شیطان چگونه در فکر و اندیشه ما نفوذ کرده و خواسته‌‌های خویش را القا می‌‌کند؟!

پیش از این   که راه‏های نفوذ شیطان در آدمی را مورد کنکاش قرار دهیم، لازم است شناختی و لو اجمالی، از موجودی به نام شیطان داشته باشیم. در مبدأ اشتقاق لغت شیطان، میان صاحب نظران، اختلافاتی وجود دارد، ولی صحیح‏تر است بگوییم که این کلمه، از واژه‏ی "شَطَن" به معنای دور شده، آمده است. لذا می‏تواند مصادیق متعددی داشته باشد، ولی بارزترین آنها و رئیس تمامی ایشان ابلیس است.   شیطان موجودی است از جنس جن و از این رو می‏تواند با تمثل به اشکال گوناگون خویش را در قالب هر چیزی اعم از حیوان یا انسان، غیر از معصومین (‏ع) بنمایاند.   پس یکی از اساسی‏ترین راه‏های اغواگری او همین طریق است. که در لحظات حساس سرنوشت انسان‏ها، خود را به شکل انسانی ظاهر الصلاح در آورده و موجبات فریب آدمی را مهیا می‏کند.   اما او همیشه از این روش استفاده نمی‏کند. او موجودی مثالی است؛ یعنی حالتی میان تجرد و تجسم دارد، از این جهت نمی‏تواند به طور مستقیم در روح مجرد آدمی، که قوام و انسانیت انسان است؛ راه یابد. لذا از مجرایی به نام نفس أماره خواسته‏های خویش را در جان ما می‏نشاند. نفس اماره همان بعد حیوانی نفس انسانی است که در صورت ترقی وکمال تبدیل به نفس مطمئنه یا روح عالی می‏شود.   پس شیطان با تداعی و جلوه‏نمایی، آنچه از انحرافات که مورد تمایل نفس اماره یا هواهای نفسانی انسان است، موجبات گمراهی و فریب آدمی را فراهم می‏کند. لذا باید گفت که شیطان یک جزء العلة یا علت معده در فریب آدمی است، نه علت تامه.   اما این جلوه‏نمایی‏ها، نمودهای متفاوتی دارند که همگی با تمایلات حیوانی ما، هم صدا هستند که عبارت اند از:   الف: تزیین اعمال زشت: شیطان با زیبا جلوه دادن زشتی‏ها، قبح ظلم و گناه را از بین می‏برد و موانع اجتماعی در عمل به محرمات را می‏کاهد، تا انسان راحت‏تر به دامان گناه بیافتد. این همان توجیه‏گری‏هایی است که ما برای عمل به گناه، نزد خود اقامه می‏کنیم.   ب: وعده‏های دروغ: شیطان با دادن وعده‏های دروغ و آرزوهای بلند و دست نیافتنی، انسان را از یاد معاد، مرگ و خداوند متعال، باز می‏دارد و چنین شخصی درگیر هواهای نفسانی است و در پی رسیدن به آن آرزوی کذایی حاضر است تا به خاطر آن مرتکب گناهان بزرگ نیز بشود.   ج: بیم و هراس: شیطان با ایجاد رعب و ترس از آینده و رویدادهای آن آدمی را به انباشت ثروت، فرار از جهاد، همراهی با طاغوت و... فرا می‏خواند و او را به اعمال ناشایست و گناهانی که نشأت گرفته از ترس از آینده هستند، وامی‏دارد.