چگونه می‌توان به کمال رسید؟

1. پاسخ سؤال را در چهار بخش می‏توان ارایه نمود: أ. تعریف "کمال" و تفاوت آن با "تمام" و... ، ب. کمال انسان، ج. کمال انسان از منظر دین اسلام، د. راه رسیدن به کمال. 2 "کمال" گاه مترادف با "تمام" به کار می‏رود و گاه در مفهومی غیر از تمام، و مقابل کمال و تمام، "نقص" است. 3. کمال عبارت است از: فعلیت و هستی محض و نداشتن قوه و استعداد و یا صفت یا اوصافی که فعلیت اخیر شی‏ء، اقتضای واجد شدن آنها را دارد. 4. کمال در درجات و مراحل یک شی‏ء، و تمام تحقق و وجود اجزای یک شی‏ء است . از این رو شی‏ء می‏تواند تمام باشد، ولی کامل نباشد. "پیشرفت" نیز، در برخی استعمالات، مفهومی غیر از مفهوم کمال دارد. 5. موجودات جهان هستی دوگونه‏اند: مادی و مجرد. آنچه که دارای حرکت و استکمال و تکامل است، موجودات مادی‏اند، و کمال هر موجود، متناسب با همان موجود است. موجودات مجرد محض، تمام کمالات خود را از ابتدای خلقت خویش، دریافت نموده‏اند. 6. تشخیص کمال اختیاری انسان از کمال دیگر موجودات دشوارتر است و شناخت کمال انسان، به معنای شناخت ذهنی و علم حصولی به آن است، ولی درک وجدانی و شهودی کمال، برای افرادی میسّر است که خودشان به آن نایل شده باشند. 7. در این که کمال انسان در چیست، میان فلاسفه و دانشمندان اختلاف است و آرای فراوانی وجود دارد، برخی از آنها عبارت اند از: أ. نظریه‏ی برخورداری از طبیعت، ب. نظریه‏ی قدرت، ج. نظریه‏ی حکما و فلاسفه‏ی اسلامی (عقل)، د. نظریه‏ی عرفا (عشق). شرح و تفصیل و نقد هر یک از نظریات یاد شده، نیازمند فرصت دیگری است. 8. همه ی ذرات عالم هستی در حال حرکت به سوی کمال و لقای حق‏اند، و مشمول قانون کلی "صیرورت" و "شدن" می‏باشند. "الا الی اللَّه تصیر الامور" و انسان نیز از این قانون، مستثن ی نیست. تفاوت "صیرورت" به معنای تحول و شدن و تکامل با "سیر" به مفهوم حرکت (در اجرام زمینی و آسمانی)، از مطالبی است که از قرآن کریم استفاده می‏شود. 9. مقصد و نهایت همه ی تحول‏ها و تغییرها و شدن‏ها، به ویژه در انسان، همان "ملاقات و قرب الاهی" است. 10. برای رسیدن به کمال انسان، (ملاقات و قرب الاهی)، نیاز به وسیله است و این وسیله همان "بندگی و عبادت" است. بندگی عالی‏ترین مقام و مرحله‏ی سیر الی اللَّه و شریف‏ترین درجه‏ی انسان کامل است. "عبودیت"، گوهری است که باطن آن "ربوبیت" است. نام "بنده" بهترین اسم هاست و پیامبر اکرم (ص) نه تنها "عبداللَّه" می‏باشد، بلکه "عبده" است که بنده بودن برای هویت مطلقه‏ی الاهی است. لذا در نماز می‏گوییم "اشهد ان محمداً عبده و رسوله".   بنده کسی است که نسبت به خداوند علم و یقین دارد، از غیر او دوری می‏جوید، بدون هیچ حجاب و واسطه‏ای، به خدا نزدیک است. 11. تنها راه بندگی، "طاعت و عبادت" است که بعد از معرفت و شهود بنده نسبت به ذات اقدس الاهی، و رفع حجاب "انیت و انانیت" خود، موظف به آن است. 12. "عبادت" به معنای وسیع آن، تمامی کارهایی را که بنده برای نزدیکی و رضای او انجام می‏دهد، شامل می‏گردد. و هدف از خلقت نیز، عبادت می‏باشد. 13. مهم ترین عبادتی که در کلمات نورانی معصومین (ع) و بزرگان اهل معرفت و واصلان قرب الاهی، بیان گردیده است، انجام واجبات و ترک محرمات و گناهان است. 14. از مهم ترین کارهایی که در روایات و سخنان علمای ربانی برای رسیدن به کمال یافت می‏شود، پنج عمل است: صَمْت و جوع و سَهَر و عزلت و ذکری به دوام ناتمامان جهان را کند این پنج تمام