وقتی امام حسن عسکری(ع) فوت کردند جعفر برادر ایشان همان موقع اعلام کرد که برادرش فرزندی نداشته است، ولی برخی افراد به دروغ گفته اند که امام(ع) یک پسر دو ساله داشته که جانشین او شده است و به جعفر برادر امام نیز لقب کذاب دادند، چگونه است که حرف برادر امام خودتان را قبول ندارید ولی به حرف دیگران اعتماد می کنید. پاسخ: اولا وجود فرزندی برای امام حسن عسگری علاوه بر صدها منبع شیعی در روایات موثق و متعددی از اهل سنت نیز ذکر شده است مثلا ذهبی در کتاب العبر و در حوادث سال 256 ه ق می نویسد: در این سال محمدبن حسن بن علی الهادی، فرزند محمد جواد، فرزند علی الرضا، فرزند جعفر الصادق علوی حسینی به دنیا آمد. کنیه اش ابوالقاسم است و رافضیان او را الخلف الحجه مهدی منتظر و صاحب الزمان می نامند. او آخرین امام از ائمه دوازده گانه است. (ذهبی، العبر فی خبر من غبر، ج 3 ، ص 31) بسیاری دیگر از علمای اهل سنت هم به این مسئله اعتراف کرده اند که برخی تا صد نفر از آنان را ذکر کرده اند که از جمله آنها این افراد و کتب هستند: محمد بن طلحه شافعی در مطالب السؤل؛ ابن صباغ مالکی در الفصول المهمه؛ ابن حجر شافعی در الصواعق المحرقه؛و ابن خلکان در وفیات الاعیان؛ قندوزی حنفی در ینابیع الموده، ص 179؛ خیر الدین زرکلی در الاعلام،ج6، ص 80 ؛سبط ابن جوزی حنفی در کتاب تذکرة الخواص، عبدالوهاب شعرانی در کتاب (الیواقیت و الجواهر؛ابن اثیر جزری در الکامل فی التاریخ؛ شبلنجی در نورالابصار و... ثانیا بسیاری از فرزندان و نزدیکان پیامبران خدا هم منحرف شده و از دین خدا خارج شده بودند مانند فرزند نوح و همسر نوح و همسر لوط که خدا در قرآن کریم به آن اشاره کرده و می فرماید: ضرب الله مثلا للذین کفروا امراه نوح و امراه لوط کانتا تحت عبدین من عبادنا صالحین فخانتاهما فلم یغنیا عنهما من الله شیئا وقیل ادخلا النار مع الداخلین .تحریم / 10. خدا برای کافران زن نوح و زن لوط را مثال آورد که تحت فرمان دو بنده صالح ما بودند و به آنها خیانت کردند و آن دو شخص نتوانستند آن زنان را از قهر خدا برهانند و حکم شد آن دو زن را با دوزخیان به آتش درافکنید. و نیز خداوند در مورد فرزند نوح میفرماید: (قَالَ یَنُوحُ إِنَّهُ لَیْس مِنْ أَهْلِک إِنَّهُ عَمَلٌ غَیرُ صلِحٍ فَلا تَسئَلْنِ مَا لَیْس لَک بِهِ عِلْمٌ إِنی أَعِظک أَن تَکُونَ مِنَ الْجَهِلِینَ فرمود: (ای نوح! او از اهل تو نیست! او عمل غیر صالحی است [فرد ناشایستهای است] پس، آنچه را از آن آگاه نیستی، از من مخواه! من به تو اندرز میدهم تا از جاهلان نباشی!)( سوره هود، آیه 46) پس رابطه خانوادگی به تنهایی نمی تواند مدعای صدق افراد قراد گیرد و جعفر هم به دلیل اینکه برادر امام بود دلیل بر صدق تمام گفتار وی نمی تواند باشد. ثالثا جعفر انسان پاکی نبوده است و بیشتر منابع وی را مذمت کرده اند تا آنجا که امام هادی(علیه السلام) اصحاب خویش را از معاشرت با فرزندش منع مینمود و می فرمود : (اجتناب کنید از پسر من، جعفر، زیرا که او برای من، بمنزله نمرود(پسرنوح ) است نسبت به حضرت نوح که خداوند عزوجل فرمود در حق او: (نوح گفت پسر من از کسان منست .) سپس خداوند می فرماید: (ای نوح او از کسان تو نیست که آن عملی است غیر صالح )( بحار الانوار، ج 50، ص 176؛ الزام الناصب ص 114) اضافه برمطلب : مهدی آل محمد کیست و چرا در انتظار آمدن وی به سر می برید ؟ پاسخ اجمالی: ( مصلح جهانی ) است که در آخرالزمان به نام حضرت هدی (عج)ظهور می کند . نه تنها جامعه اسلامی بلکه جامعه های یهود و نصاری نیز منتظر آمدن این عدل گستر جهان هستند اما با تفاوت نظر در مصداق و .. پاسخ : از مسائلی که شرایع آسمانی بر آن اتفاق نظر دارند ، مسأله ( مصلح جهانی ) است که در آخرالزمان ظهور می کند . نه تنها جامعه اسلامی بلکه جامعه های یهود و نصاری نیز منتظر آمدن این عدل گستر جهان هستند . با مراجعه به کتابهای عهد عتیق و عهد جدید ، این حقیقت روشن می گردد . ( 1 ) در این مورد ، پیامبر گرامی نیز گفتاری دارد که محدثان اسلامی آن را نقل کرده اند . آنجا که می فرماید : ( لو لم یبق من الدَّهر إلاّ یوم لبعث الله رجلاً من أهل بیتی یَمْلأها عدلاً کما مُلِئْت جَوْراً ) . ( 2 ) اگر از روزگار ، بجز یک روز باقی نماند ، همانا خداوند مردی از خاندان من برمی انگیزد تا جهان را پر از عدل و داد کند ، چنانکه پر از ستم گردیده است . بنابراین ، چنانکه در پیش اشاره شد اعتقاد به چنین مصلحی مورد اتفاق صاحبان شرایع آسمانی است و نیز روایات فراوانی پیرامون مهدی موعود ، در کتابهای صحاح و مسانیداهل سنت ، وارد شده است و محدثان و محققان اسلامی از فریقین ( شیعه و سنی ) درباره آن حضرت ، کتابهای فراوانی به رشته تحریر درآورده اند . ( 3) مجموعه این روایات ، خصوصیات و نشانه های او را بگونه ای معین نموده که درست بر فرزند بلافصل امام حسن عسکری ( 4 ) یازدهمین پیشوای شیعه ، تطبیق می نماید . براساس این روایات ، آن حضرت همنام پیامبر گرامی ( 5 ) و دوازدهمین پیشوا (6 ) و از نوادگان حسین بن علی بن ابی طالب ( علیهم السلام ) (7 ) می باشد . مهدی موعود به امر الهی در سال 255 هجری به دنیا آمد و هم اکنون بسان سایر افراد به زندگانی خود ادامه می دهد البته به صورت ناشناس . لازم به گفتن است که چنین عمر طولانی ، نه با علم و دانش ناسازگار است و نه با منطق وحی . جهان دانش امروز درصدد افزایش عمر طبیعی انسانها است و بر این باور است که بشر استعداد و شایستگی عمر طولانی را دارد و اگر بخشی از آفات و آسیبها پیشگیری شود ، امکان افزایش آن زیاد است . تاریخ نیز اسامی کسانی را که دارای عمر طولانی بوده اند ضبط نموده است . قرآن مجید درباره نوح پیامبر می فرماید : ( فَلَبِثَ فِیهِمْ ألْفَ سَنَة إلاّ خَمْسِیْنَ عاماً ) . ( 8 ) نوح در میان قوم خود ، هزار سال زندگی کرد ، مگر پنجاه سال . و درباره حضرت یونس می فرماید : ( فَلَولا أَنَّهُ کانَ مِنَ الْمُسَبِّحِیْنَ لَلَبِثَ فِی بَطْنِهِ إلی یَوْمِ یُبْعَثُونَ ) . ( 9 ) اگر او از تسبیح کنندگان نبود ، تا روز رستاخیز در شکم او ( ماهی ) باقی می ماند . همچنین حضرت خضر پیامبر و حضرت عیسی مسیح ( علیهما السلام ) ، از دیدگاه قرآن و به اتفاق آرای مسلمانان جهان ، هنوز زنده هستند و به حیات خویش ادامه می دهند . 1 عهد عتیق : مزامیر داوود ، مزمور 96 و 97 و کتاب دانیال نبی ، باب 12 . عهد جدید : انجیل متی ، باب 24 ، انجیل مرقوس ، باب 13 ، انجیل لوقا ، باب 21 ( به نقل از موعودی که جهان در انتظار اوست ) 2 صحیح ابی داوود ، طبع مصر ، المطبعة التازیّه ، ج 2 ، ص 207 و ینابیع المودّة ، ص 432 و نورالابصار ، ( ب 2 ، ص 154 3 مانند کتاب البیان فی اخبار صاحب الزمان ، نگارش : محمد بن یوسف ابن الکنجی شافعی ، و کتاب البرهان فی علامات مهدی آخر الزمان ، نگارش : علی بن حسام الدین ، مشهور به متقی هندی . و کتاب المهدی و المهدویّه ، نگارش : احمد امین مصری . اما علمای شیعه ، در این زمینه کتابهای بسیار زیادی نوشته اند که شمارش آنها آسان نیست . مانند : الملاحم و الفتن و . . . 4 ینابیع الموده ، ب 76 ، در مناقب ، از جابر بن عبدالله انصاری . 5 صحیح ترمذی ، طبع دهلی ، سال 1342 ، ج 2 ، ص 46 و مسند احمد ، طبع مصر ، سال 1313 ، ج 1 ، ص 376 . 6 ینابیع الموده ، ص 443 7 ینابیع الموده ، ص 432 8 عنکبوت : 14 9 صافات : 144
وقتی امام حسن عسکری(ع) فوت کردند جعفر برادر ایشان همان موقع اعلام کرد که برادرش فرزندی نداشته است، ولی برخی افراد به دروغ گفته اند که امام(ع) یک پسر دو ساله داشته که جانشین او شده است و به جعفر برادر امام نیز لقب کذاب دادند، چگونه است که حرف برادر امام خودتان را قبول ندارید ولی به حرف دیگران اعتماد می کنید.
پاسخ:
اولا وجود فرزندی برای امام حسن عسگری علاوه بر صدها منبع شیعی در روایات موثق و متعددی از اهل سنت نیز ذکر شده است مثلا ذهبی در کتاب العبر و در حوادث سال 256 ه ق می نویسد: در این سال محمدبن حسن بن علی الهادی، فرزند محمد جواد، فرزند علی الرضا، فرزند جعفر الصادق علوی حسینی به دنیا آمد. کنیه اش ابوالقاسم است و رافضیان او را الخلف الحجه مهدی منتظر و صاحب الزمان می نامند. او آخرین امام از ائمه دوازده گانه است. (ذهبی، العبر فی خبر من غبر، ج 3 ، ص 31) بسیاری دیگر از علمای اهل سنت هم به این مسئله اعتراف کرده اند که برخی تا صد نفر از آنان را ذکر کرده اند که از جمله آنها این افراد و کتب هستند: محمد بن طلحه شافعی در مطالب السؤل؛ ابن صباغ مالکی در الفصول المهمه؛ ابن حجر شافعی در الصواعق المحرقه؛و ابن خلکان در وفیات الاعیان؛ قندوزی حنفی در ینابیع الموده، ص 179؛ خیر الدین زرکلی در الاعلام،ج6، ص 80 ؛سبط ابن جوزی حنفی در کتاب تذکرة الخواص، عبدالوهاب شعرانی در کتاب (الیواقیت و الجواهر؛ابن اثیر جزری در الکامل فی التاریخ؛ شبلنجی در نورالابصار و...
ثانیا بسیاری از فرزندان و نزدیکان پیامبران خدا هم منحرف شده و از دین خدا خارج شده بودند مانند فرزند نوح و همسر نوح و همسر لوط که خدا در قرآن کریم به آن اشاره کرده و می فرماید: ضرب الله مثلا للذین کفروا امراه نوح و امراه لوط کانتا تحت عبدین من عبادنا صالحین فخانتاهما فلم یغنیا عنهما من الله شیئا وقیل ادخلا النار مع الداخلین .تحریم / 10.
خدا برای کافران زن نوح و زن لوط را مثال آورد که تحت فرمان دو بنده صالح ما بودند و به آنها خیانت کردند و آن دو شخص نتوانستند آن زنان را از قهر خدا برهانند و حکم شد آن دو زن را با دوزخیان به آتش درافکنید.
و نیز خداوند در مورد فرزند نوح میفرماید: (قَالَ یَنُوحُ إِنَّهُ لَیْس مِنْ أَهْلِک إِنَّهُ عَمَلٌ غَیرُ صلِحٍ فَلا تَسئَلْنِ مَا لَیْس لَک بِهِ عِلْمٌ إِنی أَعِظک أَن تَکُونَ مِنَ الْجَهِلِینَ
فرمود: (ای نوح! او از اهل تو نیست! او عمل غیر صالحی است [فرد ناشایستهای است] پس، آنچه را از آن آگاه نیستی، از من مخواه! من به تو اندرز میدهم تا از جاهلان نباشی!)( سوره هود، آیه 46)
پس رابطه خانوادگی به تنهایی نمی تواند مدعای صدق افراد قراد گیرد و جعفر هم به دلیل اینکه برادر امام بود دلیل بر صدق تمام گفتار وی نمی تواند باشد.
ثالثا جعفر انسان پاکی نبوده است و بیشتر منابع وی را مذمت کرده اند تا آنجا که امام هادی(علیه السلام) اصحاب خویش را از معاشرت با فرزندش منع مینمود و می فرمود :
(اجتناب کنید از پسر من، جعفر، زیرا که او برای من، بمنزله نمرود(پسرنوح ) است نسبت به حضرت نوح که خداوند عزوجل فرمود در حق او: (نوح گفت پسر من از کسان منست .) سپس خداوند می فرماید: (ای نوح او از کسان تو نیست که آن عملی است غیر صالح )( بحار الانوار، ج 50، ص 176؛ الزام الناصب ص 114)
اضافه برمطلب :
مهدی آل محمد کیست و چرا در انتظار آمدن وی به سر می برید ؟
پاسخ اجمالی: ( مصلح جهانی ) است که در آخرالزمان به نام حضرت هدی (عج)ظهور می کند . نه تنها جامعه اسلامی بلکه جامعه های یهود و نصاری نیز منتظر آمدن این عدل گستر جهان هستند اما با تفاوت نظر در مصداق و ..
پاسخ : از مسائلی که شرایع آسمانی بر آن اتفاق نظر دارند ، مسأله ( مصلح جهانی ) است که در آخرالزمان ظهور می کند . نه تنها جامعه اسلامی بلکه جامعه های یهود و نصاری
نیز منتظر آمدن این عدل گستر جهان هستند . با مراجعه به کتابهای عهد عتیق و عهد جدید ، این حقیقت روشن می گردد . ( 1 )
در این مورد ، پیامبر گرامی نیز گفتاری دارد که محدثان اسلامی آن را نقل کرده اند . آنجا که می فرماید :
( لو لم یبق من الدَّهر إلاّ یوم لبعث الله رجلاً من أهل بیتی یَمْلأها عدلاً کما مُلِئْت جَوْراً ) . ( 2 )
اگر از روزگار ، بجز یک روز باقی نماند ، همانا خداوند مردی از خاندان من برمی انگیزد تا جهان را پر از عدل و داد کند ، چنانکه پر از ستم گردیده است .
بنابراین ، چنانکه در پیش اشاره شد اعتقاد به چنین مصلحی مورد اتفاق صاحبان شرایع آسمانی است و نیز روایات فراوانی پیرامون مهدی موعود ، در کتابهای صحاح و مسانیداهل سنت ، وارد شده است و محدثان و محققان اسلامی از فریقین ( شیعه و سنی ) درباره آن حضرت ، کتابهای فراوانی به رشته تحریر درآورده اند . ( 3)
مجموعه این روایات ، خصوصیات و نشانه های او را بگونه ای معین نموده که درست بر فرزند بلافصل امام حسن عسکری ( 4 ) یازدهمین پیشوای شیعه ، تطبیق می نماید . براساس این روایات ، آن حضرت همنام پیامبر گرامی ( 5 ) و دوازدهمین پیشوا (6 ) و از نوادگان حسین بن علی بن ابی طالب ( علیهم السلام ) (7 ) می باشد .
مهدی موعود به امر الهی در سال 255 هجری به دنیا آمد و هم اکنون بسان سایر افراد به زندگانی خود ادامه می دهد البته به صورت ناشناس .
لازم به گفتن است که چنین عمر طولانی ، نه با علم و دانش ناسازگار است و نه با منطق وحی . جهان دانش امروز درصدد افزایش عمر طبیعی انسانها است و بر این باور است که بشر استعداد و شایستگی عمر طولانی را دارد و اگر بخشی از آفات و آسیبها پیشگیری شود ، امکان افزایش آن زیاد است . تاریخ نیز اسامی کسانی را که دارای عمر طولانی بوده اند ضبط نموده است .
قرآن مجید درباره نوح پیامبر می فرماید :
( فَلَبِثَ فِیهِمْ ألْفَ سَنَة إلاّ خَمْسِیْنَ عاماً ) . ( 8 )
نوح در میان قوم خود ، هزار سال زندگی کرد ، مگر پنجاه سال .
و درباره حضرت یونس می فرماید :
( فَلَولا أَنَّهُ کانَ مِنَ الْمُسَبِّحِیْنَ لَلَبِثَ فِی بَطْنِهِ إلی یَوْمِ یُبْعَثُونَ ) . ( 9 )
اگر او از تسبیح کنندگان نبود ، تا روز رستاخیز در شکم او ( ماهی ) باقی می ماند .
همچنین حضرت خضر پیامبر و حضرت عیسی مسیح ( علیهما السلام ) ، از دیدگاه قرآن و به اتفاق آرای مسلمانان جهان ، هنوز زنده هستند و به حیات خویش ادامه می دهند .
1 عهد عتیق : مزامیر داوود ، مزمور 96 و 97 و کتاب دانیال نبی ، باب 12 .
عهد جدید : انجیل متی ، باب 24 ، انجیل مرقوس ، باب 13 ، انجیل لوقا ، باب 21 ( به نقل از موعودی که جهان در انتظار اوست )
2 صحیح ابی داوود ، طبع مصر ، المطبعة التازیّه ، ج 2 ، ص 207 و ینابیع المودّة ، ص 432 و نورالابصار ، ( ب 2 ، ص 154
3 مانند کتاب البیان فی اخبار صاحب الزمان ، نگارش : محمد بن یوسف ابن الکنجی شافعی ، و کتاب البرهان فی علامات مهدی آخر الزمان ، نگارش : علی بن حسام الدین ، مشهور به متقی هندی . و کتاب المهدی و المهدویّه ، نگارش : احمد امین مصری .
اما علمای شیعه ، در این زمینه کتابهای بسیار زیادی نوشته اند که شمارش آنها آسان نیست . مانند : الملاحم و الفتن و . . .
4 ینابیع الموده ، ب 76 ، در مناقب ، از جابر بن عبدالله انصاری .
5 صحیح ترمذی ، طبع دهلی ، سال 1342 ، ج 2 ، ص 46 و مسند احمد ، طبع مصر ، سال 1313 ، ج 1 ، ص 376 .
6 ینابیع الموده ، ص 443
7 ینابیع الموده ، ص 432
8 عنکبوت : 14
9 صافات : 144
- [سایر] مهمترین کرامت امام عسکری(ع) چی بوده؟
- [سایر] نام فرزندان امامان؛ از امام علی(ع) تا امام حسن عسکری(ع) را نام ببرید.
- [سایر] آیا رجعت از امام حسین (ع) شروع و به امام حسن عسکری (ع) ختم میشود؟
- [سایر] دلیل فرمایش امام حسن عسگری (ع) که ثواب زیارت امام رضا (ع)بیشتر از زیارت امام حسین (ع) است، چیست؟
- [سایر] زندگینامه حضرت امام حسن عسکری(ع) را بیان فرمایید.
- [سایر] آیا امام حسن عسکری (ع) بجز حضرت مهدی، فرزند پسر دیگری داشتند؟ فرزند دختر چطور؟
- [سایر] آیا نص متواتر بر امامت امام زمان (عج) از امام عسکری (ع) رسیده است؟
- [سایر] چرا به امام یازدهم عسکری می گویند؟
- [سایر] منبع و سند حدیث فاطمه حجت بر حجت های خداست از امام حسن عسکری (ع) چیست؟
- [سایر] چرا امام حسن عسکری (ع) همواره در بند و زندان بودند؟
- [آیت الله مظاهری] مکروه است که در گریه بر میّت صدا را خیلی بلند کنند. ______ 1) آیا تو بر پیمانی - که با آن ما را ترک کردی - وفاداری؟ پیمان بر شهادت به اینکه نیست خدایی غیر از خداوند متعال، او که یکتاست و شریکی برای او نیست و به اینکه محمد صلی الله علیه وآله وسلم بنده و رسول اوست و سید پیامبران و خاتم آنان است و به اینکه علی علیه السلام امیر مومنان و سید امامان و امامی است که خداوند متعال، فرمانبرداری از او را بر همه عالمیان واجب فرموده است و به اینکه حسن و حسین و علی بن الحسین و محمد بن علی و جعفر بن محمد و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمد بن علی و علی بن محمد و حسن بن علی و قائم آل محمد - که درودهای خداوند بر آنان باد - امامان مومنان و حجّتهای خداوند بر همه خلائق و امامان تو هستند، که پیشروان هدایت و نیکوکاری هستند. 2) هنگامی که دو فرشته نزدیک به خداوند (نکیر و منکر) که فرستادگان از جانب خدای متعالند، به سوی تو آمدند و از تو در مورد خدایت و پیامبرت و دینت و کتابت و قبلهات و امامانت سوال کردند،پس نترس و اندوهگین نشو و در جواب آنان بگو: خداوند، پروردگار من و محمد صلی الله علیه وآله وسلم، پیامبر من و اسلام، دین من و قرآن، کتاب من و کعبه، قبله من و امیر مومنان علی بن ابی طالب، امام من و حسن بن علی، امام من و حسین بن علی، امام من و زین العابدین، امام من و محمد باقر، امام من و جعفر صادق، امام من، و موسی کاظم، امام من و علی رضا، امام من و محمد جواد امام من و علی هادی، امام من و حسن عسکری، امام من و حجّت منتظَر، امام من میباشند، اینان - که درودهای خداوند بر آنان باد - امامان و سروران و رهبران و شفیعان من میباشند، در دنیا و آخرت به آنان دوستی میورزم و از دشمنان آنان دوری میجویم، سپس بدان ای فلان فرزند فلان. 3) بدرستی که خداوند متعال، بهترین پروردگار و محمد صلی الله علیه وآله وسلم، بهترین پیامبر و امیر مومنان علی بن ابی طالب و فرزندان معصوم او یعنی دوازده امام، بهترین امامان هستند و آنچه را محمد صلی الله علیه وآله وسلم آورده است حقّ است و مرگ حقّ است و سوال منکر و نکیر در قبر حقّ است و برانگیخته شدن (برای روز قیامت)، حقّ است و رستاخیز، حقّ است و صراط، حقّ است و میزان (اعمال)، حقّ است و تطایر کتب، حقّ است و بهشت، حقّ است و جهنم، حقّ است و آن ساعت معهود (روز قیامت)، خواهد آمد و هیچ تردیدی در آن نیست و به تحقیق خداوند متعال کسانی را، که در قبرها هستند، بر خواهد انگیخت. 4) خداوند تو را بر قول ثابت، پایدار فرماید و به راه مستقیم هدایت فرماید و بین تو و امامان تو در جایگاهی از رحمتش، شناخت ایجاد فرماید. 5) خداوندا زمین را از دو پهلوی او گشاده گردان و روح او را بسوی خودت بالا بر و او را با برهانی از خودت روبرو گردان، خداوندا (درخواست میکنیم)عفو تو را، عفو تو را. 6) خداوندا زمین را از دو پهلوی او گشاده گردان و روح او را بسوی خودت بالا بر و او را از جانب خودت با رضوان روبرو کن و قبر او را از بخشایش خودت آرام فرما، رحمتی که بوسیله آن از مهربانی هر کس دیگری بی نیاز گردد.
- [آیت الله سبحانی] اگر خود زن و مرد بخواهند صیغه عقد موقت را بخوانند، بعد از آن که مدت و مهر را معین کردند، چنانچه زن بگوید: (زَوَّجْتُکَ نَفْسِی الی الاجل المعلوم عَلَی المَهْرِ المَعْلُومِ)، بعد بدون فاصله مرد بگوید: (قَبِلْتُ التزویجَ الی الاجلِ المعلومِ علی المهرِ المعلومِ)، صحیح است. و اگر دیگری را وکیل کنند و اول وکیل زن به وکیل مرد بگوید: (مَتَّعْتُ مُوَکِّلَتِی مُوَکّلَکَ الی الاجل المعلوم عَلَی المَهْرِ المَعْلُومِ)، پس بدون فاصله وکیل مرد بگوید: (قَبِلْتُ ذلک لِمُوَکِّلِی) صحیح می باشد.
- [آیت الله سبحانی] اگر صیغه عقد دائم را خود زن و مرد بخوانند و اول زن بگوید: (زَوَّجْتُکَ نَفْسِی عَلَی الصَّداقِ المَعْلُوم) (یعنی خود را زن تو نمودم، به مهری که معیّن شده). پس از آن بدون فاصله مرد بگوید: (قَبِلْتُ التَّزْوِیجَ علی الصَّداقِ المعلومِ) (یعنی قبول کردم ازدواج را با همان مهر معلوم) عقد صحیح است و اگر دیگری را وکیل کنند که از طرف آنها صیغه عقد را بخواند چنانچه مثلاً اسم مرد احمد و اسم زن فاطمه باشد و وکیل زن بگوید: (زَوَّجْتُ مُوَکِّلَتِی فاطِمَةَ مُوَکِّلِکَ اَحْمَدَ عَلَی الصَّداقِ المَعْلُومِ). پس بدون فاصله وکیل مرد بگوید: (قَبِلْتُ التَّزویج لِمُوَکِّلِی اَحْمَدَ عَلَی الصَّداقِ الْمَعْلُومِ) صحیح می باشد. دستور خواندن عقد موقت
- [آیت الله سبحانی] اگر صیغه عقد دائم را خود زن و مرد بخوانند و اول زن بگوید: (زَوَّجْتُکَ نَفْسِی عَلَی الصَّداقِ المَعْلُوم) (یعنی خود را زن تو نمودم، به مهری که معیّن شده). پس از آن بدون فاصله مرد بگوید: (قَبِلْتُ التَّزْوِیجَ علی الصَّداقِ المعلومِ) (یعنی قبول کردم ازدواج را با همان مهر معلوم) عقد صحیح است و اگر دیگری را وکیل کنند که از طرف آنها صیغه عقد را بخواند چنانچه مثلاً اسم مرد احمد و اسم زن فاطمه باشد و وکیل زن بگوید: (زَوَّجْتُ مُوَکِّلَتِی فاطِمَةَ مُوَکِّلِکَ اَحْمَدَ عَلَی الصَّداقِ المَعْلُومِ). پس بدون فاصله وکیل مرد بگوید: (قَبِلْتُ التَّزویج لِمُوَکِّلِی اَحْمَدَ عَلَی الصَّداقِ الْمَعْلُومِ) صحیح می باشد.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر به خیال این که به اندازه غسل ونماز وقت دارد برای نماز غسل کند، غسل او صحیح است اگر قصد غسل را علی ایّ حال داشته باشد.
- [آیت الله جوادی آملی] ) .االله اکبر) یعنی خدای سبحان بزرگتر از آن است که وصف شود. (أشهد أن لا إله الاّ االله ), یعنی شهادت می دهم که غیر خدای یکتا و یگانه خدای دیگری نیست . (أشهد أنّ محمداً رسول االله ); یعنی شهادت میدهم که حضرت محمدبن عبداالله(ص) پیامبر و فرستاده خداست . (أشهد أنّ علیاً امیرالمؤمنین و ولیّ االله)؛ یعنی شهادت میدهم که حضرت علی(ع)امیر مؤمنان و ولیّ خدا بر همه خلق است . (حیّ علی الصلاة )؛ یعنی بشتاب برای اقامه نماز، (حیّ علی الفلاح)؛ یعنی بشتاب برای رستگاری، (حیّ علی خیر العمل )؛ یعنی بشتاب برای بهترین کار که نماز است، (قد قامت الصلاة)؛ یعنی به تحقیق نماز برپا شد، (لا إله الاّ االله )؛ یعنی خدایی؛ جز خدای یکتا و یگانه, سزاوار پرستش نیست.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر خود زن و مرد بخواهند صیغه عقد غیر دائم را بخوانند، بعد از آن که مدّت و مهر را معیّن کردند، چنانچه زن بگوید: (زَوّجْتُکَ نَفْسی فی المدَّةِ المعلُومَةِ عَلَی المَهْرِ المعْلُومِ)، بعد بدون فاصله قابل توجهی مرد بگوید: (قَبِلْتُ التَّزویجَ فی المدةِ المعلومَةِ عَلَی المَهرِ المعلُوم) یا (قَبِلْتُ التَّزْویج هکذا) یا (قَبِلْتُ التَّزْویج) یا (قَبِلْتُ) صحیح است و اگر دیگری را وکیل کنند و اوّل وکیل زن به وکیل مرد بگوید: (مَتَّعْتُ مُوَکِّلَتِی مُوَکِّلَکَ فی المدةِ المعلُومَةِ عَلَی المهرِالمعلومِ)، پس بدون فاصله وکیل مرد بگوید: (قَبِلْتُ لموکِّلی هکذا) (یا به شکلهای دیگر که اشاره شد)، صحیح میباشد.
- [آیت الله سبحانی] اگر خود زن و مرد بخواهند صیغه عقد موقت را بخوانند، بعد از آن که مدت و مهر را معین کردند، چنانچه زن بگوید: (زَوَّجْتُکَ نَفْسِی الی الاجل المعلوم عَلَی المَهْرِ المَعْلُومِ)، بعد بدون فاصله مرد بگوید: (قَبِلْتُ التزویجَ الی الاجلِ المعلومِ علی المهرِ المعلومِ)، صحیح است. و اگر دیگری را وکیل کنند و اول وکیل زن به وکیل مرد بگوید: (مَتَّعْتُ مُوَکِّلَتِی مُوَکّلَکَ الی الاجل المعلوم عَلَی المَهْرِ المَعْلُومِ)، پس بدون فاصله وکیل مرد بگوید: (قَبِلْتُ ذلک لِمُوَکِّلِی) صحیح می باشد. شرائط عقد:
- [آیت الله مظاهری] اگر صیغه دائم را خود زن و مرد بخوانند و اوّل زن بگوید: (زَوَّجْتُکَ نَفْسی عَلَی الصَّداقِ الْمَعْلُومِ). (یعنی خود را به همسری تو درآوردم با مهریه معیّن) پس از آن مرد بگوید: (قَبِلْتُ التَّزْویجَ). (یعنی قبول کردم این ازدواج را) عقد صحیح است، و اگر دیگری را وکیل کنند که از طرف آنها صیغه عقد را بخواند، چنانچه وکیل زن بگوید: (زَوَّجْتُ مَوکِّلَتی مُوَکِّلَکَ عَلَی الصَّداقِ الْمَعْلُومِ). (یعنی وکیل خودم را به ازدواج وکیل تو درآوردم با مهریه معین) و وکیل مرد بگوید: (قَبِلْتُ لِمُوَکِّلی عَلَی الصَّداقِ). (یعنی قبول نمودم این ازدواج را برای وکیل خودم با مهریه معین) صحیح میباشد. دستور خواندن عقد غیر دائم:
- [امام خمینی] اگر صیغه عقد دائم را خود زن و مرد بخوانند و اول زن بگوید: "زوجتک نفسی علی الصداق المعلوم" یعنی خود را زن تو نمودم به مهری که معین شده، پس از آن بدون فاصله مرد بگوید: "قبلت التزویج" یعنی قبول کردم ازدواج را عقد صحیح است. و اگر دیگری را وکیل کنند که از طرف آنها صیغه عقد را بخواند، چنانچه مثلا اسم مرد احمد و اسم زن فاطمه باشد و وکیل بگوید: "زوجت موکلتی فاطمة موکلک احمد علی الصداق المعلوم" پس بدون فاصله وکیل مرد بگوید: "قبلت لموکلی احمد علی الصداق"، صحیح می باشد.