نشدن در برابر شهوات سرکش میسور است. نگهداری خانواده و فرزندان نیز به وسیله تعلیم و تربیت درست و فراهم ساختن محیط پاک و به دور از هرگونه آلودگی فکری و عملی حاصل می شود[2]؛ به گونه ای که آن ها را به آنچه خدا دستور داده امر و از آنچه نهی کرده باز دارید. انجام این مهم با استفاده از شیوه های جدید تربیتی و توجه دقیق به تربیت دینی فرزندتان در محیط خانه و سرمایه گذاری لازم در این زمینه، آثار مهم تربیتی از لحاظ فردی و اجتماعی بر کودک،شما و اطرافیانتان به جای خواهد گذاشت . کودکی که با خدا آشناست تکیه گاه محکمی خواهد داشت و با همین تکیه گاه، در برابر مشکلات استقامت می کند. برکت تربیت دینی کودک به والدین نیز می رسد ، به گونه ای که کودک تربیت شده دینی، با والدین خود خوب رفتار کرده و با سخنان زیبا و پرمحتوایی که بر زبان جاری می سازد سبب افتخار والدین خود می باشد. یکسری از مطالب که به شما در این امر یاری می رساند عبارتند از: 1- اسلام دارای تز خاصی در تعلیم و تربیت است. از نظر اسلام، تعلیم و تربیت کودک، گام به گام انجام می گیرد و اگر چه معلم و مدرسه و امکانات دیگر به کمک خانواده ها می شتابند، لیکن اولین گام را خانواده ها بر می دارند و تا آخرین گام نیز به همراه کودکان و نوجوانان خواهند بود. لذا نکته مهمی که شایسته است شما نسبت به آن متذکر باشید آن است که ممکن است روش های جدید تعلیم و تربیت ، خانواده را از لحاظ تربیتی در حاشیه قرار دهد و وظیفه اصلی را به دست مهدهای کودک و کودکستان ها و پانسیون ها بسپارد؛لکن متوجه باشید که در روش تربیتی اسلام، خانواده در متن است و در حقیقت، مسؤول اصلی خانواده است و در عین حال، هیچ مانعی نیست که اشخاص یا مؤسسات در ادای این وظیفه بزرگ، پشتیبان و حامی خانواده ها باشند. 2- سن مناسب در تربیت دینی: بهترین زمان برای این امر ،دوران نو نهالی است ؛که در آن فطرت خدا جویی فرد دست نخورده است. الف- نخستین آموزش ها پس از تولد (البته به صورت غیر مستقیم )با گفتن اذان و اقامه در گوش راست و چپ نوزاد، با القای آموزه های توحید ،نبوت ،امامت و...شروع می شود. ب- آموزش مستقیم ارزش های دینی از دو سالگی آغاز می شود ؛زیرا حس مذهبی در کودک از این سن آغاز می شود. در ابتدا و به مرور صلوات برمحمّد وآل محمد ،لا اله الا الله ،حب نبی صلی ا...علیه و آله ،حب اهل بیت علیهم السلام ،تلاوت قرآن و خوبی و بدی ،وضو ،نماز،محرم و نامحرم و... را به فرزندتان بیاموزید. 3- نقش زمان و مکان در تربیت دینی : بهترین زمان القای آموزه های دینی، زمان شادابی کو دک است . توجه داشته باشید که القای ارزش ها در هنگام خواب آلودگی ،و اضطراب کودک ،نه تنها تثبیتی به دنبال نخواهد داشت بلکه ممکن است مقاومت روانی کودک را نیز در پی داشته باشد . الف- از زمان شادابی کودک (زمانی که به او هدیه ای می دهید ؛به مسافرت ،پارک ،دریا،جنگل،کوه ،سینماو...) برای آموزش وی استفاده نمایید؛زیرا موقعیت های زمانی و مکانی خوب ،باعث می شود که کو دک بدون کمترین مقاومت روانی ،پذیرای ارزش های دینی باشد. ب- سعی کنید آموزش ارزش ها با مو قعیت های گوناگون تناسب داشته باشد؛برای مثال از زمان هدیه دادن برای آموزش شکر و از زمان حضور در جنگل و دریا برای آموزش قدرت و عظمت خداوند استفاده نمایید. 4- راه کارهای تثبیت آموزه های دینی در کودکان الف- تداوم والدین در عمل به آموزه های دینی ب- تهیه امکانات :امکانات جذابی چون سجاده زیبا ،تسبیح ،چادر ، مقنعه ،قبله نما و...عامل تشویقی مؤثری در تثبیت آموزه های دینی در کو دکان است . ج- تمرین :امروزه تمرین در صنعت ،هنر ،ورزش و... نقش بسزایی ایفا می کند که عبادت و ارزش های دینی از این مقوله مستثنا نیست . بیدار کردن کودک در سحر ماه مبارک رمضان ،اعطای صدقه از طریق و با دست کو دکان و ... نمونه هایی از این تمرینات هستند. د- حضور در محافل مذهبی: شرکت در محافل مذهبی ایام رمضان ،محرم و صفر،دعای کمیل ،دعای ندبه و... سبب تثبیت آموزه های دینی می شود. ه- ارتباط با افراد و خانواده های متدین و مذهبی و- الگو دهی مناسب که خود بهترین آموزش است . ز-تشویق و تحسین ، به شرط آنکه حالت مزد و پاداش به خود نگیرد. برای این کار بهتر است تشویق های شما اعم از مادی و معنوی (بوسیدن ،نوازش،توجه ،نگاه محبت آمیز و ...) باشد . سعی کنید تشویق های مادی نیز به صورت نامنظم باشد تا سبب تاجرانه شدن عبادت آنان نشود. ح- آموزش ارزش های دینی را با خاطره خوش برای کو دکان همراه سازید و از داد و فریاد و... در این زمینه بپرهیزید. ط- تا حدود 6 سالگی ، به دلیل عدم مقاومت روانی زیاد کو دکان القای ارزش های دینی به طور مستقیم ممکن است ؛ اما بهتر است که از این سن به بعد از روش های غیر مستقیم مثل(داستان ،شعر ،شرح حال بزرگان ،فیلم ،کارتون و نمایشنامه ) استفاده کنید . شایسته است به این نکته نیز آگاهی داشته باشید که ارتباط کلامی و وضعیت ظاهری مناسب ،خوش خلقی و حوصله شما در تربیت و آموزش ارزش های دینی به فرزندتان بسیار ضرورت دارد. *تفاوت تربیت دختر و پسر: اهمیت تربیت صحیح دختران به حدی است که گاه برخی معتقدند :( اگر در جامعه دختران اصلاح شوند و به نقش و وظایف خود پی ببرند جامعه هم اصلاح خواهد شد. خوشبختی و سعادت جامعه آینده به نیک اندیشی ، وظیفه دانی ، آزادی و وسعت فکر دختران بستگی دارد و سعادت از طریق آنها باید به جامعه سرایت کند).[3] در تربیت دختران ، به خاطر نقش حساس آنها در مسئولیتهای خانوادگی و تأثیر آن در اجتماع ، باید مراقبت بیشتری نمود و مبادا که دختران را مثل پسر بزرگ کرد. - دختر وقتی به سن هفت سالگی رسید، کم و بیش باید متوجه شود، رفتار و وظائف او با پسر فرق دارد، اگر اینگونه عمل نشود و هر جائی که پسر می رود دختر هم برود و یا او را ببرند، هر طور که پسران لباس می پوشند، او هم بپوشد و پسروار بزرگ شود، به نظر می رسد چنین دختری که مثل پسر احساس آزادی در پوشش کرده ،نمی توان در سن رشد و درک به او دستور حجاب داد! در واقع حجاب برای این دختر، مثل روسری برای پسران سخت و مشکل است . - دختران باید از محبت اشباع شوند تا روانی شاد و دلی با نشاط داشته باشند و خوشبین و خوش قلب و با اعتماد باشند. دختری که از پدر و مادر و در محیط خانه از لحاظ محبت اشباع شده در جوانی احساس محرومیت و بی پناهی نمی کند تا در مقابل چند جمله مودت آمیز یک جوان غرضران خود را ببازد و آینده خویش را تباه سازد.[4] - نهایت اینکه دختران عروسک نیستند، زندگی آینده آنها به بانوئی خوش فکر، با ادب ،با اخلاقی بلند و دینی محکم همراه با تمیزی و نظافت ، شوهرداری و ملاطفت نیاز دارد، کاری کنید که این خدمات در دختران تقویت شود.[5] منابع برای مطالعه بیشتر 1- معصومه حیدری ، آداب رفتار با دختران 2-تربیت کودک، ابراهیم امینی 3- راه تربیت، مجید رشید پور، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان 4- آشنایی با تعلیم و تربیت اسلامی، مجید رشید پور، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان 5- روانشناسی و تربیت کودکان و نوجوانان، دکتر غلامعلی افروز، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان 6- پرورش مذهبی کودکان، دکتر علی قائمی 7- با تربیت مکتبی آشنا شویم ، مظلومی، رجبعلی ، تهران : انتشارات امیر کبیر، 1366 8- اسلام و تعلیم و تربیت ،حجتی ، سید محمد باقر ، تهران : دفتر نشر فرهنگ اسلامی ،1368 9- جایگاه پرورش حسِ دینی در تربیت کودکان نویسنده : محمد قمی فر [ 1]تحریم: 6 [2] ناصر مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج 24، ص 286; آیه ((یَا اَیُّها الّذینَ آمنَوا قُوا اَنفُسکم و اَهلیکم ناراً وَقُودها النّاسُ و الحِجارة)) [3] معصومه حیدری ، آداب رفتار با دختران [4] ابراهیم ، امینی ، آئین تربیت ، ص 119. [5] سید محمد، نجفی ، ازدواج و روابط زن و مرد، ص 160 نویسنده: رضا وطیفه مند
لطفا در خصوص تربیت فرزند دختر از ابتدا مرا راهنمایی کنید. پاسخ: دانشجوی گرامی؛ به نکته بسیار مهمی اشاره نمودید که شاید نتوان در چند سطر و چند مقاله به همه زوایای آن پرداخت ،اما با ذکر مقدمه ای کوتاه به چند نکته کلی در مورد عوامل مؤثر مشترک در تربیت فرزند چه دختر و چه پسر و راهکارهای تثبیت آن اشاره کرده و در ادامه با ذکر مطالبی در خصوص تربیت دختران کتبی را درجهت مطالعه بیشتر به شما معرفی خواهیم کرد. بر اساس آیات و روایات اسلامی، سرپرست خانواده، اعم از پدر و مادر نسبت به تربیت دینی فرزندان خود مسؤولیت سنگینی دارند. خدای متعال خطاب به مؤمنان از پیامدهای اخروی این مسأله خبر داده و به آنان هشدار می دهد:( ای کسانی که ایمان آورده اید، خود و خانواده خویش را از آتشی که هیزم آن انسان ها و سنگ ها است، نگهدارید).[1] همانگونه که نگهداری خویشتن از طریق ترک معاصی و تسلیم نشدن در برابر شهوات سرکش میسور است. نگهداری خانواده و فرزندان نیز به وسیله تعلیم و تربیت درست و فراهم ساختن محیط پاک و به دور از هرگونه آلودگی فکری و عملی حاصل می شود[2]؛ به گونه ای که آن ها را به آنچه خدا دستور داده امر و از آنچه نهی کرده باز دارید. انجام این مهم با استفاده از شیوه های جدید تربیتی و توجه دقیق به تربیت دینی فرزندتان در محیط خانه و سرمایه گذاری لازم در این زمینه، آثار مهم تربیتی از لحاظ فردی و اجتماعی بر کودک،شما و اطرافیانتان به جای خواهد گذاشت . کودکی که با خدا آشناست تکیه گاه محکمی خواهد داشت و با همین تکیه گاه، در برابر مشکلات استقامت می کند. برکت تربیت دینی کودک به والدین نیز می رسد ، به گونه ای که کودک تربیت شده دینی، با والدین خود خوب رفتار کرده و با سخنان زیبا و پرمحتوایی که بر زبان جاری می سازد سبب افتخار والدین خود می باشد. یکسری از مطالب که به شما در این امر یاری می رساند عبارتند از: 1- اسلام دارای تز خاصی در تعلیم و تربیت است. از نظر اسلام، تعلیم و تربیت کودک، گام به گام انجام می گیرد و اگر چه معلم و مدرسه و امکانات دیگر به کمک خانواده ها می شتابند، لیکن اولین گام را خانواده ها بر می دارند و تا آخرین گام نیز به همراه کودکان و نوجوانان خواهند بود. لذا نکته مهمی که شایسته است شما نسبت به آن متذکر باشید آن است که ممکن است روش های جدید تعلیم و تربیت ، خانواده را از لحاظ تربیتی در حاشیه قرار دهد و وظیفه اصلی را به دست مهدهای کودک و کودکستان ها و پانسیون ها بسپارد؛لکن متوجه باشید که در روش تربیتی اسلام، خانواده در متن است و در حقیقت، مسؤول اصلی خانواده است و در عین حال، هیچ مانعی نیست که اشخاص یا مؤسسات در ادای این وظیفه بزرگ، پشتیبان و حامی خانواده ها باشند. 2- سن مناسب در تربیت دینی: بهترین زمان برای این امر ،دوران نو نهالی است ؛که در آن فطرت خدا جویی فرد دست نخورده است. الف- نخستین آموزش ها پس از تولد (البته به صورت غیر مستقیم )با گفتن اذان و اقامه در گوش راست و چپ نوزاد، با القای آموزه های توحید ،نبوت ،امامت و...شروع می شود. ب- آموزش مستقیم ارزش های دینی از دو سالگی آغاز می شود ؛زیرا حس مذهبی در کودک از این سن آغاز می شود. در ابتدا و به مرور صلوات برمحمّد وآل محمد ،لا اله الا الله ،حب نبی صلی ا...علیه و آله ،حب اهل بیت علیهم السلام ،تلاوت قرآن و خوبی و بدی ،وضو ،نماز،محرم و نامحرم و... را به فرزندتان بیاموزید. 3- نقش زمان و مکان در تربیت دینی : بهترین زمان القای آموزه های دینی، زمان شادابی کو دک است . توجه داشته باشید که القای ارزش ها در هنگام خواب آلودگی ،و اضطراب کودک ،نه تنها تثبیتی به دنبال نخواهد داشت بلکه ممکن است مقاومت روانی کودک را نیز در پی داشته باشد . الف- از زمان شادابی کودک (زمانی که به او هدیه ای می دهید ؛به مسافرت ،پارک ،دریا،جنگل،کوه ،سینماو...) برای آموزش وی استفاده نمایید؛زیرا موقعیت های زمانی و مکانی خوب ،باعث می شود که کو دک بدون کمترین مقاومت روانی ،پذیرای ارزش های دینی باشد. ب- سعی کنید آموزش ارزش ها با مو قعیت های گوناگون تناسب داشته باشد؛برای مثال از زمان هدیه دادن برای آموزش شکر و از زمان حضور در جنگل و دریا برای آموزش قدرت و عظمت خداوند استفاده نمایید. 4- راه کارهای تثبیت آموزه های دینی در کودکان الف- تداوم والدین در عمل به آموزه های دینی ب- تهیه امکانات :امکانات جذابی چون سجاده زیبا ،تسبیح ،چادر ، مقنعه ،قبله نما و...عامل تشویقی مؤثری در تثبیت آموزه های دینی در کو دکان است . ج- تمرین :امروزه تمرین در صنعت ،هنر ،ورزش و... نقش بسزایی ایفا می کند که عبادت و ارزش های دینی از این مقوله مستثنا نیست . بیدار کردن کودک در سحر ماه مبارک رمضان ،اعطای صدقه از طریق و با دست کو دکان و ... نمونه هایی از این تمرینات هستند. د- حضور در محافل مذهبی: شرکت در محافل مذهبی ایام رمضان ،محرم و صفر،دعای کمیل ،دعای ندبه و... سبب تثبیت آموزه های دینی می شود. ه- ارتباط با افراد و خانواده های متدین و مذهبی و- الگو دهی مناسب که خود بهترین آموزش است . ز-تشویق و تحسین ، به شرط آنکه حالت مزد و پاداش به خود نگیرد. برای این کار بهتر است تشویق های شما اعم از مادی و معنوی (بوسیدن ،نوازش،توجه ،نگاه محبت آمیز و ...) باشد . سعی کنید تشویق های مادی نیز به صورت نامنظم باشد تا سبب تاجرانه شدن عبادت آنان نشود. ح- آموزش ارزش های دینی را با خاطره خوش برای کو دکان همراه سازید و از داد و فریاد و... در این زمینه بپرهیزید. ط- تا حدود 6 سالگی ، به دلیل عدم مقاومت روانی زیاد کو دکان القای ارزش های دینی به طور مستقیم ممکن است ؛ اما بهتر است که از این سن به بعد از روش های غیر مستقیم مثل(داستان ،شعر ،شرح حال بزرگان ،فیلم ،کارتون و نمایشنامه ) استفاده کنید . شایسته است به این نکته نیز آگاهی داشته باشید که ارتباط کلامی و وضعیت ظاهری مناسب ،خوش خلقی و حوصله شما در تربیت و آموزش ارزش های دینی به فرزندتان بسیار ضرورت دارد. *تفاوت تربیت دختر و پسر: اهمیت تربیت صحیح دختران به حدی است که گاه برخی معتقدند :( اگر در جامعه دختران اصلاح شوند و به نقش و وظایف خود پی ببرند جامعه هم اصلاح خواهد شد. خوشبختی و سعادت جامعه آینده به نیک اندیشی ، وظیفه دانی ، آزادی و وسعت فکر دختران بستگی دارد و سعادت از طریق آنها باید به جامعه سرایت کند).[3] در تربیت دختران ، به خاطر نقش حساس آنها در مسئولیتهای خانوادگی و تأثیر آن در اجتماع ، باید مراقبت بیشتری نمود و مبادا که دختران را مثل پسر بزرگ کرد. - دختر وقتی به سن هفت سالگی رسید، کم و بیش باید متوجه شود، رفتار و وظائف او با پسر فرق دارد، اگر اینگونه عمل نشود و هر جائی که پسر می رود دختر هم برود و یا او را ببرند، هر طور که پسران لباس می پوشند، او هم بپوشد و پسروار بزرگ شود، به نظر می رسد چنین دختری که مثل پسر احساس آزادی در پوشش کرده ،نمی توان در سن رشد و درک به او دستور حجاب داد! در واقع حجاب برای این دختر، مثل روسری برای پسران سخت و مشکل است . - دختران باید از محبت اشباع شوند تا روانی شاد و دلی با نشاط داشته باشند و خوشبین و خوش قلب و با اعتماد باشند. دختری که از پدر و مادر و در محیط خانه از لحاظ محبت اشباع شده در جوانی احساس محرومیت و بی پناهی نمی کند تا در مقابل چند جمله مودت آمیز یک جوان غرضران خود را ببازد و آینده خویش را تباه سازد.[4] - نهایت اینکه دختران عروسک نیستند، زندگی آینده آنها به بانوئی خوش فکر، با ادب ،با اخلاقی بلند و دینی محکم همراه با تمیزی و نظافت ، شوهرداری و ملاطفت نیاز دارد، کاری کنید که این خدمات در دختران تقویت شود.[5] منابع برای مطالعه بیشتر 1- معصومه حیدری ، آداب رفتار با دختران 2-تربیت کودک، ابراهیم امینی 3- راه تربیت، مجید رشید پور، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان 4- آشنایی با تعلیم و تربیت اسلامی، مجید رشید پور، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان 5- روانشناسی و تربیت کودکان و نوجوانان، دکتر غلامعلی افروز، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان 6- پرورش مذهبی کودکان، دکتر علی قائمی 7- با تربیت مکتبی آشنا شویم ، مظلومی، رجبعلی ، تهران : انتشارات امیر کبیر، 1366 8- اسلام و تعلیم و تربیت ،حجتی ، سید محمد باقر ، تهران : دفتر نشر فرهنگ اسلامی ،1368 9- جایگاه پرورش حسِ دینی در تربیت کودکان نویسنده : محمد قمی فر [ 1]تحریم: 6 [2] ناصر مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج 24، ص 286; آیه ((یَا اَیُّها الّذینَ آمنَوا قُوا اَنفُسکم و اَهلیکم ناراً وَقُودها النّاسُ و الحِجارة)) [3] معصومه حیدری ، آداب رفتار با دختران [4] ابراهیم ، امینی ، آئین تربیت ، ص 119. [5] سید محمد، نجفی ، ازدواج و روابط زن و مرد، ص 160 نویسنده: رضا وطیفه مند
پاسخ:
لطفا در خصوص تربیت فرزند دختر از ابتدا مرا راهنمایی کنید.
پاسخ:
دانشجوی گرامی؛ به نکته بسیار مهمی اشاره نمودید که شاید نتوان در چند سطر و چند مقاله به همه زوایای آن پرداخت ،اما با ذکر مقدمه ای کوتاه به چند نکته کلی در مورد عوامل مؤثر مشترک در تربیت فرزند چه دختر و چه پسر و راهکارهای تثبیت آن اشاره کرده و در ادامه با ذکر مطالبی در خصوص تربیت دختران کتبی را درجهت مطالعه بیشتر به شما معرفی خواهیم کرد.
بر اساس آیات و روایات اسلامی، سرپرست خانواده، اعم از پدر و مادر نسبت به تربیت دینی فرزندان خود مسؤولیت سنگینی دارند. خدای متعال خطاب به مؤمنان از پیامدهای اخروی این مسأله خبر داده و به آنان هشدار می دهد:( ای کسانی که ایمان آورده اید، خود و خانواده خویش را از آتشی که هیزم آن انسان ها و سنگ ها است، نگهدارید).[1]
همانگونه که نگهداری خویشتن از طریق ترک معاصی و تسلیم نشدن در برابر شهوات سرکش میسور است. نگهداری خانواده و فرزندان نیز به وسیله تعلیم و تربیت درست و فراهم ساختن محیط پاک و به دور از هرگونه آلودگی فکری و عملی حاصل می شود[2]؛ به گونه ای که آن ها را به آنچه خدا دستور داده امر و از آنچه نهی کرده باز دارید.
انجام این مهم با استفاده از شیوه های جدید تربیتی و توجه دقیق به تربیت دینی فرزندتان در محیط خانه و سرمایه گذاری لازم در این زمینه، آثار مهم تربیتی از لحاظ فردی و اجتماعی بر کودک،شما و اطرافیانتان به جای خواهد گذاشت . کودکی که با خدا آشناست تکیه گاه محکمی خواهد داشت و با همین تکیه گاه، در برابر مشکلات استقامت می کند. برکت تربیت دینی کودک به والدین نیز می رسد ، به گونه ای که کودک تربیت شده دینی، با والدین خود خوب رفتار کرده و با سخنان زیبا و پرمحتوایی که بر زبان جاری می سازد سبب افتخار والدین خود می باشد. یکسری از مطالب که به شما در این امر یاری می رساند عبارتند از:
1- اسلام دارای تز خاصی در تعلیم و تربیت است. از نظر اسلام، تعلیم و تربیت کودک، گام به گام انجام می گیرد و اگر چه معلم و مدرسه و امکانات دیگر به کمک خانواده ها می شتابند، لیکن اولین گام را خانواده ها بر می دارند و تا آخرین گام نیز به همراه کودکان و نوجوانان خواهند بود. لذا نکته مهمی که شایسته است شما نسبت به آن متذکر باشید آن است که ممکن است روش های جدید تعلیم و تربیت ، خانواده را از لحاظ تربیتی در حاشیه قرار دهد و وظیفه اصلی را به دست مهدهای کودک و کودکستان ها و پانسیون ها بسپارد؛لکن متوجه باشید که در روش تربیتی اسلام، خانواده در متن است و در حقیقت، مسؤول اصلی خانواده است و در عین حال، هیچ مانعی نیست که اشخاص یا مؤسسات در ادای این وظیفه بزرگ، پشتیبان و حامی خانواده ها باشند.
2- سن مناسب در تربیت دینی: بهترین زمان برای این امر ،دوران نو نهالی است ؛که در آن فطرت خدا جویی فرد دست نخورده است.
الف- نخستین آموزش ها پس از تولد (البته به صورت غیر مستقیم )با گفتن اذان و اقامه در گوش راست و چپ نوزاد، با القای آموزه های توحید ،نبوت ،امامت و...شروع می شود.
ب- آموزش مستقیم ارزش های دینی از دو سالگی آغاز می شود ؛زیرا حس مذهبی در کودک از این سن آغاز می شود. در ابتدا و به مرور صلوات برمحمّد وآل محمد ،لا اله الا الله ،حب نبی صلی ا...علیه و آله ،حب اهل بیت علیهم السلام ،تلاوت قرآن و خوبی و بدی ،وضو ،نماز،محرم و نامحرم و... را به فرزندتان بیاموزید.
3- نقش زمان و مکان در تربیت دینی : بهترین زمان القای آموزه های دینی، زمان شادابی کو دک است . توجه داشته باشید که القای ارزش ها در هنگام خواب آلودگی ،و اضطراب کودک ،نه تنها تثبیتی به دنبال نخواهد داشت بلکه ممکن است مقاومت روانی کودک را نیز در پی داشته باشد .
الف- از زمان شادابی کودک (زمانی که به او هدیه ای می دهید ؛به مسافرت ،پارک ،دریا،جنگل،کوه ،سینماو...) برای آموزش وی استفاده نمایید؛زیرا موقعیت های زمانی و مکانی خوب ،باعث می شود که کو دک بدون کمترین مقاومت روانی ،پذیرای ارزش های دینی باشد.
ب- سعی کنید آموزش ارزش ها با مو قعیت های گوناگون تناسب داشته باشد؛برای مثال از زمان هدیه دادن برای آموزش شکر و از زمان حضور در جنگل و دریا برای آموزش قدرت و عظمت خداوند استفاده نمایید.
4- راه کارهای تثبیت آموزه های دینی در کودکان
الف- تداوم والدین در عمل به آموزه های دینی
ب- تهیه امکانات :امکانات جذابی چون سجاده زیبا ،تسبیح ،چادر ، مقنعه ،قبله نما و...عامل تشویقی مؤثری در تثبیت آموزه های دینی در کو دکان است .
ج- تمرین :امروزه تمرین در صنعت ،هنر ،ورزش و... نقش بسزایی ایفا می کند که عبادت و ارزش های دینی از این مقوله مستثنا نیست .
بیدار کردن کودک در سحر ماه مبارک رمضان ،اعطای صدقه از طریق و با دست کو دکان و ... نمونه هایی از این تمرینات هستند.
د- حضور در محافل مذهبی: شرکت در محافل مذهبی ایام رمضان ،محرم و صفر،دعای کمیل ،دعای ندبه و... سبب تثبیت آموزه های دینی می شود.
ه- ارتباط با افراد و خانواده های متدین و مذهبی
و- الگو دهی مناسب که خود بهترین آموزش است .
ز-تشویق و تحسین ، به شرط آنکه حالت مزد و پاداش به خود نگیرد. برای این کار بهتر است تشویق های شما اعم از مادی و معنوی (بوسیدن ،نوازش،توجه ،نگاه محبت آمیز و ...) باشد . سعی کنید تشویق های مادی نیز به صورت نامنظم باشد تا سبب تاجرانه شدن عبادت آنان نشود.
ح- آموزش ارزش های دینی را با خاطره خوش برای کو دکان همراه سازید و از داد و فریاد و... در این زمینه بپرهیزید.
ط- تا حدود 6 سالگی ، به دلیل عدم مقاومت روانی زیاد کو دکان القای ارزش های دینی به طور مستقیم ممکن است ؛ اما بهتر است که از این سن به بعد از روش های غیر مستقیم مثل(داستان ،شعر ،شرح حال بزرگان ،فیلم ،کارتون و نمایشنامه ) استفاده کنید .
شایسته است به این نکته نیز آگاهی داشته باشید که ارتباط کلامی و وضعیت ظاهری مناسب ،خوش خلقی و حوصله شما در تربیت و آموزش ارزش های دینی به فرزندتان بسیار ضرورت دارد.
*تفاوت تربیت دختر و پسر: اهمیت تربیت صحیح دختران به حدی است که گاه برخی معتقدند :( اگر در جامعه دختران اصلاح شوند و به نقش و وظایف خود پی ببرند جامعه هم اصلاح خواهد شد. خوشبختی و سعادت جامعه آینده به نیک اندیشی ، وظیفه دانی ، آزادی و وسعت فکر دختران بستگی دارد و سعادت از طریق آنها باید به جامعه سرایت کند).[3]
در تربیت دختران ، به خاطر نقش حساس آنها در مسئولیتهای خانوادگی و تأثیر آن در اجتماع ، باید مراقبت بیشتری نمود و مبادا که دختران را مثل پسر بزرگ کرد.
- دختر وقتی به سن هفت سالگی رسید، کم و بیش باید متوجه شود، رفتار و وظائف او با پسر فرق دارد، اگر اینگونه عمل نشود و هر جائی که پسر می رود دختر هم برود و یا او را ببرند، هر طور که پسران لباس می پوشند، او هم بپوشد و پسروار بزرگ شود، به نظر می رسد چنین دختری که مثل پسر احساس آزادی در پوشش کرده ،نمی توان در سن رشد و درک به او دستور حجاب داد! در واقع حجاب برای این دختر، مثل روسری برای پسران سخت و مشکل است .
- دختران باید از محبت اشباع شوند تا روانی شاد و دلی با نشاط داشته باشند و خوشبین و خوش قلب و با اعتماد باشند.
دختری که از پدر و مادر و در محیط خانه از لحاظ محبت اشباع شده در جوانی احساس محرومیت و بی پناهی نمی کند تا در مقابل چند جمله مودت آمیز یک جوان غرضران خود را ببازد و آینده خویش را تباه سازد.[4]
- نهایت اینکه دختران عروسک نیستند، زندگی آینده آنها به بانوئی خوش فکر، با ادب ،با اخلاقی بلند و دینی محکم همراه با تمیزی و نظافت ، شوهرداری و ملاطفت نیاز دارد، کاری کنید که این خدمات در دختران تقویت شود.[5]
منابع برای مطالعه بیشتر
1- معصومه حیدری ، آداب رفتار با دختران
2-تربیت کودک، ابراهیم امینی
3- راه تربیت، مجید رشید پور، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان
4- آشنایی با تعلیم و تربیت اسلامی، مجید رشید پور، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان
5- روانشناسی و تربیت کودکان و نوجوانان، دکتر غلامعلی افروز، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان
6- پرورش مذهبی کودکان، دکتر علی قائمی
7- با تربیت مکتبی آشنا شویم ، مظلومی، رجبعلی ، تهران : انتشارات امیر کبیر، 1366
8- اسلام و تعلیم و تربیت ،حجتی ، سید محمد باقر ، تهران : دفتر نشر فرهنگ اسلامی ،1368
9- جایگاه پرورش حسِ دینی در تربیت کودکان نویسنده : محمد قمی فر
[ 1]تحریم: 6
[2] ناصر مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج 24، ص 286; آیه ((یَا اَیُّها الّذینَ آمنَوا قُوا اَنفُسکم و اَهلیکم ناراً وَقُودها النّاسُ و الحِجارة))
[3] معصومه حیدری ، آداب رفتار با دختران
[4] ابراهیم ، امینی ، آئین تربیت ، ص 119.
[5] سید محمد، نجفی ، ازدواج و روابط زن و مرد، ص 160
نویسنده: رضا وطیفه مند
- [سایر] چه نکاتی که والدین در غذا دادن به کودکان بدغذا و کم اشتها باید رعایت کنند؟
- [سایر] تربیت دینی کودکان چه لزومی دارد؟
- [سایر] تأثیر دین بر تربیت اجتماعی کودکان چیست؟
- [سایر] لطفا نکاتی از قرآن در رابطه با تربیت فرزند ذکر کنید.
- [سایر] کلیدهای والدین برای تربیت موفق کودکان چیست؟
- [سایر] تربیت دینی کودکان چه لزومی دارد؟
- [سایر] جایگاه پرورش حسِ دینی در تربیت کودکان چیست؟
- [سایر] کارکرد روش آسانگیری و محدودیتها در تربیت کودکان چیست؟
- [سایر] کلیدهای موفق والدین برای تربیت موفق کودکان چیست؟
- [سایر] دانایی والدین چه نقشی در تربیت بهتر کودکان دارد؟
- [آیت الله مظاهری] درختها در دست کسی که آنها را آبیاری و تربیت می‌کند امانت است و اگر تلف شود ضامن نیست، ولی اگر در تربیت و آبیاری آنها کوتاهی کند و یا به شرایطی که گفته شد عمل نکرده باشد ضامن است.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر کسی که تربیت درختها به او واگذار شده بمیرد، چنانچه در عقد شرط نکرده باشند که خودش آنها را تربیت کند ورثهاش به جای او هستند و چنانچه خودشان عمل را انجام ندهند واجیر هم نگیرند، حاکم شرع از مال میّت اجیر می‌گیرد، وحاصل را بین ورثه میّت ومالک قسمت می‌کند، و اگر شرط کرده باشند که خود او درختها را تربیت نماید، پس اگر قرار گذاشته‌اند که به دیگری واگذار نکند، با مردن او معامله به هم میخورد، و اگر قرار نگذاشتهاند مالک می‌تواند عقد را به هم بزند یا راضی شود که ورثه او یا کسی که آنها اجیرش می‌کنند درختها را تربیت نمایند.
- [آیت الله مظاهری] دو نفری که مساقات کرده‌اند اگر بفهمند که معامله مساقات باطل است، پس اگر درختها مال صاحب زمین بوده، بعد از تربیت هم مال اوست و باید مزد کسی که آنها را تربیت کرده بدهد، و اگر مال کسی بوده که آنها را تربیت کرده بعد از تربیت هم مال اوست و می‌تواند آنها را بکند، ولی باید گودالهایی را که به واسطه کندن درختها پیدا شده پر کند و اجاره زمین را از روزی که درختها را کاشته به صاحب زمین بدهد، ولی صاحب زمین نمیتواند او را مجبور نماید که درختها را بکند و فقط می‌تواند اجاره زمین را بگیرد.
- [امام خمینی] اگر کسی که تربیت درختها به او واگذار شده بمیرد چنانچه در عقد شرط نکرده باشند که خودش آنها را تربیت کند، ورثهاش به جای او هستند، و چنانچه خودشان عمل را انجام ندهند و اجیر هم نگیرند، حاکم شرع از مال میت اجیر می‌گیرد و حاصل را بین ورثه میت و مالک قسمت می‌کند و اگر شرط کرده باشند که خود او درختها را تربیت نماید، پس اگر قرار گذاشته‌اند که به دیگری واگذار نکند، با مردن او معامله به هم میخورد، و اگر قرار نگذاشتهاند مالک می‌تواند عقد را به هم بزند، یا راضی شود که ورثه او یا کسی که آنها اجیرش می‌کنند، درختها را تربیت نماید.
- [آیت الله مظاهری] اگر بعد از قرارداد مساقات، مالک یا کسی که تربیت درختها به او واگذار شده بمیرد، مساقات به هم نمیخورد و به وارث منتقل می‌شود، ولی اگر کسی که تربیت درختها به او واگذار شده بمیرد و شرط کرده باشند که خودش آنها را تربیت کند، مساقات به هم میخورد و باید سهم او را به ورثهاش بدهند و اگر حقوق دیگری هم داشته، ورثه او ارث می‌برند.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر کسی که تربیت درختها به او واگذار شده بمیرد چنانچه در عقد شرط نکرده باشند که خودش انها را تربیت کند ورثه اش به جای او هستند و اگر خودشان عمل را انجام ندهند و اجیر هم نگیرند حاکم شرع از مال میت اجیر می گیرد و حاصل را بین ورثه میت و مالک قسمت می کند و اگر قرارداد کرده باشند که خود او درختها را تربیت کند با مردن او معامله به هم می خورد
- [آیت الله سیستانی] اگر کسی که تربیت درختها به او واگذار شده بمیرد ، چنانچه در قرارداد قید و شرط نکرده باشند که خودش آنها را تربیت کند ، و رثهاش به جای او هستند ؛ وچنانچه خودشان عمل را انجام ندهند و اجیر هم نگیرند ، حاکم شرع از مال میّت اجیر می‌گیرد ، و حاصل را بین و رثه میّت و مالک قسمت می‌کند ، و اگر در معامله قید کرده باشند که خود او درختها را تربیت نماید ، با مردن او معامله بهم میخورد .
- [آیت الله خوئی] اگر کسی که تربیت درختها به او واگذار شده بمیرد، چنانچه در عقد شرط نکرده باشند که خودش آنها را تربیت کند، ورثهاش بهجای او هستند و چنانچه خودشان عمل را انجام ندهند و اجیر هم نگیرند حاکم شرع از مال میت اجیر می‌گیرد و حاصل را بین ورث میت و مالک قسمت می‌کند و اگر قرارداد کرده باشند که خود او درختها را تربیت نماید، با مردن او معامله به هم میخورد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] تا هفت سال قمری پسر یا دختر تمام نشده، پدر نمیتواند او را از مادرش جدا کند ولی مادر باید در نحوه تربیت و اداره فرزند نظر پدر را رعایت کند، در دوران شیردهی، زن حقّ دارد فرزند خود را شیر بدهد، مگر آن که کس دیگری یافت شود که حاضر باشد مجّانی یا با مزد کمتری بچه را شیر دهد، در این صورت پدر می‌تواند بچه را از مادر جدا سازد، هر چند مستحبّ است که چنین کاری را نکند و فرزند را در نزد مادر خود باقی بگذارد. در این زمان هم رعایت نظر پدر در تربیت و اداره فرزند بر مادر وی لازم است.
- [آیت الله بروجردی] اگر کسی که تربیت درختها به او واگذار شده بمیرد، چنانچه در عقد شرط نکرده باشند که خودش آنها را تربیت کند، ورثهاش به جای او هستند و چنانچه خودشان عمل را انجام ندهند و اجیر هم نگیرند، حاکم شرع از مال میت اجیر می‌گیرد و حاصل را بین ورثه میت و مالک قسمت می‌کند و اگر شرط کرده باشند که خود او درختها را تربیت نماید، پس اگر قرار گذاشته‌اند که به دیگری واگذار نکند، با مردن او معامله به هم میخورد و اگر قرار نگذاشتهاند، مالک می‌تواند عقد را به هم بزند، یا راضی شود که ورثهی او، یا کسی که آنها اجیرش می‌کنند درختها را تربیت نماید.